به گزارش خبرنگار مهر، حسین پاینده عضو هیات علمی دانشکده زبان و ادبیات خارجی دانشگاه علامه طباطبایی در مراسم پایانی یازدهمین جشنواره نقد کتاب که عصر امروز یکشنبه ۱۴ دی ما در پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری در تهران برگزار شد با اشاره به آمار مربوط به انتشار بیش از ۶۰ هزار عنوان کتاب در سال در کشور گفت: نقدهای کتاب در ایران عمولا معطوف به معرفی کتابها است و البته همین کار هم درست انجام شود، یک خدمت است به ناشران.
وی که کتاب «گشودن رمان» او برگزیده بخش نقد ادبی جایزه ادبی جلال آل‌احمد شد و برای او 110 سکه بهار آزادی به ارمغان آورد، در ادامه سخنانش تصریح کرد: آنچه ما امروز نقد کتاب می‌گذاریم «مرور و معرفی» است. کارکرد این مقالات این است که با توجه به کثرت کتابهای منتشر شده یک معرفی توصیفی از کتاب ارائه کند که هدف اول آنها هم معمولا معرفی آثار تازه منتشر شده است. نقد به معنی دقیق کلمه یعنی تبیین معانی متکثر متون اعم از ادبی یا غیر ادبی با استناد به روش شناسی‌ها و نظریه‌های میان رشته ای از حوزه‌های مختلف اعم از تاریخ، جامعه شناسی، روانشناسی و ...
به گفته پاینده، کار منتقد یک کار تخصصی است و با استناد به نظریه و به شیوه ای نظام مند درباره معانی مستتر در متن انجام می‌شود و در واقع منتقد به فضای سفید بین سطور نظر دارد بعنی به معانی تصریح شده اما بیان نشده.
این منتقد ادبی همچنین گفت: دایره خوانندگان نقد بسیار محدود است چون به شکل تخصصی نوشته می‌شود همچنین نقد و انتقاد هیچ نسبتی با هم ندارند متاسفانه مقالاتی که تحت عنوان نقد کتاب نوشته می‌شود، اشکالاتی دارند و ما هنوز نتوانسته ایم کارکرد درست همان «ریویو» را بازنمایی کنیم.
پاینده، ورود نداشتن منتقد به موضوع کتاب، نازل بودن سطح دانش مقاله نویس، شتابزده و نادقیق بودن مقالات و اهانت به نویسنده به جای بررسی کتاب را از جمله ضعف‌های ساختاری نقد کتاب در ایران برشمرد و گفت «ریویو» باید عاری از هرگونه جانبداری یا خصومت ورزی شخصی نوشته شود شاید اگر به این مقالات نقد نگوییم و متوجه شویم نقد اصلا به معنای انتقاد نیست، اندکی وضعیت نقد کتاب در کشور بهبود یابد.
در ادامه این مراسم امیرعلی نجومیان عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه نقد کتاب چهار مرحله تاریخی را سپری کرده، از آنها به عنوان نقدهای تفسیری، توصیفی، ارزیابانه و تحلیلی نام برد و نیاز جامعه کنونی ایران را تحلیل گفتمانی کتاب برشمرد که به گفته او بر سه محور جایگاه، تاثیرگذاری و کارکرد استوار است.
وی همچنین با بیان اینکه متاسفانه در ایران مد شده که در مقالات، به نظریه پردازان غربی اشاره می‌شود اما به نظریه پردازان داخلی توجهی صورت نمی‌گیرد، گفت: کتاب یک فضای گفتمانی است و نمی‌توان آن را به عنوان یک پدیده مستقل بررسی کرد. نقد کتاب در گروه تاثیر گفتمانی و روابط گفتمانی آن نقد با جامعه است.
در این مراسم همچنین محمدرضا ترکی استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران با بیان اینکه نقد دیروز و امروز ما خیلی با هم متفاوت شده است؛ در گذشته نقد، بخشی از پروسه تالیف بود اما در روزگار کنونی ما با پدیده شوم و نامطلوب نقد ژورنالیستی که نقدی عصبی، خشن و حزبی است، روبرو شده ایم.
وی افزود: اگر امروز می‌نالیم که منتقد ما جایگاه واقعی خودش را ندارد، به خاطر این است که منتقدان ما وجهه خوبی ندارند. ما باید برگردیم به روالی که تولید اندیشه در آن وجود داشت.
در آئین پایانی یازدهمین جشنواره نقد کتاب همچنین علی اصغر محمدخانی معاون فرهنگی موسسه شهر کتاب و عضو هیات خرید کتاب وزارت ارشاد در سخنانی با بیان اینکه بیش از ۱۳۰ اثر در حوزه نقد ادبی چه در حوزه تالیف و چه در حوزه ترجمه منتشر شده است گفت: تا زمانی که تعارفات برقرار است، نقد موضوعیت نمی‌یابد. کدامیک از بزرگان ما در حوزه فلسفه از منتقدانشان تشکر کرده اند!؟
وی همچنین گفت: بسیاری از بزرگان فرهنگی ما تحمل نقد ندارند همچنین متاسفانه فضای نقد و گفتگو، بیشتر بیرون از دانشگاهها صورت می‌گیرد یعنی برعکس جوامع پیشرفته غربی. مسئله دیگر این است که نوشته نقدها در حوزه‌های علمی و پژوهشی، اصلا امتیازی ندارد و ناقد از نقدی که نوشته است، بهره مالی نمی‌برد. اینها مشکلاتی است که باید به آنها پرداخت.
در پایان این مراسم که به همت موسسه خانه کتاب برگزار شده بود، از منتخبین یازدهمین جشنواره نقد کتاب با اهدای لوح سپاس، تندیس و جوایز نقدی، تقدیر به عمل آمد.