این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده کم آبی و مدیریت بحران آب در استانهای کشور» منتشر شده است. دومین «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است. نخستین پرونده ویژه استان ها با عنوان«پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» را می توانید در اینجا بخوانید.
خبرگزاری مهر - گروه استانها: کاهش نزولات جوی و افت شدید سفره‌های آب زیرزمینی، خشکسالی و به حداقل رسیدن جریان‌های آب سطحی، آب چشمه‌ها و رودخانه‌ها از یک طرف و ازدیاد جمعیت در شهرها و توسعه بی‌رویه شهرنشینی و صنعت و کشاورزی از سوی دیگر بر مشکلات آب افزوده است.
کارشناسان پیش بینی می کنند تا ۲۵ سال آینده طبق برآوردها و بررسی‌ها دشت قزوین به بیابان بدون محصول تبدیل خواهد شد و از آن پس باید شاهد مهاجرت مردم این دشت به سایر نقاط کشور باشیم.
شواهد و پیامدهای بروز یافته نشان می دهد بحران آب در دشت قزوین بسیار جدی است و مسئولان و مردم باید برای حفاظت از منابع آبی موجود بسرعت بیندیشند و اقدام کنند و در شرایطی که قزوین در رتبه هفتم خشکسالی قرار گرفته باید از همین امروز ضمن صرفه جویی در مصرف آب شرب و کشاورزی برای پیدا کردن راهکار عملی نیز اقدام کنیم.
خبرگزاری مهر در کنار تهیه گزارش های مشروح از وضعیت کم آبی در استان ضمن گفتگو با مسئولان ومدیران دستگاههای مرتبط برنامه های آنها را برای مقابله با بحران آب جویا می شود.
در این میز گرد و گفتگوی مشروح با معاون عمرانی استانداری و نمایندگان مجلس دیدگاه رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان را نیز جویا شده ایم.
معاون عمرانی استانداری: بحران آّ در استان جدی است
منوچهر حبیبی در میز گرد بررسی وضعیت آبی استان به خبرنگار مهر گفت: آب یک کالای استراتژیک است که جایگزین ندارد وامروز به عنوان یک مولفه قدرت نیز محسوب می شود که می تواند استقلال اقتصادی و کشاورزی یک کشور را رقم بزند.
معاون عمرانی استانداری قزوین تصریح کرد: به دلیل اهمیت آب باید برای صیانت از این منبع حیاتی برنامه مدونی داشته باشیم و بر اساس آن جلو برویم.
وی اضافه کرد: مجموع تولید آب استان حدود دو میلیارد و ۶۰۰ میلیارد مترمکعب است که ۹۱ درصد آن در بخش کشاورزی، پنج درصد در شرب و چهار درصد در صنعت و خدمات مصرف می شود.
حبیبی گفت: با توجه به خشکسالی اخیر و کم بارشی ها در ۱.۵ سال گذشته چند برنامه ویژه در دستور کار قرار گرفته که تغییر الگوی کشت، آبیاری تحت فشار، نصب کنتورهای هوشمند، اجرای طرح های آبخیزداری و آّبخوان داری در دستور کار قرار گرفته که امیدواریم بتوانیم از مصرف بیش از حد آب جلوگیری کنیم.
صنایع پر آب مجوز نمی گیرند
این مسئول یادآورشد: شرایط موجود موحب شده از دادن مجوز تاسیس برای واحدهای صنعتی که آب زیادی مصرفر می کنند خودداری کنیم که در این راستا علیرغم آن که متقاضیان متعددی برای راه اندازی صنایع فولادی داریم این کار متوقف شده و دیگر هیچ پروانه ای در این بخش صادر نمی شود تا مصرف آب را کنترل کنیم.
آب های سطحی با ساخت سد مهار می شوند
حبیبی اظهارداشت: در حال حاضر حجم آب های سطحی استان بالغ بر یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمکعب است که فقط نیمی از آن مهار می شود و حدود ۸۰۰ میلیون مترمکعب آن از استان خارج می شود که به دلیل نداشتن سد برای مهار آن در برنامه ها احداث سد نیز پیش بینی شده است.
این مسئول گفت: عملیات اجرایی دو سد نهب با ۴۶ درصد پیشرفت و بالاخانلو با سه درصد پیشرفت در استان آغاز شده که با مطالعه سه سد دیگر شامل بورمانک، قلات و بهجت آباد با ظرفیت بیش از ۲۰۰ میلیون مترمکعب بخش زیادی از نیازها تامین خواهد شد.
حبیبی تصریح کرد: حجم سد نهب ۱۲۰ میلیون مترمکعب است که با ۱۵۰ میلیارد تومان در حال ساخت است و در صورت احداث ۳۶ هزار هکتار از اراضی را تحت پوشش قرار خواهد داد.
وی اضافه کرد: سد بالاخانلو هم ۳۷ میلیون مترمکعب ظرفیت دارد که با ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار ساخته می شود که آب شرب پنج شهر و ۳۰ روستا را تامین خواهد کرد و آغاز مطالعه سه سد دیگر هم از کارهایی است که مشکلات آینده را کاهش می دهد.
کاهش ۲۴ درصدی بارندگی در استان قزوین
حبیبی یادآورشد: میزان بارندگی در سال گذشته ۲۳۳ میلیمتر بوده که نسبت به دوره آماری بلند مدت ۲۴ درصد کاهش داشته و نسبت به سال قبل ۱۳ درصد افزایش اما در مجموع شاهد کاهش بارندگی ها بوده ایم که مشکلات را مضاعف کرده است.
خشکسالی در استان تا چه میزان آسیب رسان بوده و چه پیامدهایی داشته است؟
در این خصوص باید گفت بیشترین آسیب در این حوزه به بخش کشاورزی و محیط زیست وارد شده که موجب کاهش برداشت محصولات تولیدی و بروز ریز گردها شده و در سالهای گذشته پدیده گردو غبار را تشدید کرده به طوری که امسال چندین بار گرد و غبار استان را فراگرفته و برای مردم مشکل ساز شده است.
معاون عمرانی استانداری قزوین در پاسخ به این سوال که فرونشست زمین در چه مناطقی صورت گرفته است گفت: فروکش کردن چاه، فرونشست زمین؛ افت آب چاههای زیرزمینی در حوزه کشاورزی، از دیگر پیامدهای خشکسالی و کم آبی است که در جنوب استان بویژه منطقه بوئین زهرا تبعات آن دیده می شود.
خالی شدن ۲۰۰ روستا در۱۰ سال گذشته/ تغییر اقلیم
یکی از پیامدهای ناگوار خشکسالی و کم آبی افزایش بیابان زایی و کویری شدن استان است که در برخی مناطق شاهد شور شدن آبهای زیرزمینی هم هستیم که این پدیده هم در بوئین زهرا دیده می شود که نگران کننده است.
همچنین اگر کشاورزی و تولید روستا تحت تاثیر قرار بگیرد مردم مهاجرت می کنند که در این راستا در ۱۰ سال گذشته شاهد خالی شدن ۲۰۰ روستا از سکنه بودیم و در حال حاضر تعداد روستاها از یک هزار مورد به حدود ۸۰۰ روستا رسیده که نگران کننده است.
حبیبی در خصوص میزان کمبود آب در بخش کشاورزی گفت: ۳۵۰ میلیون مترمکعب کمبود آب در بخش کشاورزی در این شرایط داریم که قرار شده بخشی از آن از سد طالقان تامین شود.
وی افزود: آب شرب پایداری در استان نداریم زیرا همه آبها از منابع زیرزمینی تامین می شود و هنگامی که دچار افت می شویم مشکل ساز می شود که برای تامین این نیاز امسال ۳۰ میلیون مترمکعب از سد طالقان تخصیص گرفته ایم که ۱۰ شهر و ۱۰۰ روستا تحت پوشش قرار خواهد گرفت.
معاون عمرانی استانداری قزوین یادآورشد: با کمبود بارشها نیازمند تخصیص ۶۰ میلیون مترمکعب از سد طالقان هستیم و ساخت خط انتقال هم بر همین اساس صورت گرفته که در شش ماه آینده عملیاتی می شود.
حبیبی تصریح کرد: مصرف سرانه آب شرب در استان ۳۰۴ لیتر به ازای هر نفر در شبانه روز است که استاندارد آن ۱۰۰ تا ۱۴۰ لیتر است که در حال حاضر سه برابر استاندارد مصرف می شود و در روستا نیز ۳۰۰ لیتر است که این روند باید اصلاح شود.
تامین آب شرب آبیک و قزوین مشکل دارد
وی اضافه کرد: در حال حاضر برای تامین آب شرب قزوین و آبیک و شهرک مهرگان مشکل جدی داریم و نیازمند مراقبت مستمر در این حوزه هستیم همچنین آب شرب شهرهای شریفیه، محمدیه و اقبالیه با چالش جدی روبروست.
حبیبی یادآورشد: در سال گذشته ۱۷۰ روستا با تانکر آبیاری شد و امسال هم ۱۷۰ تا ۱۸۰ روستا باید با تانکر آبرسانی شود.
آبیاری فضای سبز اصللاح شود
این مسئول در خصوص وضعیت آبیاری فضای سبز گفت: در سطح شهر ۹۳۰ هکتار فضای سبز داریم که ۸۲ درصد آن توسط آبیاری تحت فشار پوشش داده می شود که برای مابقی نیز برنامه داریم تا طرح کاملا مکانیزه شود.
وی از انسداد چاههای غیرمجاز هم خبرداد و تصریح کرد: با انسداد و کاهش منصوبات ۴۷۰ حلقه چاه غیرمجاز برای مقابله با اضافه برداشت آب اقدام شده است.
جیره بندی و قطع آب نداشتیم/ کاهش فشار آب در قزوین
معاون عمرانی استانداری قزوین گفت: با تلاش شبانه روزی مدیران صنعت آب و برق از قطع و جیره بندی آب در استان در سال گذشته و امسال جلوگیری شد اما در برخی ساعات شاهد افت فشار آب در برخی مناطق بودیم که در طبقات دوم و سوم مشکلاتی ایجاد شد.
این مسئول گفت: با افزایش دما در تابستان و مصرف ۷۲۰ مگاوات برق که امسال ۱۰ درصد افزایش یافته ضرورت صرقه جویی در مصرف احساس می شود.
نمایندگان قزوین در مجلس: رفع مشکل کم آبی قزوین نیازمند پیگیری و برنامه ریزی است
نماینده مردم قزوین، البرز و آبیک در مجلس شورای اسلامی گفت: مشکل کم آبی کشاورزی به عنوان مهمترین و اساسی ترین مسئله استان باید با برنامه ریزی و تدبیر و اجرای طرح های کارشناسی مرتفع شود.
داود محمدی گفت: باید از هم اکنون به فکر سفره های آب زیر زمینی باشیم تا بتوانیم دشت قزوین را از بحران آب نجات دهیم.
وی اضافه کرد: در دشت قزوین، شوره زار نفوذ کرده و آبهای زیرزمینی آن نیز ۱۸ متر کاهش داشته و اگر از ادامه این روند جلوگیری نشود، این دشت قابلیت کشاورزی خود را از دست خواهد داد.
محمدی اظهارداشت: دشت قزوین از گذشته های دور به لحاظ موقعیت استثنایی برای کشاورزی مهم و استراتژیک بوده اما در برداشت از سفره های زیر زمینی مورد بی توجهی قرار گرفته و امروز دچار چالش شده است.
نماینده مردم قزوین در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: اجرای طرح های انتقال آب کشاورزی، ذخیره سازی آب، اجرای طرح های نوین در باغات و مزارع، تغییر الگویی کشت، نصب کنتورهای هوشمند آبیاری تحت فشار، آموزش و ترویج و همچنین توسعه مکانیزاسیون از جمله طرح هایی است که می تواند در صرفه جویی آب نقش اساسی داشته باشد.
عباسپور: بی آبی منجر به بیکاری می شود
به گفته نماینده مردم بویین زهرا و آوج در مجلس، کار به جایی رسیده است که مردم شهرستان بویین زهرا در دو کیلومتری مرکز این شهرستان از آبهای گل‌آلود برای مصرف شخصی خود استفاده می‌کنند.
رو ح الله عباسپور با بیان اینکه کم‌آبی شدید در استان در حال تبدیل شدن به بحران است تاکید کرد: این موضوع در شهرستان‌های آوج و بویین‌زهرا شدت بیشتری دارد و با توجه به اینکه درآمد بسیاری از مردم شهرستان‌های بویین زهرا و آوج از طریق کشاورزی تأمین می‌شود، با کمبود آب بخش کشاورزی در این شهرستان‌ها با افزایش افراد بیکار روبرو می‌شویم.
عباسپور گفت: برخی از واحدهای تولیدی در بخش کشاورزی در شهرستان بوئین زهرا به دلیل مشکلاتی فعالیت چندانی ندارند که باید در جهت رونق گرفتن این واحدهای تولیدی چاره اندیشی شود.
عباسپور بر تشکیل تعاونی های تولید، پرداخت تسهیلات، اجرای سیستم های نوین آبیاری، توسعه طرح های تولیدی بخش کشاورزی و همچنین حمایت از مجتمع دامداری دانسفهان، گسترش بیمه محصولات کشاورزی تاکید کرد.
رحمانی: بیکاری ۱۰۰ هزار نفر در اثر کم آبی
رجب رحمانی نماینده مردم تاکستان در مجلس شورای اسلامی هم به خبرنگار مهر گفت: ادامه روند کم آبی در غرب استان، بیکاری ۱۰۰ هزار نفر را به‌دنبال دارد که لازم است برای این معضل راهکاری اندیشیده شود.
رحمانی خاطرنشان کرد: در شهرستان تاکستان ۳۵ هزار هکتار باغ انگور و میوه وجود دارد که هر هکتار آن برای سه نفر شغل مستقل و مستمر ایجاد کرده که با خشک شدن این باغات، ۱۰۰هزار نفر بیکار شده و با توجه به نقش مهمی که این تولیدات در صادرات غیرنفتی دارد، به این بخش نیز ضربه وارد می‌شود.
وی با اشاره به اجرای طرح ها و سیستم های نوین آبیاری در تاکستان اظهارداشت: آبیاری قطره ای در باغات و مزارع تاکستان ایده خوبی است که باید از آن حمایت شود و مرکز تحقیقات انگور باید فعالتر از گذشته حرکت کندتا با اجرای طرح های تحقیقاتی و ترویجی به اصلاح باغات و مبارزه با آفات و بیماریها اقدام کرد.
حجت الاسلام حسینی: ساخت سد در قزوین ضروری است
حجت الاسلام سید مرتضی حسینی نماینده مردم قزوین در مجلس شورای اسلامی گفت: موضوع مهم و اساسی در بخش کشاورزی آب است که باید با ارتباط، همدلی و همکاری دستگاههای اجرایی نسبت به حل مشکل کم آبی بخش کشاورزی استان اقدام شود.
نماینده مردم قزوین، در مجلس شورای اسلامی همچنین بر لزوم اجرای طرح های انتقال آب، احداث سد و بندهای ذخیره آب، تخصیص تسهیلات و اعتبارات و اجرای سیستم های نوین آبیاری در مزارع و باغات تاکید کرد.
وی افزود: خوشبختانه وحدت، همدلی و وفاق خوبی در بین مجمع نمایندگان استان وجود دارد که مدیران دستگاههای اجرایی باید از این پتانسیل بخوبی برای حل مشکلات استان استفاده کنند.
حجت الاسلام حسینی اظهارداشت: نمایندگان مجلس شورای اسلامی با ارتباط تنگاتنگی که با دولت و وزراء دارند می توانند در جذب تسهیلات و اعتبارات برای اجرای طرح های آبی کمک کنند.
ابراهیمی پاک: اجرای سیستم های نوین آبیاری بهترین راه حل مشکل کم آبی است
نیازعلی ابراهیمی پاک رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین نیز در این باره گفت: در شرایط کنونی برای تامین نیاز بخش کشاورزی ۱۰ درصد کسری آب داریم که این میزان حدود ۳۰۰ میلیون مترمکعب است که باید با مدیریت بهینه این کمبود را جبران کنیم.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین بیان کرد: با پیش بینی برنامه های متنوع کارشناسی از جمله توسعه آبیاری تحت فشار در مزارع، داربستی کردن انگور، جوان سازی باغات و انتقال آب به مزارع و باغات و اصلاح کشت امیدواریم با صرفه جویی تا میزان ۱۲ درصد بیلان دشت را مثبت کنیم.
ابراهیمی پاک گفت: بهینه سازی مصرف باید با پیگیری کلیه مسئولان اجرایی استانی و کشوری حل شود.
وی یادآورشد: تنها راه نجات از وضعیت کم آبی بخش کشاورزی، اجرای سیستم های نوین آبیاری و صرفه جویی در مصرف آب در این بخش است.
مردم همراهی کنند/ مصرف کاهش یابد
مشاهدات، سخنان و هشدارهای مسئولان و کارشناسان در خصوص بحران آب جدی است و به نظر می رسد با کارهایی مانند مسدود کردن چاههای آب غیرمجاز، اصلاح الگوی کشت، توجه به سیستم مکانیزه و مدرن آبیاری، استفاده از پساب به عنوان ظرفیت آبی جدید و صرفه‌جویی در مصرف آب شرب و کشاورزی برای گذر از بحران کم آبی تلاش کنیم.
بروز بحران معمولا با بی توجهی مردم و مسئولان در طول سالها نمایان می شود و مقابله با آن نیز زمان بیشتری لازم دارد اما اگر دیر اقدام کنیم و خطر را جدی نگیریم شاید دیگر فرصتی برای نجات دشت زرخیز قزوین از خشک شدن پیدا نکنیم.
فردا دیر است از امروز در مصرف آب صرفه جویی و طرح های آبی را اجرایی کنیم.