به گزارش خبرنگار مهر، یکی از مسایل قابل تامل در سینمای ایران بحث اکران آثار مستند در سالن های سینمایی است که از مطالبات مستندسازان از دهه‌های گذشته تا امروز بوده و در نهایت با راه‌اندازی اکران مستندها در گروه «هنر و تجربه» مخاطبان تا حدودی با سینمای مستند و تماشای آن بر پرده نقره ای آشنا شدند. از طرفی مستندهای قابل دفاعی نیز در این گروه به نمایش درآمدند که موفق شدند با تکیه بر فروش قابل ملاحظه ای ماه ها روی پرده بمانند. حال این سوال پیش می آید در صورت تداوم تولید چنین آثاری آیا فضای کنونی سینمای ایران می پذیرد که تعدادی سالن خاص و مشخص برای آثار نمایش مستند در نظر گرفته شود تا این فیلم ها بتوانند اکرانی منظم و پایاپای با سینمای بلند داستانی داشته باشند یا خیر؟ توجه به این مسایل باعث شد تا در گفتگو با مستندسازان و اهالی سینمای مستند از نظراتشان آگاه شویم.
معین کریم‌الدینی کارگردان مستند سینمایی «آتلان» که بیش از هشت ماه در گروه «هنر و تجربه» اکران داشت درباره نمایش طولانی‌مدت فیلم های مستند در قالبی مستقل و همگام با سینمای داستانی در سینماهای کشور به خبرنگار مهر گفت: اگر در تهران سالن‌هایی به سینمای مستند اختصاص داده شود تا این آثار بتوانند اکرانی مداوم و منظم داشته باشند خوب است ولی این امر در شرایط فعلی در کل کشور جواب نمی‌دهد چراکه برخی شهرستان ها تنها یک سالن سینما دارند و در چنین شرایطی طبیعتا اکران سینمای قصه‌گو را ترجیح می دهند.
در گام اول نمایش مستندها در «هنر و تجربه» بیشتر و منظم‌تر شود
وی افزود: ضمن اینکه به نظر من گروه «هنر و تجربه» بستر خوبی برای اکران آثار مستند فراهم کرده و زود است که مستند بخواهد از این گروه جدا شود. برای اینکه فیلم‌های مستند شرایط بهتری برای نمایش داشته باشند در حال حاضر بهترین چاره ممکن برنامه ریزی دقیق تر برای ساعت و روز نمایش مستندها در گروه «هنر و تجربه» است. در حال حاضر در این گروه سینمایی جدول اکران مستندها ریتم مشخص ندارد و به خاطر پراکندگی در برنامه نمایش، مخاطبان قابل توجه این گونه سینمایی موفق نمی شوند مستند مورد علاقه شان را تماشا کنند.
کریم الدینی با اشاره به اینکه در «هنر و تجربه» هم می توان شرایطی فراهم کرد که مستندها اکران های منظم و طولانی‌مدت داشته باشند، متذکر شد: با یک سری اصلاحات در برنامه ریزی می توان کاری کرد که آثار مستند در شکل و شمایل بهتری اکران شوند. الان زمان آن نیست که اکران مستند از «هنر و تجربه» جدا شود چون در این صورت مخاطبان همان چند شهرستانی که از این طریق تماشای مستند در سینما را تجربه می کنند فرصت را از دست می دهند.
این مستندساز درباره اینکه چطور می توان در شرایط فعلی برای سینمای مستند درآمدزایی کرد، عنوان کرد: برای رسیدن به این منظور برنامه ریزی بلندمدت لازم است. ما هنوز ابتدای راه هستیم و باید قبل از هر اتفاقی فرهنگ تماشای مستند در سینما را رایج تر کنیم. مخاطبانی که مستند را روی پرده می بینند و از این تجربه لذت می برند هنوز تعداد کمی دارند و جا دارد که تعدادشان از این هم بیشتر شود. ما نسبت به سه سال پیش رشد قابل توجهی در جذب مخاطب داشتیم و گذر زمان این مهم را چند برابر خواهد کرد.
با اکران‌های کوتاه مدت نمی‌توان به سوددهی در گیشه رسید
وی ادامه داد: «هنر و تجربه» می تواند شرایطی فراهم کند تا از حداکثر ظرفیت‌های مستند در گیشه استفاده شود به شرطی که اکران های نامرتب سامان یابد. البته این گروه سینمایی مقصر نیست بلکه امکانات و بضاعت موجود سینما این اجازه را نمی‌دهد. مثلا زمان نمایش «آتلان» ۲۰ فیلم دیگر اکران بود که همه صاحبانش هم توقعات یکسان و منطقی داشتند. در چنین شرایطی مستندها مظلوم هستند و بیشتر ضربه می خورند چون به خاطر تعداد مخاطب کمتری که دارند زودتر کنار زده می شوند؛ در صورتی که باید به مخاطبان کمک کنیم تا شرایط بهتری برای دیدن مستندها در سینما داشته باشند. در این صورت است که مستند هم به سوددهی می رسد و به مرور تهیه‌کننده های خصوصی هم مشتاق می شوند روی این آثار سرمایه گذاری کنند.
کارگردان «وقتی ابرها پایین می آیند» به بحث اکران های داخلی و خارجی اشاره کرد و افزود: معضل دیگری که در بحث اکران فیلم های مستند وجود دارد نمایش های داخل و خارج از کشور است. یک مستندساز که اغلب خودش تهیه کنندگی فیلمش را به عهده دارد بعد از زمان و هزینه ای که برای تولید صرف کرده تازه باید در مرحله جدید گام اول را برداشته و بخشی از انرژی اش را صرف دیدن اثرش کند. او باید هم دنبال بهترین اکران فیلمش در سینمای داخلی باشد هم پیگیر رایزنی هایی که بتواند مستندش را در فستیوال های جهانی معرفی کند.
وی افزود: مستندها با دشواری هایی که پیش رو دارند کم پیش می آید به سوددهی برسند چون پتانسیل فروش خارجی دارند اما از آن درست استفاده نمی شود. فیلمساز به جای اینکه سراغ سوژه بعدی برود و وقتش را صرف کار جدید کند باید به فکر بازگشت هزینه‌ها باشد. در واقع بخشی از ذهنش درگیر مساله ای است که نمی گذارد کار بعدی را در مدت کوتاه تر و با خیال راحت تر کلید بزند.
کریم‌الدینی همچنین اظهار کرد: الان زمان مناسبی برای طرح این مساله است چون فیلم هایی ساخته می شوند که مخاطب دوست‌شان دارد اما امکان اکران مناسب ندارند و در گیشه هم رقم فروش خوبی به دست نمی آورند. امروز که اقبال به سینمای مستند بیشتر شده باید نگاه بازتری به بحث اکران و فروش آن داشته باشیم و مخاطب را جدی تر بگیریم. این نگاه جدی در بین مستندسازان هم در حال وقوع است. پیش‌تر فیلم هایی ساخته می شد که صرفا دغدغه شخصی مستندساز بود ولی این روزها دامنه سوژه ها بازتر شده است.
وی در پایان گفت: کارگردان نسل جدید به مخاطبش توجه می کند و می داند باید اثری بسازد که بیننده به دیدن آن مایل باشد. بهتر شدن شرایط اکران عمومی آثار مستند در گِرو توجه مسئولان، مستندسازان و مردم است. این سه گروه می توانند با جایگیری درست و توجه به انتظارات و نیازهای یکدیگر وضعیت بهتری را برای سینمای مستند در عرصه اکران و گیشه رقم بزنند.