به گزارش خبرنگار مهر، اگر مسافرت خود را از مرکز استان اردبیل آغاز کنید و ۱۲ کیلومتر از شهرستان نیر بالاتر برانید به یک تابلو در کنار جاده فرعی خواهید رسید که ورود شما به یک روستای نمونه گردشگری به نام «کورعباسلو» را خوش آمد می گوید.
روستایی که به عقیده برخی عمران و آبادانی بی نظیر آن دلیل بر شاخصه گردشگری آن است و به عقیده برخی دیگر وجود تمدنی اسرار آمیز که در لایه های زیرین زندگی این روستا آرمیده موجب شده این روستا یک سر و گردن از روستاهای مجاور خود بالاتر دیده شود.
روستای نمونه گردشگری کورعباسلو در نیر
هر چند نمی توان از اعتقاد گروه اول دست کشید اما نکته کلیدی در کورعباسلو همزیستی آن در کنار قلعه ای است که اکتشافات سال های اخیر در آن باستان شناسان را به حیرت انداخته است.
قلعه ای که طی سال های اخیر به عنوان سایت نمونه باستان شناسی مهر خورد و هر چند اکتشافات در آن نیمه کاره مانده اما مقدمات حفاری ها بیانگر حضور و حیات تمدن های اولیه در محدوده آن است.
تاخت و تاز تمدنی گردن کلفت در قلعه
قلعه "بوینی یوغون" یا در ترجمه عینی فارسی" گردن کلفت" محافظ روستای کورعباسلو است که ادوار تاریخی رفته بر آن موجب شد تا این قلعه به عنوان سایت نمونه باستان شناسی و موزه رو باز تاریخی نامگذاری و پای باستان شناسان، تاریخ دانان و طبیعت دوستان برای کشف رموز آن باز شود.
قلعه بوینی یوغون در نیر
اینکه داستان های رفته بر این قلعه تا چه حد صحت دارد موضوعی است نیازمند مطالعات بیشتر و با این وجود منابع تاریخی و آن هایی که اقدام به کشف رموز آن می کنند حکایت از تاخت و تازی با قدمت هزار سال قبل از میلاد مسیح را تاکید دارند تا جایی که برخی معتقدند رگه هایی از تمدن «اورارتو ها» در این قلعه مشاهده می شود.
یک باستان شناس با اذعان به اینکه اورارتوها در هزاره اول قبل از میلاد می زیستند، در این خصوص می گوید: عمده قلمرو حیات این قوم فلات شمال غرب ایران است.
پوریا علیخوانی تاکید دارد که برخی یافته های باستان شناسی در قلعه بوینی یوغون وجه اشتراک با نوع حیات این قوم دارد.
از جمله مصادیق این کارشناس نوع معماری سازه ها در اطراف قلعه است که مشابه آن در نقاط دیگر استان اردبیل از جمله شهر یری در مشگین شهر، بینه لر در روستای انار و روستای کنزق در سرعین است.
علیخوانی معتقد است این مطالعات باید با تداوم اکتشافات تداوم یافته و به صورت قطعی در خصوص تمدن های اولیه حیات این قلعه ابراز عقیده کرد.
سازه های دست ساز در دل قلعه سنگی
هر چند برخی کارشناسان اصرار به وجود ادوار مختلف تاریخ در این منطقه دارند و نمونه نمادین آن نیز در موزه خطایی اردبیل طراحی شده است اما خبرگزاری مهر موفق به جویا شدن نظرات مدیر کل میراث فرهنگی استان در خصوص نتایج اکتشافات و مطالعات این قلعه نشد.
سکونتگاه انسان های بی نام و نشان
باستان شناس دیگر این استان تاکید دارد که با وجود آثار شاخص از چهار هزار سال قبل در این منطقه عمده رونق این قلعه در دوران اشکانی و همزمان با جنگ ایران و روم بوده است.
دیوارهای سنگی پیرامون قلعه
میر روح الله محمدی می گوید: در این مقطع تاریخی با افزایش جمعیت مواجه ایم و قلعه بیش از آنکه کاربرد نظامی پیدا کند محل سکونت بوده است.
وی افزود: وسعت بالغ بر ۳۰۰ هکتار و چند لایه ای بودن قلعه نشان دهنده استمرار سکونت انسان از دوره اشکانی تا دوره صفوی است.
به گفته محمدی واقع شدن در ارتفاعات و امکان کنترل منطقه در صورت حمله دشمن، موقعیت طبیعی، دست یابی به آب و غذای کافی و امکان حفاظت قابل توجه موجب شده قلعه بوینی یوغون در طول تاریخ هم استفاده نظامی و هم مسکونی داشته باشد.
دیواره های سنگی قلعه بوینی یوغون
گنجینه های با عمق نامتناهی در قلعه طلسم شده
با صعود به ارتفاعات قلعه می توان زندان سنگی، استخرهای سنگی، دالان هایی اسرار آمیز و گنجینه هایی را مشاهده کرد. یکی از اهالی محل می گوید این گنجینه ها عمق نامشخص دارند و نباید به آن نزدیک شد.
محمد خداپناه تاکید دارد که خود قلعه به کل طلسم شده است و نباید به آن نزدیک شد و در تکمیل دلایل خود به ناپدید شدن چند نفر در صعود به ارتفاعات می گوید.
هر چند اظهارات وی در سال های گذشته در پی صعودهای متعدد به ارتفاعات و حتی کشف و احیای بخشی از گذشته قلعه در حال حاضر چندان توجیه نمی پذیرد اما معمای گنجینه ها و دالان های پیچ در پیچ قلعه هنوز کشف نشده است.
نمای بیرونی قلعه
برخی معتقدند این گنجینه ها در واقع همان گورهای سنگی است که در ادوار گذشته فرد را به همراه اشیا دلخواه و لوازم زندگی اش در آن دفن می کردند تا در دنیای دیگر با آن لوازم زندگی کند.
وجود چنین گورهایی که با اصطلاح "دلمن" از آن یاد می شود در اطراف شهرستان نمین نیز مشاهده شده و در منطقه شهریری واقع در مشگین شهر نیز وجود چنین گورهایی مشاهده می شود.
تدبیر تمدن های اولیه برای ذخیره سازی آب
قلعه بوینی یوغون روی قطعات عظیم سنگ واقع شده و دیواره های سنگی ای که ارتفاعی حدود ۳۰۰ متر دارند قلعه را از دو جناح غیرقابل نفوذ کرده اند. جناح های قابل نفوذ نیز با دیوارهایی از سنگ و ساروج به شکل غیرقابل نفوذ درآمده بوده اند که بدليل حوادث طبيعی و انسانی و جنگ اکنون از آن دیوارها جز نشانه های محدود باقی نمانده است.
استخرهای آب قلعه
عمده مصالح به کار رفته در این دژ سنگ و ساروج است. ملاط ساروج به خوبی قابلیت خود را در طول تاریخ به عنوان چسباننده سنگها نشان داده است.
یکی از اعجازهای معماری قلعه وجود شش استخر سنگی برای ذخیره سازی آب برف و باران است. با اندک دقتی وجود یک سری جویهای کوچک در قسمت های مشخص از سطوح صخره های اطراف این استخرها قابل مشاهده است که وظیفه هدایت آب برف و باران جهت ذخیره سازی را بر عهده دارند.
استخرهایی که به نظر می رسد در موقعیت های مناسب و استراتژیک واقع شده تا حتی در صورت حمله دشمن بتوان از استخر دیگری استفاده کرد.
در عین حال ساختار زندان سنگی و دیده بانی این قلعه این روزها چندان مشخص نیست و تخریب های انسان و طبیعت جز چند تکه سنگ از آن باقی نگذاشته است.
در ورودی قلعه پله های سنگی دست ساز بشر که به نظر نمی رسد عمر طولانی بر آن گذشته باشد واقع شده اما این پله تا تمامی قلعه امتداد ندارد و از یک جایی به بعد شیب های تیز موقیعت صعود را تغییر می دهد.
پله های سنگی دست ساز ورودی قلعه
واقع شدن قلعه در یک منطقه مرتفع امکان حملات دشمن را منتفی کرده و به قدرت نظامی قلعه می افزاید نمونه قلعه های نظامی در اردبیل در شهرستان های مختلف قابل توجه و مثال زدنی است. و با این وجود اسرار ناشناخته بسیاری از این قلعه ها هنوز کشف نشده است.
تخریب انسان بیش از تخریب طبیعت
برگزاری کارگاه های صخره نوردی، برگزاری کمپ های کوهنوردی، ترتیب سفر گروه های گردشگری، راه اندازی تله کابین و راه اندازی رستوران و مراکز اقامتی مدرن از جمله گزینه هایی است که برای رونق گردشگری این قلعه و روستای پیرامون آن پیشنهاد می شود.
دالان های دست ساز بی انتها
با این وجود نه تنها طی سال های اخیر هیچ کدام محقق نشده بلکه علاقه مندان برای مشاهده زیبایی های این قلعه خود اقدام به سفر و مسافرت کردند و در سایه تبلیغ و اطلاع رسانی راه به قلعه نیافته اند.
در مقابل سکون نظارت ها و اکتشافات در یک سایت باستانی موجب شده است بیش از رونق گردشگر در مجاور و پیرامون قلعه حفاری های غیر مجاز و قاچاق اشیا عتیقه جولان بدهد.
حفاری ها به حدی زیاد است که حتی به تخریب آثار باستانی انجامیده و گله به گله در پهنه قلعه مثل لانه مورچه حفره های زیاده خواهی و سواستفاده حک کرده است.
این قلعه نه تنها سایت نگهبانی ندارد بلکه اکتشافات آن قبل از آنکه باستان شناسان را به پاسخ واحد برساند متوقف شده است.
حفاری های غیر مجاز که به شکل لکه های سیاه دیده می شود
در واقع فرصت هایی که تاریخ و طبیعت در کنار هم برای رونق گردشگری ایجاد کرده اند با دستان بی مهر پس زده می شود و توجهی به قابلیت های این منطقه مشاهده نمی شود.
ضعف نظارت ها به حدی است که حفاران غیر مجاز به سادگی فرصت حفاری می یابند و مواریث تاریخی و باستانی منطقه را تخریب و قاچاق می کنند.
هر چند تمدن های خشن و جنگجوی بسیاری در این قلعه تاخت و تاز داشته اند اما به نظر می رسد پاسداری آنها از مواریث خود به مراتب بهتر از بشر امروزی است و این سوال را ایجاد می کند که آیا تخریب طبیعت به از بین بردن آثار باستانی این قلعه همت کرده است یا تخریب انسان ها؟
.......................................
گزارش و عکس: ونوس بهنود