خبرگزاری مهر-گروه فرهنگی: حاشیه‌های حضور نیافتن ایران در شصت و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت با برنامه‌های قابل توجه ایران در اعلام اعتراض خود به نوع تفسیر آلمان به مساله آزادی بیان و دعوت از سلمان رشدی برای حضور در این نمایشگاه، وارد مرحله تازه‌ای شده است تا جایی که بنابر اعلام معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعتراض ایران به حضور رشدی در نمایشگاه امسال در رسانه‌های غیر ایرانی با انعکاس رسانه‌ای زیادی مواجه شده است.
خبرنگار مهر در همین زمینه با محمد مهدی ایمانی‌پور رایزن فرهنگی ایران در آلمان گفتگویی انجام داده است که در ادامه از نگاه شما می‌گذرد:
* جناب ایمانی‌پور تحلیل شما از رویکرد امسال ایران در تحریم نمایشگاه کتاب فرانکفورت و تاثیرگذاری آن در انتقال پیام انقلاب اسلامی چیست؟
با توجه به اعلام دیرهنگام حضور «رشدی» یعنی ۲۵ سپتامبر و در نتیجه محدودیت زمانی برای اقدام مقتضی، مجموعه اقداماتی که از سوی مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صورت گرفت، کاملاً به جا و معقول به نظر می رسد.
اعتراض به مسئولان نمایشگاه، تلاش برای همگرایی کشورهای اسلامی و نهایتاً عدم حضور در نمایشگاه کتاب سیر منطقی داشته و قابل تحسین است. بدیهی است این اقدام، یکبار دیگر ایستادگی نظام جمهوری اسلامی ایران را بر اصول و ارزش های انقلاب اسلامی نشان داد و اثبات کرد که جمهوری اسلامی ایران ارزش‌های اسلامی و انقلابی خود را با منافع زودگذر معامله نخواهد کرد. از این رو عدم حضور در نمایشگاه را می توان تجدید پیمان با آرمان‌های امام و انقلاب دانست.
* واکنش و تحلیل رسانه‌های غیر ایرانی به این اقدام دارای چه ابعاد و کیفیتی بود و چگونه با این رویداد مواجه شدند و آن را منعکس کردند؟ در کنار این مساله واکنش مخاطبان نمایشگاه به این اقدام چگونه بود؟
به صورت طبیعی نباید انتظار داشت که رسانه‌های غربی مواضع اصولی جمهوری اسلامی ایران را منصفانه منتشر کنند. استانداردهای دوگانه در موضوع اطلاع رسانی امری تکراری و پذیرفته شده در غرب است.
با این وجود، کسانی که قدرت تحلیل اخبار را دارند، از مجموعه مباحث منتشر شده در خصوص نمایشگاه کتاب، می توانند به تحلیل مناسبی برسند.
در حال حاضر هر کس که در موتورهای جستجو نام «نمایشگاه کتاب فرانکفورت» را حتی بدون ذکر نام ایران جستجو کند، با انبوهی از اخبار مواجه می‌شود که در آنها حضور نیافتن جمهوری اسلامی ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت به دلیل اهانت به اسلام منعکس شده است.
همانطور که اشاره کردم در اکثر اخبار مربوط به نمایشگاه نوعی پیش داوری وجود دارد و تلاش شده است که اخبار یک سویه و جهت‌دار منعکس شود، ولی بعضاً نکات قابل ملاحظه‌ای در اخبار مشاهده می‌شود. بعنوان مثال روزنامه «فرانکفورتر روندشاو» در همین زمینه نوشت: امسال سیاسی ترین سال نمایشگاه فرانکفورت در بین سا‌ل‌های اخیر است.
* واکنش دولت آلمان و مدیران نمایشگاه به تحریم ایران چه بود؟ آیا با شما به عنوان رایزن فرهنگی ایران تماسی برای این مساله برقرار شد تا خواستار لغو تحریم شوند؟
تماس‌های غیررسمی برای متقاعد کردن جمهوری اسلامی ایران برای حضور در نمایشگاه وجود داشته است و در برخی از این تماس‌ها تلاش شده که حضور سلمان رشدی را کم اهمیت جلوه دهند و با فرعی خواندن کنفرانس خبری نسبت به مراسم رسمی افتتاحیه، ما را به تغییر مواضع ترغیب کنند.
اما بسیار روشن بود که انتخاب سلمان رشدی برای حضور در کنفرانس خبری نمی توانسته تصادفی باشد و نباید آن را ناچیز شمرد.
* جناب ایمانی‌پور سایر کشورهای مسلمان تا چه اندازه به موضوع سلمان رشدی و حضورش در نمایشگاه واکنش نشان داده‌اند؟
مطابق معمول در صیانت از ارزش های اسلامی، جمهوری اسلامی ایران همراهان پرتعدادی ندارد. برخی از اظهار نظرهای شخصی در محکومیت این حرکت وجود داشته است ولی موضعگیری قابل توجهی وجود نداشته است.
لذا برخی از رسانه‌ها تلاش کردند این مسئله را یک اقدام ایرانی تعبیر کنند و برخی از رسانه‌ها نیز تلاش کردند با منصرف کردن اذهان جامعه مسلمان به مسئله مهاجران، اذهان را از پرداختن به این مهم، منحرف کنند. این روند از مجموعه نشست‌ها و کنفرانس‌های خبری در حاشیه نمایشگاه طی این چند روز هم مشهود است.
* به باور شما حرکت اعتراضی ایران در نهایت توانست امسال موفقیت‌آمیز باشد و تاثیرگذاری قابل توجهی داشته باشد؟ آیا این حرکت در آینده مناسبات ایران با این نمایشگاه بین‌المللی تاثیر خواهد داشت؟
واقعیت این است که اقدام جمهوری اسلامی تاثیرگذار بوده و در مجموع توانسته است به تحریک افکار عمومی در جهت احترام به مقدسات دینی، کمک کند. البته همراه شدن ناشران بخش خصوصی ایران با مواضع رسمی نظام، حرکت اعتراضی ایران را نمایان‌تر کرد.
ولی به نظر می‌رسد که در صورت داشتن زمان کافی و طراحی‌های لازم می توانستیم تاثیرگذارتر باشیم. لذا شایسته است برای مواجهه اصولی با اینگونه پدیده‌ها در آینده، از قبل فرض‌های محتمل و اقدامات لازم را طراحی کنیم تا بتوانیم در مواقع مقتضی از تمام ظرفیتمان برای مقابله با چنین تحرکاتی بهره بگیریم.
در حال حاضر نیز نباید به اقدامات جاری در نمایشگاه بسنده کرد بلکه می‌بایست حرکتی را که آغاز شده، ادامه داد تا اولا هزینه اقدامات مشابه برای برگزارکنندگان افزایش یابد و ثانیا از مجاری حقوقی زیان های ناشی از این اقدام جبران شود.
هم اکنون زمزمه‌هایی به گوش می‌رسد که امکان بهره‌برداری از افراد معلوم‌الحالی نظیر «حامد عبدالصمد» در نمایشگاه‌های مشابه در کشور آلمان، وجود دارد که ما می‌توانیم قبل از وقوع، نسبت به خنثی سازی آن اقدام کنیم.
به عنوان مثال قانون مجازات کیفری آلمان امکان خوبی را در اختیارمان قرار می‌دهد. مطابق ماده ۱۶۶ قانون کیفری آلمان، هر فردی که بصورت عمومی یا از طریق انتشار مطالبی اقدام به تحقیر و اهانت کند بصورتی که قابلیت تشویش آرامش عمومی یا تعدی به اعتقادات مذهبی یا جهان بینی دیگران را داشته باشد، می بایست جریمه بپردازد و یا تا سه سال به زندان محکوم شود.
برگزاری میزگردهایی با موضوعاتی نظیر «آزادی بیان، اسلام هراسی و نظایر آن»، اعمال فشارهای قانونی و انجام فعالیت‌های مستمر و دامنه دار حقوقی و درخواست اقدامات مشابه و فرصت‌های برابر، همراه کردن نهادهای مدنی در کشورهای اروپایی، مذاکرات به موقع با سایر ذی‌نفعان، از جمله اقدامات قابل تصور در این زمینه است.
آنچه مسلم است اقدامات جمهوری اسلامی در جریان نمایشگاه فرانکفورت در چارچوب ضوابط بوده و دلیلی برای اعمال محدودیت در همکاری های بعدی وجود ندارد.
* رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی چه اقداماتی در این دوره از نمایشگاه فرانکفورت داشته است؟
ما در گام نخست، همگام با مواضع اصولی نظام، مذاکراتی را با مسئولان ذی‌ربط نمایشگاه داشتیم وپس از آن نامه‌ای خطاب به روسای اتحادیه‌های چهارگانه اسلامی آلمان و برخی از مسئولان فرهنگی سفارتخانه‌های اسلامی به منظور تبیین دلایل اعتراضمان، ارسال کردیم و علاوه بر حضور نداشتن در جلسه افتتاحییه نمایشگاه از حضور رسمی در نمایشگاه کتاب و ملاقات های از قبل طراحی شده، اجتناب کردیم.
علاوه بر اینکه در کنار همکاران موسسه نمایشگاه‌های کتاب ایران در تهیه، تنظیم، تکثیر و توزیع بروشورها و بنرهای اعتراضی مشارکت فعال داشته‌ایم.
گفتگو: حمید نورشمسی