جنس «گرگ‌سالی» ناتورالیزم دینی است

به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی رمان «گرگ‌سالی» آخرین اثر منتشر شده از مرحوم امیر‌حسین فردی عصر روز دوشنبه 13 آبان با حضور نویسندگان حاضر در شوای نویسندگان مسجد جواد الائمه و در محل این مسجد برگزار شد.

در این نشست، محمدعلی قربانی در سخنانی با اشاره به اینکه با صحبت‌های خسروباباخانی در مورد توصیفات رمان گرگ‌سالی موافق است، گفت: با این همه من گرگ‌سالی را رمان می‌دانم، اما می‌خواهم بگویم اگر تفاوتی میان داستان و ادبیات در نظر بگیریم، کار آقای فردی ادبیات است و البته تکنیک داستانی آن هم ضعیف است.

وی ادامه داد: گرگ‌سالی آکنده از داستان‌های حاشیه‌ای کوتاهی است که خیلی از آنها در خدمت داستان اصلی نیستند و به شناخت شخصیت اسماعیل کمکی نمی‌کنند. به همین خاطر می‌شود این رمان را مجموعه‌ای از قصه‌های خوب و کوتاه دانست.

قربانی در ادامه با بیان اینکه گرگ‌سالی اثری رئال به شمار می‌رود، تاکید کرد: من این قصه را رئال می‌دانم، اما نمی‌فهمم که چرا در برخی جاهای آن آقای فردی بیان سوررئال را به کار وارد کرده است؛ به نظرم این ترکیب خوب از آب در نیامده است.

این نویسنده و منتقد در ادامه با طرح این سئوال که آیا می‌شود این رمان را داستان انقلاب دانست یا نه، گفت: اسماعیل گرگ‌سالی در عمل هیچ کار انقلابی صورت نمی‌دهد. شاید این رمان را با اغماض بشود داستان انقلاب نامید، اما بیشتر از آن به نظر یک اثر در ژانر روستایی است.

وی همچنین به تیپ‌های داستانی گرگ‌سالی اشاره کرد و گفت: بسیاری از شخصیت‌های داستانی در این اثر با فرمول همیشگی توصیف این دست تیپ‌ها معرفی شده‌اند، اما آقای فردی در این کتاب توانسته در نمادسازی بسیار موفق عمل کند. جدای از این من رگه‌های طنز حاضر در این کتاب را هم بسیار دوست داشتم.

وسواس عجیب فردی در نوشتن

بیژن قفقازی‌زاده، دیگر منتقد حاضر در این نشست با اشاره به آنچه که وسواس مرحوم فردی در نگارش رمان نامید گفت: من حس می‌کنم این همه حساسیت به دلیل علاقه زیادی است که نویسنده به اسماعیل و مکان و زمان رخداد این رمان دارد و حس می‌کنم به خاطر اینکه این رمان دربرگیرنده نوعی از تجربه‌های خصوصی آقای فردی می‌شد، اینقدر با وسواس با آن برخورد کرده است.

گرگ‌سالی شعار زده نیست

حبیب یوسف‌زاده دیگر نویسنده حاضر در این نشست نیز در ادامه و در سخنانی گفت: من در گرگ‌سالی هرگز شعار ندیدم. هرچند به نظرم این رمان تمام نشده است و اگر عمر امیر‌خان اجازه می‌داد این رمان می‌توانست کامل‌تر هم باشد.

وی افزود: اگر در داستان، چیزی خارج از عادات معمول داستان‌نویسی دیدیم نباید چنان قضاوت کنیم که انگار کاری خلاف واقع صوت گرفته است. به نظر من هدف فردی در این مان، نمایش جزئیات زندگی است و شاید نحوه به تصویرکشیدن تیپ‌ها و شخصیت‌های این داستان به نوعی نمایش این نکته بوده که مفهوم گرگ همان آتش زیرخاکستر در کشور ماست.

یوسف‌زاده افزود: من جنس توصیفات فردی در گرگ‌سالی را ناتورالیزم دینی می‌نامم، چرا که نگاه فردی در گرگ‌سالی نمادی جامد نیست و همه چیز در آن زنده و جاندار حضور دارند.

این نویسنده تاکید کرد: فردی البته در کنار، گاهی هم در رمانش به فضاهای فانتری وارد می‌شود و تعمد دارد تا مخاطبش را دچار نوعی حیرت کند که البته این تردیدافکنی می‌تواند برای خودش موضوعی مستقل برای بحث باشد.

ادبیات فردی سهل و ممتنع بود

محمدحسن حسینی دیگر منتقد حاضر در این نشست نیز در سخنانی با بیان اینکه آثار فردی جز جاندارپنداری اشیاء خصوصیت دیگری ندارد، گفت: من او را در نهایت مهربانی با تمام پدیده‌های خداوند شناختم. او بسیار ساده بود چنانکه می‌شود در کتاب‌هایش این مسئله را دید.

وی افزود: نوشته‌های آقای فردی همه سهل و ممتنع بودند. یادم هست به من می‌گفت: فلانی من هیچ وقت نفهمیدم پیرنگ یعنی چه. با این حال او در این کتاب، موضوعی را بارز و شفاف بیان کرد که همیشه اظهار می‌داشت وقت برای گفتنش در حال از دست رفتن است.

گرگ‌سالی رمانی دینی است

محمد ناصری آخرین منتقد حاضر در این نشست نیز در سخنان خود اظهار داشت: اگر این رمان برای نویسنده‌ای جز آقای فردی بود و من تصادفی آن را خوانده بودم، شک نداشتم که روی من همین تاثیر امروز را می‌گذاشت.

وی افزود: مرحوم فردی در دهه هفتم زندگی اش داستانی خلق کرده که باری تاریخی داشته و محوریتش هم ظلم‌ستیزی است. دغدغه او عین زندگی‌اش بود و آن در این اثر ظهور و بروز دارد. از طرف دیگر طبیعت که همه زندگی و کار او بوده است نیز با همین نگاه در این کتاب آورده شده است.

ناصری همچنین گفت: فضای میان طبیعت و ماورای طبیعت و نزدیکی آنها به هم در این کتاب بسیار خوب درنوردیده شده است و در کنارش عشق هم در این رمان تصویری حقیقی از خود به نمایش گذاشته است و هیچ نشانی از ناپاکی نمی‌شود در آن دید.

مدیر سابق کارگاه قصه و رمان حوزه هنری همچنین گفت: من گرگ‌سالی را رمانی دینی می‌دانم، نه رمان انقلاب؛ اما فردی در بستر واقعی زندگی این رمان را خلق کرده است. شخصیت او  واقعی است که از قضا در بستر انقلاب نیز وارد شده است. از این نگاه شاید بتوان این رمان را رمان انقلاب بدانیم.