گفتگوی سازنده در سنت گذشته ما جایگاهی ندارد/ متفکران ما اهل گفتگو نیستند

دکتر یحیی یثربی استاد فلسفه اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی درباره جایگاه گفتگو در فلسفه اسلامی به خبرنگار مهر گفت: گفتگو بیش از آنکه به فلسفه مربوط باشد به شرایط فکری متفکران مربوط است. به این معنی که ممکن است متفکران در دوره ­ای گفتگو داشته و در زمانی دیگر نداشته باشند. در دوران گذشته متکلمان، صوفیه و فلاسفه با یکدیگر گفتگو داشتند، اما پس از دوره ملاصدرا این سه گروه تشکیل گروه واحدی دادند و از همین رو  زمینه­ گفتگو از میان برداشته شد.

وی افزود: متأسفانه شرایط کنونی متفکران ما به گونه­ ای است که دیگر اهل گفتگو نیستند. در شرایط حاضر در وجوه مختلف جامعه، رقابت­ ایجاد شده است اما متأسفانه گفتگو در باب فلسفه مطرح نیست. تنها راهکار این است که فلسفه مورد نقد قرار گیرد.

استاد فلسفه و عرفان اسلامی با بیان اینکه در گذشته گفتگوها از نوع ابطالی بود، ادامه داد: در سنت گذشته ما گفتگوی سازنده جایگاهی نداشت و گفتگوها از نوع ابطالی بود. در حالی که گفتگو سازنده تلاشی است برای پی بردن به کاستی­ها و پاسخ دادن به مسئله­ ها. به عنوان مثال فیلسوفی مثل ابن سینا با متکلمی مثل غزالی وارد گفتگو می­ شد و هدفش رد او بود، غزالی هم متقابلاً تمرکز خود را بر رد ابن سینا قرار می­ داد.

وی با اشاره به اینکه روند گفتگوی ابطالی در جامعه امروز نیز ادامه یافته است، گفت: همه ما شمشیر می­ کشیم و بدون اینکه کانت را فهمیده باشیم نظریات او را رد می­ کنیم. این یک گفتگو سازنده نیست، بلکه یک گفتگو ردی است، متأسفانه گفتگوی سازنده ­ای که محصول علوم انسانی جدید است در علوم انسانی ما جا نیفتاده است.

یثربی افزود: شرایط فرهنگی جامعه ما به شکلی است که به گفتگو چندان علاقه­ ای ندارد یا شاید گفتگو را نمی­ فهمد. برای رسیدن به گفتگوی علمی باید از سنت گذشته قدری فاصله بگیریم و منطق­مان را متحول کنیم. وقتی ما در باب معرفت شناسی معتقدیم یک فیلسوف همه چیز را می­ داند دیگر چنین فیلسوفی حاضر به گفتگو نیست چرا که دچار این توهم شده که همه چیز را می­ داند. این فرهنگ باید عوض شود. کما اینکه در قرآن آورده شده علم شما اندک است. وقتی این تفکری ایجاد شود که ما کمی می­ دانیم نه همه چیز را، باب گفتگو آغاز خواهد شد.