به گزارش خبرنگار مهر، مردم عزادار شاهرود به رسم و آیین گذشتگان در روز یازدهم محرم با برگزاری آیینی خاص مراسم تشییع پیکر امام حسین (ع) را برگزار می کنند تا بگویند که اگرچه در کربلا نبودیم و جسم پاره پاره شهدا بر زمین ماند اما امروز سمبل جنازه آن عزیزان را با تشریفات و آذین بندی و با احترام تشییع می‌کنیم.
نخل، در اصطلاح مراسم سوگواری به وسیله‌ای بزرگ و اتاقک مشبک چوبی، سنگین و تابوت مانند گفته می‌شود که با پوشش سیاه، انواع شال‌های رنگارنگ، آیینه، چراغ و ... آن را می آرایند.
در بسیاری از شهرها و روستاهای شهرستان شاهرود در روز عاشورا نخل را به عنوان سمبل تابوت سیدالشهدا پس از آذین‌بندی بلند کرده و با چندین‌بار گرداندن در محله‌ها و خیابان‌ها همراه با ندای یا محمد(ص)، یا فاطمه (س)، یا علی و یا حسین(ع) با آداب مفصل، شور، هیجان و التهاب خاصی معمولا به محل اجرای تعزیه برده شده و آن را با احترام بر زمین می گذارند که این مراسم فقط در نقاط خاصی از ایران دیده می‌شود.
مردم این شهرستان عموما برای نخل قداست خاصی قائلند و بلند کردن آن را طی مراسمی سنتی و ویژه انجام می‌دهند. نخل‌ها اغلب سنگین و حمل و نقل آن را عده ای مردان قوی عهده دار می شوند.
از قدیم و دوران گذشته در شهرستان شاهرود رسم بر این بوده است که نخل گردانی روز عاشورا در شهرها و روستاهای اطراف شاهرود انجام شده و نخل گردانی شهر شاهرود در روز یازدهم محرم انجام می شود و فقط نخل محله باغزندان در روز عاشورا حرکت داده می شود.
متولی تکیه بازار شاهرود در گفتگویی با خبرنگار مهر ضمن اشاره به تزیین نخل در شب عاشورا گفت: نخل شب دهم محرم با لباس‌هایی که مردم نذر کرده‌اند تزیین می شود. وسایل تشکیل دهنده تزیین نخل نیز موروثی بوده که هر تکه آن را مردم نذر کرده اند و در طول سال در خانه های افراد یا ورثه‌های آن‌ها نگهداری می‌شود و برای بستن و تزیین نخل در این روز می آورند و پس از ختم مراسم، مجددا آن ها را به خانه برده و در جای امنی تا سال دیگر نگهداری می‌کنند.
محمود جلالی با بیان اینکه سایر تجهیزات نخل یکی سری سیاهپوش به همراه وسایل دیگری است که مربوط به تکیه بازار و بیدآباد بوده و در طول سال در مکان‌های یاد شده نگهداری می‌شود افزود: دو طرف نخل را با آینه تزیین می کنند و به داخل آن زنگ های کوچک و بزرگ می‌آویزند.
وی در رابطه با مکان استقرار نخل بیان داشت: مسجدی در نزدیکی تکیه بازار شاهرود به نام مسجد موسی بن جعفر (ع) قرار دارد و روبه روی آن جایگاهی است که نخل محرم در ایام سال در آن مکان مستقر است. به همین مناسبت این مسجد، به مسجد "پای نخل " شهرت یافته است.
این خادم آل الله اذعان داشت: شب عاشورا به غیر از طباخی در مسجد برای اطعام عزاداران حسینی دیگ کوچکتری هم در کنار نخل به عنوان تیمّن و تبرک از بهترین مواد غذایی طبخ می کنند و نخل آرا و یارانش مشغول بستن و تزیین نخل می شوند البته مسجد نخل موقوفاتی هم دارد که مردم براساس نذر و نیازها و اعتقادات، و عرق مذهبی شان پرداخت کرده و مدعوین را اطعام می کنند.
وی با بیان اینکه قدمت نخل شاهرود به بیش از 180 سال می رسد گفت: روز یازدهم محرم همانند دیگر روزها دسته های سینه زنی و زنجیر زنی در ادامه عزاداری دهه عاشورا در سطح شهر ادامه داشته و آخرین سرمنزل دسته ها در تکیه زنجیری است که پس از ورود و اقامه عزاداری مجلس را ختم و ده مرتبه "یا الله" گفته و سوگواران به محل مسجد، تکیه یا هیئت خود برای صرف غذا می روند و پس از اقامه نماز ظهر و عصر اطعام می شوند.
متولی تکیه بازار شاهرود با اشاره به برگزاری مراسم "نخل گردانی" در عصر بیان داشت: پس از طرف ناهار دسته ها و هیئت های مذهبی با حمل توغ هایی که روز پنجم در تکایا و مساجد مستقر کرده بودند، همراه با کلیه تجهیزات به خیابان می آورند تا پیشاپیش نخل حرکت داده شوند.
جلالی با یادآوری اینکه دسته محتشم پیشاپیش دسته به طور معمول حرکت می کند و به دنبال آن دسته های سینه زنی و زنجیرزنی در حرکتند شد: ذوالجناح ها، بیرق و علم ها همراه با شرکت یکپارچه هزاران نفر مردم خداجو و عزادار و ارادتمندان به مولای بی غسل و کفنشان که از شهرهای اطراف با شکوه و عظمت خاصی به شهر شاهرود آمده اند مراسم کم نظیری را برگزار می کنند.
وی ضمن بیان اینکه روز یازدهم محرم همانند دیگر روزها دسته های سینه زنی، زنجیر زنی در ادامه عزاداری دهه عاشورا در سطح شهر و حومه ادامه دارد، گفت: از اشعار سینه زنی که در این روز و هنگام نخل گردانی در شاهرود با شور و هیجان خوانده می شود بدین قرار است.
این قافله کرب و بلا را، یا باب الحوائج یا باب الحوائج
سقا تو بودی آل عبار را، یا باب الحوائج یا باب الحوائج
***
چه کربلاست امروز چه پر بلاست امروز
سر حسین مظلوم از تن جداست امروز
***
چه کربلاست امروز چه پر بلاست امروز
سر حسین مظلوم به نیزه هاست امروز
***
چه کربلاست امروز چه پر بلاست امروز
دست رشید عباس از تن جداست امروز
***
گل های باغ مصطفی واویلا پرپر شده در کربلا واویلا
***
یگانه گل زینب حسین جان کفنت کو؟
تویی محرم زینب حسین جان کفنت کو؟
***
خواهر، زینت، من عازم میدانم جان تو و طفلانم
گردم، کشته اندر ره جانانم اندر کف عدوانم
جامه، کهنه، آور به برم پوشم ای خواهر گریانم
وی همچنین اذعان داشت: عزاداران حسینی بر طبق سنت قدیم نخل را با شکوه و جلال خاصی به دوش کشیده تا نخل را به محل استقرار خود بر سر مزار قدیم شاهرود برسانند که البته اکنون مزار به علت توسعه شهر و ازدیاد جمعیت تبدیل به پارک شده است ولی هنوز آثاری از آن از جمله مزار برخی از عالمان مانند آیت الله سبزواری و آیت الله طاهری به جای مانده است.
این خادم آل الله به انبوه جمعیت عزادار خامس آل عبا در کوچه ها و خیابان های فرعی مشرف به خیابان اصلی و پشت بام های منازل اطراف اشاره کرده و تصریح کرد: وقتی نخل به مزار آورده شد، با نواختن سنج آهسته آهسته آن را بر زمین می گذارند. در این موقع نوحه خوان ذکر مصیبت کرده و مردم سینه می زنند، سپس واعظ یا امام جمعه وقت شاهرود به سخنرانی و ذکر مصیبت خامس آل عبا می پردازد.
جلالی خاطرنشان کرد: در ادامه مراسم مداح اهل بیت حدیث شریف کساء یا نوحه سینه زنی پنج تن آل عبا را به روال سال های قبل و با آهنگی موزون می خواند و همه مردم به یاد جانباری های سیدالشهدا سینه می زنند و دم داده و مصرع آخر را تکرار می کنند و در پایان این نوحه که مراسم نخل گردانی در روز یادهم محرم در حال اتمام است با قرائت پنج مرتبه آیه شریفه "امن یجیب" و ده مرتبه "یاالله" نیز دعا می کنند و بدین ترتیب مجلس ختم می شود.
***
وی به بازگرداندن نخل به جایگاه اولیه خود اشاره کرده و تاکید داشت: پس از پایان مراسم نخل به همان ترتیب با شکوه فراوان و همراه با دسته های سینه زنی و زنجیر زنی دوباره به جایگاه اولیه خود منتقل می شود.
متولی تکیه بازار شاهرود در پایان بیان داشت: پس از استقرار نخل مسئولان نخل گردانی اسباب و وسایل را باز کرده به مسئولان تکایا برای بردن به مکان های مربوطه برای برگزاری مراسم سال آینده تحویل داده می شود و در همین حین مردم اعم از زن و مرد در شلوغی و ازدحام جمعیت سعی می کنند خود را به نخل رسانده و آن را زیارت کنند.
نذوراتی از طرف حسینیه نخل مانند خرما، نقل و ... بین مردم تقسیم می شود و جمعیت کم کم متفرق و برای برپایی نماز مغرب و عشا به مساجد و تکایا روی می آورند.
........................................
گزارش از فاطمه قریب
عکس از محمد حسن مقدم نیا