به گزارش خبرنگار مهر، پخت غذا و استفاده از مواد اولیه برای تهیه یک غذا در مناطق مختلف دنیا با هم تفاوتهای زیادی دارد، بنابراین مردم شناسان امروزه غذا را یک پدیده فرهنگی معرفی می کنند، نحوه ترکیب و نوع مواد غذایی همه از عوامل فرهنگی، اقتصادی، جغرافیایی و حتی دینی یک منطقه نشات می گیرد. کشور ایران نیز به دلیل تنوع مکانی و قومی دارای انواع غذاهای محلی است و در این میان استان مرکزی نیز دارای غذاهایی است که برخی شهرت بسیاری دارند.
برخلاف سبزی پلو با ماهی شب عید برخی خانواده های اراکی اعتقاد به پخت رشته پلو دارند به این دلیل که معتقدند سررشته کارشان به دستشان می آید و کارها بر وفق مرادشان پیش می رود.
در بسیاری از مناطق استان مرکزی نیز رسم بر این است که برخی از اهالی استان مرکزی نیز در اولین ظهر سال نو در خانه بزرگترها جمع شده و آش محلی به خصوص آش جودو دستپخت مادربزرگشان را تناول می کنند.
در این روز کوچکترها در کنار بزرگتر ها طعم غذای لذیذ با چاشنی دور هم بودن را می چشند. غذاهایی با طعم به یادماندنی مثل انواع آش ها و غذاهای سنتی.
آبگوشت دو دار یا دوگوله دو دار
یکی از غذاهای سنتی مردم در شهر اراک آبگوشت دوغ دار است که با لهجه اراکی (دودار) هم گفته می شود. طرز پخت این آبگوشت مانند آبگوشت معمولی است با این تفاوت که در آن از سیب زمینی، لیمو عمانی و رب استفاده نمی شود و به این دلیل به دودار معروف است که در آن کشک ریخته می شود، البته در برخی مناطق استان چون اراک به آن چغندر سفید هم اضافه می شودنام این غذا به دلیل اینکه در ظرفی بنام دوگوله پخته می شد، دوگوله دودار نام گرفته است.
آش ترخینه دوغ با شکمبه
ترخینه خشک ماده اصلی این آش است که آماده کردن آن مراحلی دارد برای پخت، ترخینه خشک گندم را نیمکوب کرده و در دوغ محلی می پزند و سپس خمیر بدست آمده را به شکل های مختلفی درآورده و می گذارند خشک بشود. ترخینه خشک معمولا در فصل تابستان آماده می شود و خشک شده آن در تمامی فصول برای پخت آش ترخینه استفاده می شود. آش ترخینه مراحل پخت زیر را دارد ترخینه خشک را در آبی که در حال جوشیدن است ریخته و حل می کنند و به آن سبزی (اسفناج، تره، جعفری و گشنیز) و حبوبات (نخود) نیز اضافه می کنند. البته در بیشتر مناطق استان مرکزی در این آش از شکمبه یا همان سیرابی گوسفند برای مغذی تر و لذیذتر شدن غذا استفاده می کنند. چاشنی این غذا نعنا، پیاز و سیر است
آش جو (جودو) با شکمبه
این آش نیز دستوری چون آش ترخینه دارد با این تفاوت که در آن به جای ترخینه خشک از جو نیمکوب یا پرکنده استفاده می شود . این غذا هم باب طبع ذائقه خیلی از ایرانیان است.
آش خیار
این آش نیز یکی از آش های محلی خوشمزه در استان مرکزی است، مواد اولیه این آش خیار چمبر است، خیار چمبر در شهریورماه برداشت می شود ولی خیلی ها این خیار را به صورت قطعات کوچک فریز کرده و در فصل های دیگر نیز آن را می پزند.
مواد این آش شامل بلغور، نخود، لوبیا و خیار چمبر است که آن را خرد می کنند و داخل حبوبات پخته شده می ریزند. این آش را با کشک، نعناع، سیر و پیاز داغ می خورند.
کله جوش یا دوغ گرمه
این نوع آش یکی از غذاهای سنتی استان مرکزی است که به آسانی پخته می شود ، به این ترتیب که کشک ساییده شده را رقیق می کنند و می گذارند بجوشد و بعد به آن نعنا و سیر اضافه می کنند، برای گرفتن سردی این غذا از گردو آسیاب شده در آش و یا در کنار سفره استفاده می شود. در نواحی چون تفرش این آش را دوغ گرمه می نامند.
آش اشکنه ( اوگرمه)
آش اشکنه نیز از آش های سنتی و خوشمزه استان مرکزی است. این آش با برنج، سیب زمینی، لپه و تخم مرغ پخته می شود و در آن آلو و قیسی نیز ریخته می شود، در فصل تابستان از غوره بعنوان چاشنی این غذا استفاده می شود ولی در فصل هایی که غوره تازه در دسترس نباشد سرکه و آبغوره اصلی ترین چاشنی آن بشمار می روند.
کباب ته تالی
این کباب به طور خاص در اراک به این نام شناخته شده است و نامش برگرفته از ظرفی است که در آن این غذا پخته می شده است، تال به نوعي ظرف مسي گفته مي شده که گرد ، کوتاه و پهن و در واقع شبيه تابه اي مسي با ديواره بلند و ته گرد بوده که گوشت را ته ظرف تال پهن مي کردند و روي شعله آتش سرخ مي نمودند . اين غذا به دو صورت آبدار ( آبگوشت ) و بدون آب ( کباب) تهيه مي شود، مواد اصلی این غذا گوشت چرخ کرده، پیاز رنده شده و انواع ادویه است، گوشت ورز داده را در ته ظرفی که چرب شده می ریزند و سرخش می کنند، روی این نوع کباب سیب زمینی و گوجه فرنگی نیز گذاشته می شود، کباب ته تالی هم با نان و هم با برنج خورده می شود.
پَتله پلو
ماده اصلی این غذا پتله است، پتله همان گندم پوست کنده است با این تفاوت که دیگر بلغور نمی شود و در آب پخته و می گذارند خشک شود. مواد اولیه تهیه این غذا شامل پتله، گردو، لوبیا چیتی در برخی نقاط استان عدس، برنج و سیب زمینی است که به صورت دمی پخته می‌شود.
رشته پلو:
این غذا با رشته های مخصوص و نازکی بنام رشته پلویی پخته می شود، رشته های پلویی بهمراه برنج و پیاز داغ و گاه گوشت چرخ شده غذایی لذیذ و خوشمزه است.
شیر جوش، گوره ماست، گندله، آش انار، سمنو، شفته اراکی و ...دیگر غذاهای سنتی استان مرکزی است.
در کنار تمام غذاهای سنتی و خوشمزه استان مرکزی، شهرهای این استان هر کدام خوراکی هایی خاص دارند که می تواند سوغاتی هایی با طعم عید برای مسافران نوروزی باشد
نان فتیر، گوش فیل، جوزغند، کشمش، شیره انگور، ترخینه شیره، کف لمه، حلوا ارده محلات و عسل خمین از جمله این سوغاتی هاست.
نان فتیر اراک
اراک شهر فتیرهای خوشمزه است و شاید بتوان گفت اصلی ترین سوغاتی خوراکی این استان بشمار می رود. پخت این نان سنتی از گذشته در خانه های مرسوم بوده ولی امروز بیشتر به صورت خانگی و در خشکه پزی ها پخته می شود.
شاید در نگاه کلی به نظر بیاید که پختن این فتیر خیلی سخت نیست اما به طور خاص و ویژه مردم خطه استان مرکزی در پخت آن تخصص، برای پختن این نان خوشمزه ابتدا باید کره و شکر یا پودر قند را با هم مخلوط کرد و سپس مقداری آرد به آن اضفه سپس خمیر آماده را در شیر ولرم عمل می آورند و بقیه مواد را اضافه می کنند و در آخر مقداری آرد به آن اضافه می کنند روی خمیر تخم مرغ می مالند و کنجد می پاشند و در اندازه های متفاوت آن را در تنور می پزند.
جوزغند نراق
جوزغند شیرینی است که با هلو درست می شود و مخصوص شهرستان نراق استان مرکزی است نوعی هلوی محلی را پوست کنده در معرض آفتاب قرار می دهند تا نیمه خشک شود، بعد از چند روز آفتاب خوردن هسته آن را خارج کرده و به جای آن مخلوطی از آرد مغز بادام، گردو ، شکر، هل و بعضا آرد نخودچی قرار داده و در آن را می بندند ،بعد از چند روز آفتاب خوردن و خشک شدن آنها را به وسیله سوزن با یک رشته نخ به شکل دانه های تسبیح به هم متصل نموده و آنرا در محل خشک و خنک برای مصرف آجیل شب عید و ایام زمستان ذخیره می کنند .
کشمش، شیره انگور و ترخینه شیره
این محصولات بیشتر در روستای هزاوه اراک تهیه می شوند و از مشتقات انگور مرغوب هزاوه است.
گوش فيل
یکی از شیرینی های سنتی شهر اراک است که از خانواده زولبیا بشمار می آید، مواد اصلی این شیرینی زرده تخم مرغ، شیر، پودر بادام سفید، پودر قند و هل ساییده شده است، شکل این شیرینی خوشمزه مانند گوش های فیل پهن است و برای همین این نام را گرفته است.
کف لمه:
یکی از سوغاتی های پر انرژی اراک است، این ماده خوراکی از ترکیب پودر مواد و مغزهای مغذی چون پسته، خلفه، گردو و... تهیه می شود.
رب انار ساوه:
ساوه شهر انارهای مرغوب است بنابراین رب انار آن که از همین محصول تهیه شده است می تواند بعنوان چاشنی خوشمزه برای غذاهایی جون فسنجان، سوغات مسافران نوروزی باشد.
حلوا ارده محلات:
این سوغات ویژه شهرستان محلات است و کسانی که برای استفاده از باغ های گل و چشمه های آب گرم محلات می روند، می توانند از این سوغات نیز ره توشه بردارند.
عسل خمین:
این محصول در شهر خمین به صورت صددرصد طبیعی تهیه می شود و می تواند کام مسافرانی که برای بازدید از بیت امام خمینی(ره) و یا سنگ نگاره ههای تیمره آمده اند را شیرین کند.
شهرهای استان مرکزی با پشینه های طولانی تاریخی و غذاهای سنتی و سوغات محلی هرکدام معرف فرهنگ غنی این منطقه است. فرهنگی که با پخت آشهای متنوع و سوغات های محلی ذایقه های مسافران نوروزی را با خود همراه می کند.