به گزارش خبرنگار مهر، دومین نشست نقد و بررسی رمان «گرگ‌سالی» توسط نویسندگان فعال در مسجد جواد الائمه (ع) عصر دوشنبه 20 آبان در محل دفتر مجلات آموزشی رشد برگزار شد.
در ابتدای این نشست، شهرام شفیعی در سخنانی مهم‌ترین رویکرد مرحوم فردی در این رمان را تقلیل هدف‌دار به سوی تصویرهای روزانه زندگی عنوان و اظهار کرد: به نظر من تخیل در ادبیات فارسی دو شیوه برای ابراز وجود داشته است. نخست اینکه نویسنده گاهی خود به سراغ تخیل می‌رود و گاهی هم از آن اجتناب می‌کند که این اجتناب از تخیل خودش گاهی برای وقوع، نیاز به تخیل کردن بیشتری دارد و مرحوم فردی نیز به همین شیوه عمل کرده است
وی افزود: فردی در گرگ‌سالی محیط داستانی خود را بسیار استادانه چیده است و به نظر من حتی موفق‌تر از تصاویری که او از طبیعت ارائه می‌کند، تصاویری است که او توانسته از کاراکتر «اسماعیل» ارائه دهد. از سوی دیگر، بحران و اوج گرفتن این داستان درست در متن زندگی روزمره مردم رخ می‌دهد و فردی بسیار موفق از عهده این کار بر آمده است.
شفیعی در ادامه، گرگ‌سالی را نوعی داستان جاده‌ای معرفی و تصریح کرد: توقف‌های آقای فردی در این اثر برای اینکه موفق به خلق یک رمان جاده‌ای شود، بسیار طولانی شده است. به نظرم آقای فردی بیش از هر چیز این داستان را برای دلش نوشته است و چندان دوست نداشته تا قواعد حرفه‌ای و فرمول‌های داستانی را در آن دخالت بدهد. گرگ‌سالی از این منظر شاید به نوعی آلبوم خاطرات آقای فردی باشد.
وی همچنین تاکید کرد: گرگ‌سالی داستانی مستند به شمار می‌رود که چندان مهندسی شده خلق نشده است.
ادبیات را در حد یک بیانیه سیاسی تقلیل ندهیم
خسرو باباخانی، دیگر منتقد حاضر در این نشست در ادامه این برنامه در سخنانی اظهار داشت: نمی‌دانم چرا گاهی ادبیات را باید در حد یک بیانیه سیاسی پایین بیاوریم. شاید این کار برای ما نوعی دل خنک شدن داشته باشد، اما به نظرم فضای داستانی زیبای گرگ‌سالی را نباید اینطور تفسیر کرد و مثلا گرگش را مبدل به یک نظامی آمریکایی کرد.
وی در ادامه با اشاره به متن این رمان گفت: در جایی از این اثر به نظر من نویسنده زاویه دید را رعایت نکرده است و گاهی هم دقت‌لازم در زمان‌بندی بیان برخی رویدادهای به خرج نداده و شکل روایت هم انگار خوب جا نیفتاده است.
باباخانی افزود: من در مواردی برخی فصول این رمان و نحوه شکل‌گیری آنها را متوجه نشدم، چون هیچ نوع تغییر مکان و موقعیت و نظرگاه در آن رخ نمی‌دهد.
وی تاکید کرد: اگر تعریف ما از ادبیات، خلق متنی باشد که با خواندنش دل انسانی بلرزد، باید بگویم که من با خواندن این متن دلم لرزید. آن هم در زمانه‌ای که بیشتر اتفاقات داستانی پیرامون ما دل را نمی‌لرزاند.
پرداخت هنرمندانه به سیاست در ادبیات ایرادی ندارد
حبیب‌یوسف‌زاده دیگر نویسنده حاضر در این نشست در ادامه این جلسه و در سخنانی اظهار داشت: آقای فردی به هر حال یک نویسنده متعهد بوده است و بدون شک نویسنده‌ای بود که نسبت به مسائل روزگار خود واکنش نشان می‌داد. پرداختن به سیاست در ادبیات اگر هنرمندانه باشد به ادبیات لطمه‌ای نمی‌زند.
وی ادامه داد: فردی در رمانش بیانیه سیاسی منتشر نکرده است، بلکه روزمره بودن زندگی را نمایش می‌دهد و آمیختگی کردن این رمان با نمادی مانند گرگ نیز با همین هدف صورت گرفته است.
ادبیات برای فردی، تنها صرف و نحو نیست
نبی‌الله بابایی دیگر نویسنده حاضر در این مراسم نیز در سخنانی با بیان اینکه اسماعیل و گرگ‌سالی را نباید دو اثر جدای از هم به شمار آورد، گفت: فردی برای بیان تفکر و منش خود از کلماتی به شکل خوب استفاده می‌کند و نشان می‌دهد که ادبیات برایش تنها صرف و نحو نیست.
وی تاکید کرد: ترکیب و ساختار هنری رمان گرگ‌سالی بسیار ستودنی است و نثر آن نیز به روشنی نثری روح‌دار و زنده و پر تب و تاب به شمار می‌رود.
بابایی افزود: فردی در رمانش با کلمات به زیبایی ناشی می‌کند و مفاهیم را به خوبی تجسم می‌کند؛ تا جایی که گاه با تصویر‌آفرینی فردی می‌شود تعجب کرد.
بابایی افزود: فردی هم خردمند بوده هم دردمند و این در ادبیات و نوشته‌هایش مشخص است به عبارت دیگر او زبان حماسی‌اش را لا‌به‌لای احساس می‌گنجاند و همین است که متن او را دلنشین می‌کند.
گرگ‌سالی رمانی دینی است
محمد ناصری، دیگر نویسنده حاضر در این نشست در سخنان خود و با اشاره به اظهارات خسرو باباخانی گفت: شاید آقای فردی در جایی اشتباهاتی کرده و یا تواضعی به خرج داده، اما به هر شکل کار او منجر به خلق اثری شده که در توانایی ارتباط با سایرین قابل ستایش است.
وی در ادامه، ضمن خوانش برخی از یادداشت‌های روزانه امیرحسین فردی در سال 88 که حین تالیف این رمان نوشته شده بود، گفت: این اثر خودش مدافع خودش است. هر خواننده‌ای حق دارد که از زاویه خود به یک اثر نگاه کند و مثلا بگوید زاویه دید و یا سیر رخداد برخی وقایع مشکل دارد، اما این اثر و محتوای جدای از پوسته‌اش از خودش دفاع می‌کند.
ناصری افزود: چیزی که من از گرگ‌سالی گرفتم به نوعی الهاماتی بود که آقای فردی دوست داشته آنها را بیان کند. به نظرم می‌رسد بر این مبنا گرگ‌سالی را باید یک رمان دینی بدانیم که مهم‌ترین رویدادی که در آن در حل رخ دادن است، خلق نگاه دینی به آفرینش و طبیعت و گاه خلق نگاه ماوراء طبیعی به آن است. به نظر من فردی توانسته آیه «الذین یومنون بالغیب...» را به خوبی در این کار به نمایش درآورد.
ناصری تصریح کرد: شاید برخی جملات رمان شعاری باشد، اما اینها همه در سطح رخ می‌دهد. این داستان داستان انسان است و نویسنده هم سعی کرده در آن لایه‌های زیرین معنوی خودش را ارائه کند. این اثر را در سال‌های پس از انقلاب باید در زمره معدود آثاری دانست که سعی کرده طبیعت و ماوراء طبیعت را در کنار هم بگنجاند.