به گزارش خبرنگار مهر، نشست خبری مراسم رونمایی از مجموعه ۲۰ جلدی کتاب تاریخ جامع ایران، ظهر امروز سه شنبه ۱۹ خرداد با حضور سید کاظم موسوی بجنوردی مدیر مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، فتح الله مجتبایی، سید صادق سجادی و محمود جعفری دهقی در مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی برگزار شد.
بجنوردی در ابتدای این برنامه گفت: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی اسفندماه سال ۶۲ برای تهیه و تولید دایره المعارف های اسلامی، عمومی، تخصصی و دیگر کتاب های مرجع تاسیس شد. این مرکز به صورت آرمانی تاسیس شد و نام آن در آغاز اصحاب دایره المعارف بود. بعد از انقلاب اسلامی ایران، که احساس می شد کشور وارد یک مرحله جدید شده است، با الگوبرداری از دایره المعارف فرانسه که در شکوفایی تمدن اروپایی نقش مهمی داشت، این مرکز در تهران تشکیل شد و نه تنها به قصد بالا بردن سطح دانایی مردم بلکه برای آگاهی دادن به مردم، به فعالیت پرداخت.
وی افزود: تمام فعالیت های علمی این مرکز، زیر نظر شورای عالی علمی که متشکل از ۴۶ استاد و محقق است، انجام می شود. از انتخاب یک مدخل بحث برانگیز تا تصویب یک طرح کلی، همگی زیر نظر این شورای عالی انجام می شود. برای هر رشته ای که در دانشنامه های مرکز مدخل دارند، یک بخش علمی مانند تاریخ، جغرافیا، ادبیات، فلسفه، ایران باستان و ... وجود دارد.
مدیر مرکز دایره المعارف اسلامی ادامه داد: سنت ما در این ۳۱ سال فعالیت این بوده که هر استادی که کهنسال می شود و توانمندی جسمی اش را از دست می دهد، بنا به درخواست خودش تبدیل به مشاور عالی می شود. نگاهمان به علما طبقه ای است و معتقدیم همه عالمان در یک رده و سطح نیستند. بنابراین امتیازاتی که به اساتیدی که مشاور عالی می شوند، بعد از فوت شان به خانواده هایشان منتقل می شود. علما و دانشمندانی با دایره المعارف بزرگ اسلامی همکاری داشتند که با رفتن شان، دیگر جانشینی ندارند و امیدواریم جوان هایی که این جا تربیت می کنیم، جایگزین آن ها شوند؛ جوان هایی که حداقل دارای مدرک کارشناسی ارشد باشند می توانند در این مرکز تحت آموزش قرار بگیرند و زبان هایی را که مشتری ندارند و مشتری شان فقط خودمان هستیم، بیاموزند.
بجنوردی در بخش دیگری از سخنانش گفت: وقتی جریان منابع دیجیتالی نبود، دستیابی مان به منابع سخت و دشوار بود ولی این روزها، چنین کاری آسان تر صورت می گیرد. به این ترتیب حدود ۴ هزار سایت اینترنتی را شناسایی کرده ایم که منابع ما، کم و بیش در آن ها پیدا می شود. این نکته را رسما اعلام می کنم که ما هنوز در آغاز راه هستیم و هنوز بسیار فقیر هستیم. هنوز همه راسالات و کتب و مقالاتی که در غرب تولید می شود، به دست ما نرسیده و قسمت اندکی از آن ها را در اختیار داریم. بیش از ۲۰۰ هزار جلد کتاب فتوکپی شده در مرکز دایره المعارف اسلامی وجود دارد. فتوکپی منابع کم یاب و یا نایاب باعث شده مقداری از منابع مان را پیدا کنیم و ذکر این نکته خیلی مهم است که بدون منبع نمی توانیم کاری انجام بدهیم و دانشنامه، فرهنگ و کتاب مرجع بنویسیم.
اساتیدمان می گفتند در ایران نمی شود ولی ما توانستیم
وی گفت: سال هایی بود که اساتید ما می گفتند نمی توانیم در ایران چنین کاری بکنیم؛ به ۲ دلیل: اول این که منابع تحقیق نداریم و دوم هم این که چهره های متخصص نداریم ولی ما زیر نظر همان اساتید کار کردیم و امروز می توانیم آثاری را که تولید کرده ایم مورد بررسی قرار بدهیم.
در ادامه فتح الله مجتبایی به عنوان محقق پیشکسوت گفت: دایره المعارف بزرگ اسلامی، به عنوان مزکر و محور، سلسله کارهای بزرگی را بنیان گذاشته است. محور این مرکز همان دایره المعارف اسلامی است که هنوز هم کارهایش ادامه دارد. آقای بجنوردی فراموش کرد درباره کتابخانه این جا صحبت کند. تمام عناصری که برای تحقیقات و پژوهش درباره فرهنگ ایرانی نیاز است، در این مرکز جمع شده است. بسیاری از منابع مهم به صورت مطلوب عکس برداری شده و مورد استفاده هستند. در تمام ایران چنین مرکزی را سراغ ندارم؛ با وجود این که مراکزی چون کتابخانه مجلس یا کتابخانه ملی، منابع مهمی در اختیار دارند.
این پژوهشگر گفت: مجموعه تاریخ جامع ایران، جای خالی بزرگی را پر می کند. در هند و ترکیه زودتر به این خلا پی بردند و کار را شروع کردند. مطالب تاریخ جامع ایران از پیش از هخامنشیان شروع شده و تا بعد از اسلام و روزگار ما می رسد. در این کار از آرا و نظرات مستشرقین استفاده شده ولی اصلیت کار، دیدگاه ایرانی دارد. چنین کاری در کشورمان سابقه نداشته که تاریخ ایران را از نگاه ایرانیان بنویسند و این طرحی است که تمام نمی شود و ادامه خواهد داشت.
سید صادق سجادی سرویراستار مطالب بعد از دوره اسلامی این مجموعه نیز گفت: تدوین دایره المعارف و کتاب هایی مرجعی که در دایره المعارف بزرگ اسلامی تهیه و تدوین می شوند، فقط به نیت تولید یک اثر انجام نمی شود بلکه پشت این کار، اندیشه بلندی قرار دارد. این مرکز شاید از زاویه ای، حساس ترین نهاد نسبت به فرهنگ ایران در گذشته و فرهنگ جاری آن باشد. همان طور که اشاره شد، این آثار متکی بر آرا و اندیشه های اساتید و محققان بزرگ کشور هستند.
وی افزود: این مرکز برای خود رسالتی در حوزه ارتقای سطح فرهنگ ایرانی قائل است و قسمت مهمی از اشتباهات و غلط های فرهنگی را تصحیح کرده و می کند. ما این را وظیفه خود می دانیم که اشتباهات را تصحیح کنیم. یکی از مظاهر این کار، انتشار کتاب های مرجع است. نه فقط برای دانایی بلکه برای آگاهی از گذشته این سرزمین و مهمترین جلوه این کار هم تدوین تاریخ جامع ایران است.
نوشتن تاریخ وظیفه ملت های تاریخ دار است
این محقق در ادامه گفت: نوشتن تاریخ وظیفه ملت های تاریخ دار است. ملتی که چندهزار سال تاریخ دارد، اگر نسبت به تدوین آن بی اعتنا باشد، محکوم به زوال است. آن چه که تثبیت کننده منافع ملی ماست، اطلاع کافی نسبت به تاریخ این سرزمین است. تدوین تاریخ جامع ایران به پایان نرسیده است. این نخستین تحریر این مجموعه است که تا چند روز دیگر یعنی روز ۲۶ خرداد رونمایی شده و در اختیار علاقه مندان قرار می گیرد.
سجادی در پاسخ به سوالاتی که درباره مطالب این مجموعه مطرح شد، گفت: تاریخ سیاسی این مجموعه از پیش از آریایی ها آغاز شده و تا دوران قاجار می رسد. تاریخ فرهنگی و اجتماعی نیز تقریبا روزآمد است و تا دوران معاصر می رسد. فقط تاریخ سیاسی مجموعه است که تا زمان قاجارها پیش آمده است. در تهیه و تدوین مطالب هم، علاوه بر محققان داخلی، چهره هایی از آلمان، انگلیس، آسیای مرکزی، گرجستان، ارمنستان، روسیه، ترکیه و ... برای ما مقاله اختصاصی نوشتند.
عضو شورای عالی علمی مرکز دایرۀ المعارف بزرگ اسلامی در پایان سخنانش گفت: تا ایران به قانون کپی رایت نپیوندد، خیلی از مسائل فایده ندارد. به لغت نامه دهخدا نگاه کنید که چه به سرش آمد. نسخه دیجیتال آن را با قفل و کد منتشر کردند اما به محض انتشارش، قفل ها را شکستند و در تیراژ بالا به صورت غیرقانونی منتشر شد. بنابراین باید اول به قانون کپی رایت بپوندیم و بعد درباره انتشار الکترونیکی چنین کتاب هایی صحبت کنیم.
محمود جعفری دهقی مدیر بخش ایران باستان مرکز دایره المعارف اسلامی و سرویراستار مطالب پیش از اسلام مجموعه تاریخ جامع ایران نیز در این برنامه، به بیان سخنان و توضیحاتی پرداخت.