معجزه سعدی آن بود که در زمان کتابسوزی مغولان گلستانش کتاب‌ درسی شد

به گزارش خبرنگار مهر، اولین روز از همایش سعدی و یونس امره، عصر سه‌شنبه 27 فروردین با حضور سعدی‌شناسان و امره‌شناسان ایرانی و ترک در محل موسسه فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.

ضیاء موحد در این برنامه گفت: وظیفه زبان‌آفرینی را به عهده شاعران گذاشته‌اند. ما نثرنویس داریم، اما ترکیب‌ها، استعاره‌ها و مواردی که حفظ‌مان است، اغلب از شاعران است. هر بار که زبان ضعیف و پرتکلف می‌شود، این شاعران هستند که باید آن را تصحیح کنند. معجزه سعدی این بود که وقتی مغول‌ها کتاب می‌سوزاندند و مخالف شهرنشینی بودند، او ظهور کرد و گلستان و بوستانش کتاب درسی شدند.

وی افزود: جالب است که شیراز قبل از سعدی شاعر نداشته و اگر هم داشته، سنت‌ساز نبوده‌ است. ولی سعدی، شیراز را مهد شعر کرد. زنده‌یاد بدیع‌الزمان فروزانفر که همیشه در بررسی‌هایش با تحقیق در سبک جلو می‌رفت، در گفته‌هایش به سبک شیرازی اشاره داشت. آن خط زبانی و قدرت بیانی که سعدی در شعر آورده، به شکل یک سنت درآمده است. یونس امره از این نظر شبیه سعدی است. یعنی زمانی که همه به زبان‌های عربی و فارسی حرف می‌زدند، فقط به زبان ترکی شعر گفت. آن‌هم به زبان محاوره، فولکلوریک و مطابق با گفتار عموم. یعنی زبانی که شاعران ما از آن فراری هستند.

سراینده مجموعه «نردبان اندر بیابان» ادامه داد: یونس به سمت زبان مردم می‌رود و بعد از او هم یونس امره‌هایی آمده‌اند که احتمالا شعرشان وارد شعر او شده است و مطابق همان سنت شعر گفته‌اند. من نگران نیستم برخی شعرهایی که به او نسبت می‌دهند از او نباشد؛ چون آن شعرها هم جزو همان سنت هستند. در مورد شاعران بزرگی فردوسی هم چنین است و مثلا بهترین ابیاتی که نقالان در قهوه‌خانه‌ها می‌خوانند از فردوسی نیست.

موحد گفت: سعدی خیلی متوجه این است که با زبان چه کار می‌کند. یک نکته درباره یونس امره این است که پایان‌بندی‌های بسیار خوبی دارد. پایان‌بندی‌های شعر یک شاعر باید قوی باشد و پایان‌بندی‌های امره فوق‌العاده است. یک شباهت جالب سعدی و یونس امره در وحدت موضوعی است. بعد از حافظ، در غزل خیلی پراکنده‌گویی شد؛ ولی به عنوان مثال، غزلیات عاشقانه سعدی یکپارچه هستند. امره هم موضوع را حفظ می‌کند. البته گاهی نوساناتی دارد ولی خیلی هم از موضوع اصلی دور نمی‌شود که در شعر فارسی بعد از حافظ دور می‌شدند.

مولف کتاب «سعدی» در ادامه گفت: نکته دیگری که این دو شاعر را به هم نزدیک می‌کند، پندآموزی است. همه می‌دانند که شاعران کلاسیک چه در شرق و چه در غرب، چقدر اخلاقی هستند. از این جهت این دو خیلی به هم نزدیک هستند، اما سعدی و امره، دو تفاوت عمده هم دارند. اول این که امره شعر عاشقانه‌ای مانند سعدی ندارد یا من ندیده‌ام. دومین مورد اختلاف هم نوع عرفان این دو شاعر است. عرفان امره، شتهیات دارد که در شعر سعدی آن‌ را نمی‌بینیم. یعنی امره به شدت تحت تاثیر فضای صوفی عرفانی قرن هفتم بوده است.

این پژوهشگر در پایان سخنانش گفت: یک نکته دیگر این که از یونس امره، شعری که درباره خودش باشد، ندیده‌ام. البته او تنها یک شعر استثنایی درباره خودش دارد.