به گزارش خبرنگار مهر، پنجم تا هشتم اسفندماه نخستین نمایشگاه سوغات زیارتی در شهر مشهد برگزار شد تا هم از هنرمندان حمایت کند و بازار فروشی برای آنها پدید آورد و هم به زائران بقبولاند که می‌توانند صنایع دستی را در سبد سوغاتی‌های خود بگنجانند.
بهمن نامورمطلق معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در گفتگو با خبرنگار مهر، از ملاقات با نماینده آیت‌الله سیستانی در قم خبر داده و گفته بود: با توجه به اینکه سالانه تعداد زیادی از مسلمانان به قم، مشهد، کربلا، نجف و کاظمین می‌روند با نماینده آیت‌الله سیستانی در قم گفتگو کرده‌ایم تا سهمی از سوغات زیارتی در این شهرها به صنایع دستی اختصاص پیدا کند.
معاون صنایع دستی کشور با اشاره به اینکه هزار میلیارد تومان، میزان خرید سوغات زیارتی از سوی زوار کشورهای دیگر در ایران است، بیان کرد: در این میان سهم صنایع دستی کمتر از ۵ درصد است به همین خاطر قرار است کارشناسان معاونت صنایع دستی در مرکز با نماینده آیت‌الله سیستانی و همچنین مسئولین میراث فرهنگی در استان قم نشست‌هایی داشته باشند تا سهمی از این بازار به محصولات صنایع دستی کشور اختصاص پیدا کند.
این گفته‌ها موجب شد تا کارشناسان صنایع دستی به مدت ۸ ماه به یک پژوهش میدانی در شهرها و استان‌های مختلف روی آورند و ببینند کدام کالاها در سبد سوغات زیارتی جای می‌گیرند و قابلیت سفارش‌پذیری دارند.
۵۰۰ قلم کالا در نخستین نمایشگاه سوغات زیارتی
بررسی‌ها انجام و به گفته پویا محمودیان، مدیرکل صادرات معاونت صنایع دستی کشور، ۵۰۰ قلم کالا انتخاب شد و در نخستین نمایشگاه سوغات زیارتی به نمایش درآمد. از جانماز و سجاده و رحل قرآن گرفته تا زیورالات و چرم و پته و کاشی‌هایی که آیات قرآن برآن نقش بسته است.
به گفته مدیرکل صادرات معاونت صنایع دستی کشور در نخستین نمایشگاه سوغات زیارتی حتی سلیقه کسانی که از کشورهای حاشیه خلیج فارس به مشهد و زیارت امام رضا(ع) می‌آیند هم لحاظ شده بود. گرچه این گروه از زائران، بیش از هرچیز از صنایع چرمی، کیف و کفش و پالتو و کت چرم، استقبال کردند.
دلیل استقبال عرب‌ها ازچرم ایران نیز یک مساله بود: ذبح اسلامی. این ماجرا باعث می‌شد تا آنها با خیال راحت، آنچه را که دوست دارند بخرند و مطمئن باشند، مواد اولیه پالتوی چرمی که به تن یا کفشی که به پا دارند به شیوه درست آماده شده است.
ضرورت وجود یک بازارچه دائمی صنایع دستی
و اما نظر خود هنرمندان درباره نخستین نمایشگاه سوغات زیارتی چیست؟ آنها این نمایشگاه را در بهبود وضعیت فروش صنایع دستی تا چه اندازه موثر می‌دانند؟ رضا حسین‌پور معتقد است نمی‌توان مردم را به زور، وادار به خرید کرد یا صنایع دستی را به اجبار به خوردشان داد. زائرانی هستند که دلشان می‌خواهد زرشک و زعفران بخرند نه مینا و خاتم و سفال.
به گفته این هنرمند معرق، گرچه برگزاری نمایشگاه‌هایی چون سوغات زیارتی موجب فروش صنایع دستی می‌شود اما تاثیر این درمان، کوتاه مدت و موقتی است. کار اساسی این است که به جای برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی در هر شهر یک بازارچه دائمی صنایع دستی بسازند. تا هرکه به یاسوج و قم و مشهد و کرمان و جیرفت و اهواز و بوشهر و... رفت به آن بازار یا نمایشگاه دائمی مراجعه و آنچه دوست دارد را خریداری کند.
مردم چگونه می‌توانند طرفدار چیزی باشند که آن را نمی‌شناسند
حسین‌پور، به ضرورت معرفی و تبلیغ صنایع دستی اشاره و بیان می‌کند: ما زمانی می‌توانیم از مردم انتظار داشته باشیم از نمایشگاه‌های صنایع دستی استقبال کنند و بخشی از درآمد سالانه خود را به آن اختصاص دهند که با این هنرها آشنا باشند و اهمیت آن را بدانند. چند فیلم با موضوع هنرهای سنتی و صنایع دستی ساخته شده؟ رسانه‌ها، به‌ویژه رسانه ملی که مخاطب گسترده‌تری دارد تا چه اندازه این دسته از هنرها را معرفی کرده است؟ مردم چگونه می‌توانند طرفدار چیزی باشند که آن را نمی‌شناسند؟
به گفته این هنرمند صنایع دستی نه هیچ هنرمندی می‌تواند مدیر و مقام مسئول باشد چون سرگرم کار خود است نه هیچ مدیری، آن‌چنان که باید و شاید، درک هنری دارد و نداری هنرمندان را درمی‌یابد؛ آن هم هنرمندی که نه حقوق ثابت دارد و نه بیمه. ممکن است به این هنرمند برگزاری نمایشگاهی چون سوغات زیارتی، موقتا کمک کند اما باید درمان جدی‌تری برای او اندیشیده شود.
هنرمندان، آثاری با قیمت مناسب تولید کنند
نیما ذاکری سعید، یکی دیگر از هنرمندان صنایع دستی است که در زمینه چرم فعالیت می‌کند. به گفته او زائر به دنبال چیزی است که قیمت مناسبی داشته باشد. بنابراین اگر قرار است نمایشگاهی چون نمایشگاه سوغات زیارتی برگزار شود بهتر است هنرمندان، درپی تولید آثاری با قیمت مناسب و درعین حال باکیفیت باشند.
او به لزوم کاربردی بودن صنایع دستی اشاره و بیان کرد: در سبد سوغات زیارتی باید آن بخش ازصنایع دستی بگنجد که جنبه کاربردی دارد. چون زائرانی که توان خرید صنایع دستی تزئینی را دارند، کمتر هستند.
به گفته ذاکری سعید، شهرهای بزرگ زیارتی چون قم و مشهد، باندهای بزرگی دارند که برای خرید صنایع دستی هم، هنرمندانی از خودشان را انتخاب می‌کنند. سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی هم، چنین است. در هر حال خوب است در دو شهر مشهد و قم، نمایشگاه دائمی صنایع دستی برگزار شود حتی همین نمایشگاه‌های موقت هم به رشد و بهبود وضعیت معیشتی هنرمندان کمک می‌کند اما باید سیاست مشخص و روشنی وجود داشته باشد.
دلالان صنایع دستی را حذف و از خود صنعتگران خرید کنید
پویا محمودیان، مدیرکل صادرات معاونت صنایع دستی کشور در پاسخ به این انتقاد برخی هنرمندان صنایع دستی که در این نمایشگاه‌ها، همیشه تعداد محدودی از صنعتگران شرکت می‌کنند، می‌گوید: نمایشگاه سوغات زیارتی در مشهد، فاز اول کار بوده است. در نمایشگاه‌های بعدی از وجود هنرمندان دیگر بهره گرفته می‌شود. ما همچنین قرار است این نمایشگاه را در قم و به طور مفصل در نجف و کربلا نیز به اجرا درآوریم.
اما نیما ذاکری سعید، طور دیگری فکر می‌کند و می‌گوید: بهتر است در معاونت صنایع دستی، یک پاکسازی انجام شود. همان‌طور که بهتر است به‌طور مستقیم، صنایع دستی و کالاهای فرهنگی مورد نیاز را از خود هنرمندان خریداری و قیمت تمام شده را تعیین کنند تا هم واسطه‌ها از میان بروند و هم تغییری در وضع زندگی هنرمندان پدید آید.