به گزارش خبرگزاری مهر، اندیشکده "مرکز تحقیقات سیاست خارجی" (FPRI) آمریکا در گزارشی به بررسی دیدگاههای مختلف درباره بحث افشای فعالیتهای پیشین هستهای ایران پرداخته است.
"گری سی. گامبیل" محقق و روزنامه نگار در ابتدای این مطلب مینویسد: "در حالی که به نظر میرسد مذاکرات میان ایران و گروه 5+1 درباره برنامه هستهای، شتاب خود را از دست میدهد، دولت اوباما پیشنهاد رادیکال جدیدی را ارائه کرده است تا بن بست را بشکند. آنها که پیش از این نیز پذیرفته بودند ایران قابلیت غنیسازی خود را از حفظ کند، حال دیگر اصراری بر dismantle (جداسازی) سانتریفوژها یا بستن تاسیسات هستهای زیر زمینی [فردو] ندارند. علاوه بر این واشنگتن حاضر شده درباره یکی از خواستهایی که تاکنون از خط قرمزهایش محسوب میشد -یعنی درخواست شفاف سازی درباره فعالیتهای پیشین هستهای- کوتاه بیاید."
مدافعان افشای کامل سوابق برنامه هستهای
یکی از مباحثی که غرب در سالهای اخیر بر آن پافشاری کرده است، بحث "ابعاد احتمالی نظامی" (PMD) برنامه بوده است که آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) دائماً مدعی شده ایران از دادن اطلاعات درباره آنها خودداری کرده است.
این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران همواره نسبت به شفاف سازی درباره برنامه هستهای خود اعلام آمادگی کرده و به درخواستهای زیاده خواهانه آژانس که بعضاً فراتر از بحث هستهای نیز بودهاند، معترض بوده است.
به نوشته FPRI، درباره نیاز به "افشای کامل سوابق برنامه هستهای ایران"، پنج دلیل توسط کارشناسان و اندیشکدهها آورده میشود:
1- دیوید آلبرایت و برونو ترترایس در سرمقاله جدید خود در روزنامه وال استریت ژورنال تاکید کردهاند که بر اساس درخواست IAEA، ایران باید تمام مسائل را شفاف کند و باید آنچه آنها "زمان رسیدن به میزان اورانیوم لازم برای ساخت یک بمب" مینامند، مشخص کنند.
2- مایکل سینگ، مدیرعامل موسسه تحقیقات خاور نزدیک واشنگتن، به صورت مکرر گفته ایران درباره مسائل گذشته خود باید شفاف سازی کند تا نسبت به مسائل بعدی نیز اعتمادسازی بشود.
3- صهیونیستها نیز همچون "امیلی بی. لاندو" و همکارانش در "موسسه مطالعات امنیت ملی" دانشگاه تل آویو (INSS)، اصرار دارند که "ایران باید بپذیرد که مقصر بوده است تا از این طریق جامعه بینالملل، اعمال فشار ویژه بر برنامه هستهای آنها را بپذیرد."
4- گامبیل اعتقاد دارد غربیها میخواهند از این طریق بحث "آپارتاید علمی" غربیها علیه جمهوری اسلامی را که اخیراً رئیس جمهوری ایران مطرح کرده است، را زیر سوال ببرند.
5- به دلایل تمام مسائل فوق، کارشناسان مدعی هستند اگر ایران میخواهد التزام حقیقی خود را به برنامه تماماً صلحآمیز و غیرنظامی نشان دهد، باید به این مساله تن دهد و آنها باید از تمام جزئیات با خبر باشند.
مدافعان افشای محدود
FPRI میافزاید همان طوری که انتظار میرفت، درخواست گروه 5+1 در زمینه افشای کامل برنامه، در مذاکرات درباره وضعیت نهایی با مانع سختی برخورد کرد و ایرانیها آن چه غربیها میخواستند را نپذیرفتند.
دیپلماتهای آمریکایی و اروپایی به این نتیجه رسیدهاند که انتظار آنها نامعقول بوده است و وندی شرمن -مذاکره کننده اصلی آمریکا- که پیش از این بر افشای کامل اصرار داشت، لحن صحبتهای متفاوتی پیدا کرده است.
در این زمینه نیز دو مساله مطرح شده است:
1- افشای کامل، لزوماً باعث نظارت موثر بر برنامه هستهای ایران نمیشود. رابرت آینهورن -مشاور سابق وزیر خارجه در امور عدم اشاعه از سال 2009 تا 2013- میگوید اگر "تمهیدات بازرسی اطمینان کاملی ایجاد کند که همچنان پایبندی وجود دارد، دیگر نیاز چندانی به اطلاعات جزئی درباره فعالیتهای سابق نیست."
2- جان وولفستال -مشاور ویژه جوزف بایدن در امنیت هستهای و عدم اشاعه- اعتقاد دارد به جای افشای کامل، میشود امتیازات دیگری درخواست کرد.
گامبیل در ادامه میافزاید با وجودی که جزئیات دقیقی از اهداف دولت اوباما درباره توافق جامع، در دست نیست، اما به نظر میرسد در مواردی همچنان ابهامها باقی خواهد ماند و واشنگتن دست از اصرار برای پاسخگویی ایران برخواهد داشت.