به گزارش خبرنگار مهر، عبدالمجید شریف زاده مدیر کل توسعه و ترویج صنایع دستی در نشست تخصصی طراحان لباس که امروز ۲۹ دی ماه در محل سازمان میراث فرهنگی برگزار شد، به شرایط اسف بار پارچه های فاخر و سنتی اشاره و بیان کرد: با توجه به تعریف یونسکو اگر در رشته ای کمتر از ۱۰ نفر فعالیت کنند آن هنر از بین رفته است با این این اوصاف بسیاری از هنرهای سنتی ما نابود شده یا در معرض فراموشی هستند. از جمله این هنرها بافت پارچه های سنتی به ویژه زربافت است. امروز نمونه پارچه های زربافت را در موزه مترو پولیتن و موزه های مشابه می توان یافت.
به گفته این کارشناس صنایع دستی، سازمان یا نهاد دولتی وجود ندارد که از هنرهای سنتی حمایت کند. آن زمان که تصمیم گرفتند سازمان صنایع دستی را با با میراث فرهنگی و گردشگری ادغام کنند، فاتحه این سازمان خوانده شد، به عبارتی دولتمردان با بی تدبیری خود در دوره ای از زمان بر آن شدند تا این سه حوزه را با هم یکی کنند. در صورتی که ادغام سازمان صنایع دستی با ۲ حوزه میراث فرهنگی و گردشگری به معنی مرگ و انحلال سازمان صنایع دستی بود.
شریف زاده در ادامه گفته های خود به فرش ایرانی اشاره کرد و افزود: فرش در این سرزمین طی قرن های متمادی از یک ساختار منسجم برخوردار بود. تولید کننده و دلال و طراح و رنگرز آن مشخص شده بود. تاجر داخلی و خارجی اش هم معلوم بود. دولتمردان آمدند و گفتند چرا از دسترنج هنرمندان ما دلالان استفاده کنند؛ خودمان بازار فرش را به دست می گیریم. جهاد سازندگی آمد، تعاونی هایی تشکیل داد و تنها به رقیبی برای بخش خصوصی تبدیل شد و این بخش را هم به زمین زد. این نتیجه دخالت دولت در کاری بود که نباید در آن مداخله می کرد اما وضع دیگر صنایع دستی متفاوت با فرش است، این صنایع به خاطر تنوع تولیدات، بومی بودن و پراکندگی در سطح کشور به حمایت های دولتی نیاز دارند. روزگاری سازمان صنایع دستی ماشین هایی را به نقاط مختلف کشور، از شهر و روستا می فرستاد و آثار صنعتگران را خریداری می کرد، الان همان ماشین ها به آن شهرها و به آن روستاها می رود اما آثارشان را برای کشوری چون ترکیه خریداری می کنند.
به گفته این استاد دانشگاه، دولت در مرحله اول باید به کمک بخش خصوصی بیاید تا انسجام خود را پیدا کند. صنعتگران و رشته هایی که در حال منسوخ شدن است را شناسایی و بسترهایی برای احیای دوباره آنها فراهم کند و گرنه وضعیت صنایع دستی هر روز بدتر از روز پیش می شود و تنها کار ما این است که بنشینیم و نظاره گر باشیم.
به گفته شریف زاده در بین صنایع دستی و هنرهای سنتی ما، پارچه های مختلفی از جمله پارچه های زربافت تولید می شده که پارچه های بسیار خاص، گران و منحصر به فردی بودند. بافت این گونه پارچه ها در دوره صفویه به اوج خود می رسد تا آنجا که شاه عباس صفوی برای آنکه هزینه جنگ با عثمانی را تامین کند دو کارگاه، یکی در اصفهان و دیگری در کاشان می سازد و تنها به تولید پارچه های زربافت و صادرات آن به کشورهای اروپایی می پردازد. امروز هم اگر به کلیساهایی اروپایی برویم نمونه این پارچه ها را می بینیم.
مدیر کل توسعه و ترویج صنایع دستی به پیشینه کارگاههای تولید پارچه زربافت در ایران اشاره و بیان کرد: در سال ۱۳۰۹ رضاخان مجموعه ای از این کارگاهها را تاسیس کرد، مجموعه دیگری نیز در هنرستان هنرهای زیبای اصفهان به همت عیسی بهادری راه اندازی شد. پارچه های زربافت بسیار فاخر هستند، صادرات خیلی خوبی دارند و می توانند برای نسل جوان و علاقه مند درآمدزا باشند. ما باید از تولید این پارچه ها حمایت کنیم و این هنر را به کارگاههای خصوصی ببریم. اگر بخش خصوصی وارد میدان نشود و حمایت نکند زری‌بافی از بین می رود.
بافت پارچه مخمل، اختراع غیاث‌الدین نقشبند است
نعیمایی کارشناس منسوجات سنتی نیز یکی دیگر از کسانی بود که به ارائه تجربیات خود در زمینه بافت پارچه های زربافت اشاره کرد و افزود: قبل از اسلام پارچه ها ساده بافت بودند، اولین نمونه پارچه نقش‌دار به ۸۰۰ سال پیش از میلاد مسیح برمی گردد. اندکی پس از آن زمان ما مجموعه پارچه های پازیریک را داریم که همراه با آن فرش معروف به دوره هخامنشی برمی گردند. بین دو دوره هخامنشی و ساسانی، اشکانیان را داریم. هیچ پارچه ای از این دوره برای ما باقی نمانده است. تجارت ابریشم از این دوره آغاز می شود و ما از سده دوم بعد از میلاد در کشور خود به تولید ابریشم پرداخته ایم.
وی در ادامه بیان کرد: با آمدن اسلام تا یکی دو قرن پارچه بافی رونق چندانی نداشت چون در آیین اسلام پوشیدن ابریشم برای آقایان مکروه بود و حکومت ایران هم حکومت متمرکزی نبود. عمده پارچه های بعد از اسلام تا دوره صفوی بیشتر کاربرد حکومتی داشت. نقش ها و نمادهایی که در این پارچه ها به کار برده می شد نمادهای دوره ساسانی و اشکانی بود اما در دوره صفویه یک تحول عظیم در صنعت پارچه بافی رخ داد تا آنجا که بافت مخمل به این دوره برمی گردد و ویژه ایرانیان است، گرچه امروز بافت مخمل را به چین یا ایتالیا منسوب می کنند چرا که در این دو کشور هنوز هم روش های سنتی مخمل بافی رواج دارد.
نعیمایی با اشاره به اینکه شاه طهماسب صفوی در روز ۵۰ بار لباس عوض می کرد، گفت: شاهان صفوی برای پارچه اهمیت بسیار قائل بودند، کارگاههای خوب پارچه بافی در این دوره شکل گرفت. از شاه عباس صفوی ۳۰ هزار دست لباس باقی مانده گرچه امروز همه این پارچه ها در موزه های خارجی نگهداری می شوند. طراحی چون غیاث الدین نقشبند یزدی در دوره صفوی گرانترین پارچه ها را تولید و طراحی می کند. اختراع پارچه مخمل هم کار اوست، او یک کارگاه ۸۰۰ نفره را در دوره صفوی اداره می کرده است.
به گفته این کارشناس منسوجات سنتی، پارچه های معاصر از سال ۱۳۰۹ تاکنون بافته شده اند. در میان این پارچه ها نیز، پارچه های زربافت جایگاه خاص خود را دارند اما امروز تمام مشاغل وابسته به زربافت از بین رفته است و هر طراحی نمی تواند پارچه های زربافت را طراحی و تولید کند.