شهرام میراب اقدم مستندساز درباره تعامل سینمای مستند با مردم و تصمیم گیری برای اکران عمومی و گسترده مستندها به خبرنگار مهر گفت: به نظر من هنوز کمی زود است که سینمای مستند بخواهد اکران مستقل و طولانی مدت داشته باشد. چند سال پیش سینما سپیده به عنوان پاتوق سینمای مستند دقیقا همین کار را می کرد اما خروجی قابل قبولی نداشت.
وی افزود: ما مسیر خوبی را پیش رو داریم و گروه سینمایی «هنر و تجربه» فرصت خوبی برای دیده شدن فیلم های مستند فراهم کرده است اما هنوز اول راه هستیم. مستند در فضای سینمای ایران کم کم دارد پا می گیرد و مردم تازه متوجه شده اند که این گونه سینمایی را می توانند به شکلی متفاوت و متنوع ببینند.
همراهی شبکه مستند خوب بوده است
کارگردان «روزی روزگاری سینما» گفت: همگام با «هنر و تجربه» که توانست جایگاه مستند را در سینمای ایران بیشتر تثبیت کند در تلویزیون هم شبکه مستند سیما با مدیریت جدیدش نگاه مردم را به مستند تغییر داد و این اتفاق خوبی است که مردم یک کشور از رسانه ملی با زوایه دید متفاوتی به مقوله مستند توجه کنند.
میراب اقدم با اشاره به اینکه عوامل زیادی امروزه دست به دست هم داده اند تا مستند آینده بهتری داشته باشد، عنوان کرد: برای استقلال سینمای مستند و همگام کردنش با سینمای بلند داستانی نیاز به زمان داریم. در حال حاضر سینما و تلویزیون هرکدام شرایطی فراهم کردند تا مستند بیش از یک طیف خاص مخاطب داشته باشد اما تعداد این تماشاگران هنوز به اندازه ای نرسیده که بتوانیم به اکران مدام و طولانی مدت فکر کنیم.
وی افزود: اگر عجله کنیم ممکن است سینمای مستند از این روند آرام و رو به رشد در اکران عمومی، دچار مشکل شود و آن وقت کار سخت تر می شود. تلویزیون پیش از این هم مستند پخش می کرد اما اغلب مردم فقط حیات وحش را مستند می دانستند و توجه چندانی به سایر آثار این ژانر نداشتند. امروزه با ایجاد یک شبکه تخصصی و پخش مستندهای متفاوت با موضوعات مختلف کم کم مخاطب با این فضا ارتباط برقرار می کند.
این مستندساز همچنین درباره توجه مردم به مستندهای اجتماعی بیان کرد: پخش مستندهای اجتماعی از تلویزیون مهمترین عامل آشتی مردم با مستند محسوب می شود که هنوز جا دارد بیشتر اتفاق بیفتد و ریشه دارتر شود. با توجه به مسایل اقتصادی که امروز سینمای ایران با آن دست به گریبان است فعلا بهتر است برای درآمدزایی مستند و به سودرسانی آن به جای اکران مستقل راه های دیگری را امتحان کنیم.
وی ادامه داد: درآمدزایی واقعیتی است که فعلا نمی شود از طریق فروش روی آن حساب باز کرد. من تجربه عرضه مستند در شبکه نمایش خانگی را داشته ام اما وقتی مردم فیلم های مورد علاقه داستانی را هنوز پخش نشده از سایت های غیر مجاز به راحتی دانلود می کنند و خیلی به خریدن اهمیت نمی دهند مستند که دیگر جای خود دارد. کسی هم نظارتی بر این رفتارها ندارد و نمی توان از کسی حق و حقوق کپی رایت را مطالبه کرد.
هنوز وضعیت اکران فیلم‌های داستانی خوب نیست چه رسد به مستند
کارگردان «مثل آن شب» گفت: سینمای برخی شهرستان ها غالب اوقات حتی جوابگوی علاقمندان به درام هم نیست و برای سودرسانی به مستند نمی توان همه چیز را با نگاه عام دید. حتی در تهران هم اختصاص یک سالن به سینمای مستند نیاز به وقت و هزینه های بسیاری دارد که اگر همین را به زمان بسپاریم نتیجه اصولی تری دریافت می کنیم.
میراب اقدم با اشاره به آسیب شناسی این موضوع اظهار کرد: قبل از توجه به چگونگی ساز و کار اقتصادی برای سینمای مستند باید به فرهنگسازی بیشتر توجه کنیم. مدیریت در این مورود نقش بسیار مهم و اساسی دارد که البته باید با وسواس و دقت صورت بگیرد. فرهنگسازی در زمینه رفتن مردم به سینما برای دیدن مستند تا حدودی انجام شده و بازخوردهای خوبی را هم شاهد بودیم.
وی افزود: همین که مردم امرز مستند را در سالن سینما می بینند و نسبت به دیدن این آثار واکنش نشان می دهند اتفاق قابل قبولی است که در نتیجه فرهنگسازی شکل گرفته است. گروه «هنر و تجربه» نسبت به سایر تصمیماتی که در این زمینه گرفته شده بود بهتر عمل کرده است اما یادمان باشد مردم ما در سراسر کشور انقدر که تلویزیون می بینند به سینما نمی روند.
این کارگردان بیان کرد: رسانه ملی در سراسر کشور مخاطب دارد و ما برای فرهنگسازی در شهرستان ها بهتر است از ابزار قدرتمند تلویزیون بیشتر استفاده کنیم و به نظرم بیشتر شدن توجه مردم به شبکه مستند می تواند در رونق سینمای مستند تاثیر دوچندان داشته باشد. این مساله را از تجربه خودم در شهرستان های مختلف می گویم که وقتی به مغازه ای می رفتم می دیدم این شبکه را نگاه می کردند.
وی با ذکر اینکه کمک نهادهای دولتی برای سینمای مستند حیاتی است، عنوان کرد: جشنواره های خارجی یکی از بهترین راه های دیده شدن فیلم مستند است که می توان روی درآمدش هم حساب کرد و مستندسازی که بدون حمایت ارگانی فیلم می سازد از این طریق می تواند بخشی از هزینه هایی را که صرف کرده جبران کند اما نکته این جاست که غالب آثار مستند با حمایت ارگان هایی مثل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و یا شبکه های تلویزیونی ساخته می شود که می توانند ساختار سینمای مستند را حفظ کنند. اگر بر کار نهادهای دولتی اشکالی وارد است بهتر است به اصلاح فکر کنیم تا اینکه آن را کنار زده و دنبال خصوصی کردن سینمای مستند باشیم.
میراب اقدم یادآور شد: امروز سینمای عامه‌پسند هم شرایط مطلوبی در حوزه اقتصادی ندارد. در چنین شرایطی مستندسازان و مدیرانی که برای بهتر شدن شرایط تولید و نمایش مستند تصمیم می گیرند باید حساب شده تر کار کنند. خصوصی کردن سینمای مستند نیاز به پشتوانه مالی بسیار دارد که در حال حاضر موجود نیست پس بهتر است به اصلاح آنچه داریم فکر کنیم و همین مسیر را در مسیر بهتر شدن ادامه دهیم.
وی بیان کرد: امروز شرایط ایده آل برای سینمای مستند یعنی دیده شدن بیشتر و ما هرچقدر بتوانیم مخاطبان مستند را افزایش دهیم به هدف مان نزدیکتر شده ایم. تنوع در اکران مستندها می تواند مخاطبان را از طیف های بیشتری به سینما جذب کند. دانشگاه ها هم محل خوبی برای دیده شدن مستند هستند اما شرایط نمایش در هر محلی متفاوت است.
این کارگردان بیان کرد: اکران در محل های جانبی مثل دانشگاه ها و یا مراکز فرهنگی شهرستان ها باید از دو زاویه نگاه شود؛ یکی بحث اقتصادی که مثلا دانشگاه یا یک نهاد فرهنگی با ارائه مبلغی به فیلمساز، مستند را پخش کند و برای فرهنگسازی از دانشجویان یا مخاطبان بخواهد به طور رایگان اثر را ببیند یا اینکه کارگردان برای آشناکردن بیشتر مستندش به مناطق محروم و ناآشنا با این مقوله برود و به رایگان نمایش دهد.
وی در پایان گفت: سینمای مستند ظرفیت های زیادی دارد که با برنامه ریزی درست و توجه به فرهنگسازی می تواند در آینده ای نه چندان دور، از آن به درستی استفاده شود.