خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ: 20 خردادماه، روز جهانی صنایع دستی است. به بهانه این روز قرار است بزرگ‌ترین گردهمایی صنایع دستی کشور با حضور نمایندگان مجلس و مقامات عالی‌رتبه دولت و همچنین هنرمندان برجسته برگزار شود.
خبرگزاری مهر، در آستانه روز جهانی صنایع دستی به گفتگو با بهمن نامورمطلق، معاون صنایع دستی کشور نشسته و از او درباره این گردهمایی، نمایشگاه و بازارچه‌های دائمی صنایع دستی پرسیده است. شما را به خواندن این گفتگو دعوت می‌کنیم:
20 خرداداماه، روز جهانی صنایع دستی است. ویژه برنامه‌هایی که به مناسبت این روز تدارک دیده شده کدام است؟
همزمان با روز صنایع دستی بزرگ‌ترین گردهمایی با حضور نمایندگان مجلس شورای اسلامی، به‌ویژه اعضای فراکسیون صنایع دستی و مقامات عالی‌رتبه کشوری برگرزار می‌شود و ما از معاونان مرتبط وزارت‌خانه‌ها، معاونان ریاست جمهوری، سفیران خارجی، رایزن‌های اقتصادی سفارت‌خانه‌ها و ۱۰ نفر از روسای صنایع دستی کشورهای حاشیه خلیج فارس و عمان و کویت و همچنین از هنرمندان برجسته برای شرکت در این گردهمایی دعوت کرده‌ایم.
هدف از برگزاری این گردهمایی چیست؟
دلخواه ما این است که هم ارزش این هنر را به مردم معرفی کنیم و هم این گردهمایی، بهانه‌ای باشد تا متولیان فرهنگی با هنرمندان و مشکلات آنها آشنا شوند. همچنین، همزمان با این گردهمایی قرار است نمایشگاه صنایع دستی هم برگزار شود. این نمایشگاه، چهارمین نمایشگاه بین‌المللی و بیست و پنجمین نمایشگاه ملی و از مهم‌ترین برنامه‌‌های نمایشگاهی جهان است.
تاثیر نمایشگاه صنایع دستی بر زندگی و افزایش میزان فروش هنرمندان چه بوده؟ به نظر می‌رسد این نمایشگاه‌ها بسیار مقطعی است و هیچ‌کدام تاثیر بلندمدتی ندارد؟
برگزاری نمایشگاه، از عناصر ضروری و غیرقابل چشم‌پوشی در مدیریت اقتصادی و فرهنگی یک کشور است. ما نمی‌توانیم به راحتی از کنار این مساله بگذریم و نقش و اهمیت نمایشگاه را نادیده بگیریم. کشوری چون ترکیه یارانه می‌دهد تا نمایشگاه طلا برگزار شود؛ هدف از این نمایشگاه این است که مدیریت طلا و برندهای مختلف آن از ایتالیا و هنگ کنگ گرفته شود اما ما از اهمیت نمایشگاه بی‌خبریم.
اما نمایشگاه‌های ما جنبه نمادین دارند و تاثیرشان بسیار کوتاه مدت است
ما تنها برگزارکننده هستیم و نمایشگاه‌های ما از یک بهره‌وری فرهنگی و اقتصادی بی‌بهره‌اند.
چرا نمایشگاه‌ها در ایران، جنبه نمادین دارند؟ آیا به آسیب‌شناسی این مساله پرداخته‌اید؟
به نظر من دولت باید، نقش خود را کمرنگ و کمرنگ و برگزاری نمایشگاه صنایع دستی را به بخش خصوصی واگذار کند. می‌دانید، انگار در ایران، فلسفه وجودی نمایشگاه‌ها مشخص نیست و هدذف، تنها برگزار کردن آن با هر کیفیتی است. حتی تا دو سال پیش، هزینه‌های برگزاری نمایشگاه، بیش از میزان فروش بود. ضمن این‌که ما در بخش گفتمان‌سازی هم چندان موفق نبوده‌ایم.
آقای نامور، شما همیشه از منتقدان دولت پیشین بوده و از سیاست‌های حاکم بر سازمان میراث فرهنگی و معاونت صنایع دستی در آن دوره انتقاد کردهاید. دولت دهم به پایان رسید و شما دو سال است که سکان‌دار معاونت صنایع دستی هستید. در این دو سال چه اتفاقی برای نمایشگاه‌های ما افتاده است؟
همه تلاش ما براین است که بخش فروش را تقویت کنیم. برای مثال سال گذشته، 800 میلیون تومان برای برگزاری نمایشگاه، هزینه کردیم و میزان فروش ما یک میلیارد و 200 میلیون تومان بود.
چطور هزینه‌های نمایشگاه را کاهش دادید؛ با نادیده گرفتن پاره‌ای تسهیلات برای هنرمندان صنایع دستی؟
ما هتل 5 ستاره در اختیار هنرمندان نگذاشتیم. هزینه ایاب- ذهاب و خورد و خوراک را هم فراهم نکردیم.
امسال قرار است که هنرمندان، هزینه اسکان خود را هم تامین کنند. این موضوع باعث می‌شود که به برخی از هنرمندان که در رشته‌های خاص چون حصیربافی فعالیت می‌کنند، فشار بیاید. شاید هنرمندانی که در زمینه خاتم و گلیم و گبه و مینا فعالیت می‌کنند بتوانند هزینه اسکان و رفت و آمد را پرداخت کنند اما آن‌که حصیرباف است یا سوزن‌‌دوز چگونه از پس این هزینه‌ها برمی‌آید؟
قرار است به شش استان بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، چهارمحال و بختیاری، کهکیلویه و بویراحمد و استان ایلام اسکان رایگان بدهیم. باقی هنرمندان هم قرار است در خوابگاه‌های کمیته امداد که تمیز و مرتب هستند و امکانات خوبی دارند، ساکن شوند و شبی، 25 هزار تومان بابت اسکان بپردازند.
اما به یکباره نمی‌توان همه امکانات را از هنرمندان گرفت. این کار، نیاز به فرهنگ‌سازی و سنجیدن امکانات آنان دارد؟
ما داریم گام به گام جلو می‌رویم. سال گذشته ایاب- ذهاب را حذف کردیم، امسال هزینه اسکان را. اما یک چیز را هنوز حفظ کرده‌ایم و آن رایگان بودن غرفه‌هاست.
اما 100 غرفه از 400 غرفه پولی شده است؟
سال گذشته نزدیک به 100 غرفه به نهادهای دولتی چون دانشگاه‌ها غرفه داده بودیم. امسال می‌خواهیم تعداد زیادی از این غرفه‌ها را به هنرمندان واگذار کنیم. هستند هنرمدانی که سال گذشته در نمایشگاه شرکت کرده و فروش خوبی داشته‌اند و امسال می‌خواهند بار دیگر به نمایشگاه بیایند اما قانون ما این است که هر هنرمند فقط یک بار می‌تواند در نمایشگاه سالانه‌ای که همزمان با هفته صنایع دستی برگزار می‌شود شرکت کند و این هنرمندان، به طور قانونی نمی‌توانند از امکان حضور در غرفه‌هالی رایگان بهره ببرند اما چه اشکالی دارد به نمایشگاه بیایند و از غرفه‌های پولی بهره ببرند!؟
با این اوصاف نقش معاونت صنایع دستی که باید از همه هنرمندان حمایت کند و برگزاری نمایشگاه رایگان در هفته صنایع دستی، حداقل پشتیبانی از هنرمندان است، زیر سوال می‌رود. مگر می‌توان امکاناتی را فقط به هنرمندان پولدار اختصاص داد؟
ما 350 هزار هنرمند و تنها 300 غرفه داریم. طبیعی است که هر هنرمند فقط یک بار در تمام عمرش می‌تواند در نمایشگاه رایگان صنایع دستی که در سالن نمایشگاه‌ها برگزار می‌شود، شرکت کند.
اما همه هنرمندان، در شمار هنرمندان فعال نیستند
آماری که کارشناسان به من داده‌اند و تاکید داشته‌ام صادقانه باشد این است که ما 365 هزار هنرمند داریم اگر از این تعداد، 50 هزار نفر هم فعال باشند، 50 سال طول می‌کشد تا هنرمندی که امسال در نمایشگاه شرکت کرده بار دیگر هم بتواند به نمایشگاه سالانه هفته صنایع دستی بیاید و وقتی نمایشگاه رایگان است چرا همه شرکت نکنند و چرا معاونت صنایع دستی، این امکان را در اختیار همه قرار ندهد. حالا یک تعداد از غرفه‌ها هم پولی است که به جای این‌که به سازمان‌های دولتی اختصاص یابد در اختیار هنرمندانی قرار می‌گیرد که فروش خوبی داشته‌اند و بار دیگر می‌خواهند به نمایشگاه بیایند.
یعنی هدف رسیدن به نسلی از هنرمندان است که از امکان مالی خوبی برخوردارند؟
ما امسال در غرفه‌های پولی نمایشگاه صنایع دستی، نسل جدیدی از هنرمندان و تولیدکنندگان را معرفی می‌کنیم. هدف ما جذب شرکت‌های بالای 5 میلیارد است. هنرمندان باید به درجه‌ای از توانمندی برسند که دغدغه شرکت در نمایشگاه و هزینه اسکان و رفت و آمد خود به نمایشگاه را نداشته باشند. ما نمی‌خواهیم به آنان ماهی بدهیم، هدف ما آموزش ماهیگیری به هنرمندان است.
و برای رسیدن به این هدف چه کردهاید؟ امسال با توجه به حذف هزینه اسکان و رفت و آمد چه کردهاید؟
وظیفه ما سیاست‌گذاری و گفتمان‌سازی است. ما چندین برابر هر سال برای تبلیغات هزینه کرده‌ایم. ما می‌خواهیم سالانه دو نمایشگاه بزرگ در تهران برگزار کنیم. یکی همزمان با هفته صنایع دستی و دیگری همزمان با پاییز.
برخی هنرمندان صنایع دستی معتقدند که پولی شدن نمایشگاه‌ها موجب می‌شود تا نظارت چندانی از سوی سازمان میراث وجود نداشته باشد و کالاهای غیر ایرانی ارائه شود؟
ما برآنیم تا نمایشگاه را به بخش خصوصی واگذار کنیم. پولی شدن نمایشگاه، به معنی کم شدن نظارت بر آن نیست بلکه ضمانتی است بر این‌که کارها از نظارت بیشتری برخوردار باشند. اما دلمان نمی‌خواهد دولت مثل ناظم مدرسه رفتار کند بلکه دلخواهمان، این است که به هنرمندان اعتماد کنیم و بخشی از کار را به اتحادیه صنایع دستی بسپاریم. بر نمایشگاه امسال هم ما نظارت می‌کنیم و هم اعضای اتحادیه.
یکی از اتفاقات خوشایند در زمینه فروش صنایع دستی، توجه به فروشگاه‌ها و نشان‌دار کردن آنهاست. معاونت صنایع دستی چه تدابیری برای این بخش در نظر گرفته است؟
20 خرداد و همزمان با نمایشگاه صنایع دستی از نشان اعتماد به فروشگاه‌ها رونمایی می‌شود تا مشتریان با اعتماد بیشتری خرید کنند و مطمئن باشند آنچه می‌خرند ایرانی و با کیفیت خوب و قیمت مناسب است.
یعنی این فروشگاه‌ها، تحت نظارت معاونت صنایع دستی خواهند بود؟
پیش از این ما نظارتی بر فروشگاه‌ها نداشتیم اما حالا با این روش بر کیفیت و قیمت کالاها نظارت داریم و فروشگاه‌هایی که این نشان را دریافت می‌کنند علاوه‌بر قیمت منصفانه و کیفیت خوب، تنها بایدبه ارائه فرآورده‌های دستی ایرانی بپردازند.
سال‌ها پیش فروشگاه‌های اینترنتی کتاب، راه اندازی شد و از وزارت صنعت و معدن، نشان اعتماد گرفتند. شما با این وزارتخانه، چه ارتباطی داشته‌اید؟
فروشگاه‌هایی که نشان اعتماد دریافت می‌کنند هم امضای معاونت صنایع دستی را بر پیشانی خود دارند هم اتحادیه صنفی را ما دلمان می‌خواست امضای این وزارتخانه هم باشد که نیست. به این معنی که ما علاقه‌‌مند بودیم وزارت صنعت، در این زمینه با ما همکاری کند و نامه نوشتیم و درخواست دادیم اما پاسخی دریافت نکردیم، اما مشکلی پیش نمی‌آید چون اجازه این کار را دریافت کرده‌ایم.
علاوه بر اعتمادسازی چه امکان دیگری در اختیار فروشگاه‌های نشان‌دار قرار می‌گیرد؟
قرار است بانک‌ها، هدیه‌های غیرنقدی خود را به صنایع دستی اختصاص دهند، شاید بهترین امکان این باشد که بانک‌ها تنها از این فروشگاه‌ها می‌توانند خرید کنند.
شاید راه‌اندازی بازارچه‌های دائمی، کمک بیشتری به فروش کند. قرار بود بازارچه‌هایی شکل بگیرد و شعار «هر شهر یک بازارچه» هم مطرح شد اما در حد شعار باقی ماند
ما می‌خواهیم نحوه فروش صنایع دستی، متنوع باشد. از این‌رو بازارچه‌های قدیمی چون عودلاجان را پس گرفته‌ایم. از سوی دیگر بازارچه‌هایی برای نسل جدید راه‌اندازی کرده‌ایم. امسال از بزرگ‌ترین فروشگاه مجازی رونمایی کردیم و نخستین حراجی صنایع دستی را سروسامان دادیم. همه اینها اتفاقات خوبی بود که نمی‌توان، بی‌تفاوت از کنار آن گذشت.
ظاهرا قرار است اتوبوس‌هایی هم به فروش صنایع دستی تعلق بگیرد؟
بله ما یک نمونه فروشگاه سیار در استان مرکزی داشته‌ایم که گردش مالی خوبی داشته است. قرار است امسال تعداد بیشتری واحد سیار داشته باشیم.
با این اوصاف در سیاه‌چادرهایی که در نمایشگاه صنایع دستی امسال برگزار می‌شود خبری از آش و دوغ محلی نیست؟
آن هم بخشی از نمایشگاه است. همه چیز، با هم معنا پیدا می‌کند. چه اشکالی دارد مردم به بهانه گشت و گذار حتی به نمایشگاه بیایند و با صنایع دستی سرزمین خود آشنا شوند و خرید کنند.
گفتگو از زهره نیلی