به گزارش خبرنگار مهر، استان مرکزی ذخیره گاه حدود هشت هزار گونه گیاهی و دارویی است که شاید هنوز خواص بسیاری از آنان شناسایی نشده باشد.
بر اساس تحقیقات اداره کل منابع طبیعی حدود دو هکتار جنگل‌های طبیعی در کوه‌های مرتفع این استان به ویژه در شهرستان شازند وجود دارد که از گیاهانی چون بلوط، بنه، بادام کوهی، کیکم، ارژن، داغداغان، انجیر وحشی، تنگرس، زرشک، سماق، گون، درمنه کوهی، ریواس، کنگر، موسیر، لاله و لاله واژگون تشکیل شده‌اند.
در مناطق پیرامون کارخانه‌های صنعتی به ویژه شهرستان اراک نیز جنگل‌های مصنوعی (دست‌کاشت) دیده می‌شود که بیشتر از درختانی چون ون، اقاقیا، صنوبر و گز تشکیل یافته‌اند.
207 گونه دارویی در این استان شناسایی شده است
در میان گونه های گیاهی جنگلی و مرتعی استان مرکزی، 207 گونه دارویی در این استان شناسایی شده است که در میان مناطق مختلف استان، شهرستان محلات از این نظر جایگاه ویژه‌ای دارد.
گونه‌های گیاهان دارویی استان مرکزی عبارتند از نعناع فلفلی، شمعدانی، شاه تره، منداب، آویشن، ریواس، خاكشیر، بومادران، شنگ، اسپند، مرزنگوش، ترشک، تره وحشی، بارهنگ، كاسنی، گل گاوزبان، گل ارغوان، گزنه، بابونه، بادرنجبویه، خارخسک، روناس، علف شیر، لاله سرنگون (واژگون)، مریم نخودی، همیشه بهار، زیره، لاله، زینان، شوید (شِبِت)، شقایق، شنبلیله، تاجریزی، تاتوره، شکرتیغال، توتیای نباتی و ... که خواص آن را از دانش گذشتگان خصوصا پدربزرگ و مادربزرگتر ها می شناسیم.
هنوز بسیاری برای چیدن سبزی های کوهی به دل کوه ها و دشت ها می روند
هنوز بسیاری از مادربزرگ ها و قدیمی ترها در فصل بهار برای چیدن سبزی های کوهی به دل کوه ها و دشت ها می روند و خواص هرکدام از آن ها برایمان تعریف کرده می کنند و شاید بسیاری از ما دم نوش های مفید آن ها را در زمان بیماری خورده ایم.
هرچند بسیاری از جوان ها و نسل جدید شناختی از خواص این گیاهان خوراکی و دارویی ندارند اما فصل بهار که فصل رویش مجدد این گیاهان است می تواند مشام و ذائقه آن ها را با سبزی های معطر و خودرو پیوند بدهد.
امروزه بسیاری بر گسترش طب سنتی و گیاهی انتقاد دارند ولی نباید توسعه و علمی شدن این طب در سطح جهان و بخش اشتغال و درآمدزایی آن را نادیده گرفت به نحوی که به گفته حسین رفیعی مسئول مرکز تخصصی گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی استان مرکزی حجم تجارت گیاهان دارویی در دنیا 40 تا 60 میلیارد دلار است که براساس آمار، میزان بسیار کمی از این حجم تجارت متعلق به ایران است.
می‌توان سهم ایران و استان را در این تجارت پرسود به شکل چشمگیری افزایش داد
وی در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: با برنامه‌ریزی اصولی و کاربردی و آگاهی‌بخشی به کشاورزان درخصوص مزایا و میزان سودآوری تولید گیاهان دارویی می‌توان سهم ایران و استان را در این تجارت پرسود به شکل چشمگیری افزایش داد.
از طرفی اقبال طب سنتی با توجه به فرهنگ و نوع نگاه افراد جامعه متفاوت است تا انجا که پژوهشگر و محقق گیاهان دارویی و طب سنتی در استان مرکزی به خبرنگار مهر تصریح می کند: قیاس طب سنتی با علم پزشکی جدید، مقایسه درستی نیست زیرا مقایسه زمانی موثر است که در موقعیت و شرایط یکسان داوری شود در حالیکه شرایط این دو طب متفاوت از یکدیگر است، وقتی طب سنتی در حوزه اجرایی جایگاهی ندارد چطور می تواند در مقام مقایسه با علم پزشکی قرار بگیرد.
داوود محمدخانی افزود: در گرایش و میل افراد جامعه به هر یک از انواع روش های درمان عواملی چون سطح فرهنگ، تحصیلات و تجربیات نقش دارد.
وی ادامه داد: ممکن است فردی در جایگاه اجتماعی بالا قرار داشته باشد ولی طب سنتی را در اولویت نسبت به علم پزشکی بداند و همین طور برعکس.
محمدخانی تاکید کرد: در هریک از روش ها، بهبود و سلامت بیمار مهم است و درمانگری که به روش درمان آگاه و مشرف باشد می تواند بیمار را در مسیر سلامت قرار دهد خواه با داروهای گیاهی خواه با داروهایی که بیشتر منشا شیمیایی دارند.
امروزه طب گیاهی نیز به سمت صنعتی شدن رفته است
وی که کتاب " درمان با دور ریختنی های دورنریختنی" را در دست چاپ دارد، افزود: البته امروزه طب گیاهی نیز به سمت صنعتی شدن رفته است و بسیاری از این گیاهان به صورت صنعتی تولید و در اختیار بیمار قرار می گیرد ولی هنوز بسیاری از داروخانه های گیاهی در سطح شهر هستند که حکیم در آن بر اساس تجربه و شناخت به تشخیص و درمان می پردازد.
محمدخانی با بیان اینکه با تغییرات اقلیمی، بدن و مزاج انسان نیز نیاز به تحول دارد که می توان آن را در طبیعت جستجو کرد، ادامه داد: با دگرگونی و تغییر شرایط فصلی مزاج طبیعت و انسان دچار دگرگونی می شود، در بهار از خشکی و سردی بدن و همچنین طبیعت کاسته می شود. و استفاده از گیاهان و ادویه ای که سردی و خشکی زمستان را دفع کند بسیار مناسب است.
وی گفت: ایرانیان از گذشته به این امور آگاه بودند و می دانستند که باید از چه گیاهانی استفاده کنند و هم اکنون نیز این شناخت به صورت تجربه خودجوش و یا از طریق مشاوره حکما وجود دارد.
محمدخانی با اشاره به تنوع گیاهان دارویی در استان مرکزی افزود: در استان مرکزی فرهنگ های متعددی وجود دارد که هر کدام از آن ها خود دارای پیشینه کهن در استفاده از گیاهان دارویی است، برخی از این فرهنگ مربوط به اقوامی که به استان کوچ کرده اند.
استفاده آگاهانه یا ناآگاهانه از گیاهان در روستاها رواج بیشتری دارد
وی با اشاره به اینکه استفاده آگاهانه یا ناآگاهانه از گیاهان در روستاها رواج بیشتری نسبت به شهر دارد، اظهار کرد: بیشتر سبزی ها و علف های بهاری به صورت خودرو هستند ولی با شناخت تدریجی انسان ها بذر برخی ازآن ها تهیه و به تولید رسیده اند.
محمدخانی استان مرکزی را سرشار از سبزی های کوهی و گیاهان معطر دانست و گفت: گیاه یونجه و شبدر دو سبزی بهاری است که دست چین اول آن خواص بسیار زیادی دارد.
وی با اشاره به اینکه امروزه علم گیاهان دارویی نیز به خواص این دو گیاه پی برده است، گفت:وجود مقدار زیاد استروژن، پروژسترون و انواع ویتامین های خون ساز در این دو گیاه باعث می شود که مشکلات هورمونی و کم خونی و خصوصا اختلالات هورمونی زنان درمان شود.
وی گفت: شَنگ با تفاوت اِعراب در حرف اول در نواحی مختلف استان گیاهی دارویی خوراکی است. این گیاه در درمان بیماری های مفصلی و سنگ کلیه و بیماری های مزاج سرد عصبی مثل نقرس بکار می رود.
این پژوهشگر و محقق اراکی گفت: عصاره این گیاه یکی از گرانترین عصاره های گیاهان دارویی است و برای بسیاری از امراض چون ام اس، سکته و فلج مفید است.
پای قاضی یا قاضی یاغی از سبزی ها بهاری استان مرکزی
وی پای قاضی یا قاضی یاغی را از دیگر سبزی ها ی بهاری استان مرکزی عنوان و ادامه داد: این گیاه در اراک با نام پاغزقون یا پاقوزک معروف است که خواص بسیار مفیدی نظیر کمک به تقویت سیستم گوارش و کبد و دفع سموم بدن را به همراه دارد.
محمدخانی ادامه داد: بومادران و بابونه دیگر گیاهانی است که در این فصل موارد استفاده بسیاری را در استان مرکزی داراست.
وی گفت: معمولا این دوگیاه برای دردهای مفصلی و گوارشی و دردهای قاعدگی در فرهنگ طب سنتی استان استفاده می شده است.
محمدخانی گفت: در ارتفاعات حاشیه اراک، خمین و سایر شهرهای استان از گیاهانی نظیر آویشن، مرزنجوش، پونه و کرفس کوهی می روید که هرکدام علاوه بر استفاده خوراکی دارای ویژگی های درمانی هستند.
وی که تالیف کتاب فرهنگ گیاهان دارویی و خواص آن ها را در دست اقدام دارد تاکید کرد: هر علم و روشی دارای کاربردهای خود هست ، طب سنتی نیز از این قاعده مستثنی نیست.
شرایط اقلیمی استان مرکزی به نحوی است که فضا را برای رشد گونه های مختلف گیاهان دارویی فراهم کرده است. فرصتی که باید جدی شمرده شود و در راستای اشتغالزایی و تغییر روش های تولیدی و درمانی آن تلاش کرد.
بی شک هنوز بسیاری از مردم استفاده از داروهای گیاهی را به استفاده از داروهای شیمیایی ترجیح می دهند. امید که حکیم های طب سنتی با شناخت و آگاهی کامل به تشخیص بهتر و بیشتر بیماری ها و درمان آن از طریق این روش بپردازند.
.......
گزارش: سمیه انصاری فر