خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ، کمال صادقی: امروز سه شنبه ۱۱ خرداد آرشیو ملی ایران میزبان خبرنگاران و عکاسان خبری بود و برای نخستین بار، نمایندگان افکار عمومی توانستند از تعدادی از مخازن و بایگانی‌های اسناد ملی ایران که گنجینه ای از سندهای ملی کشور است، از نزدیک دیدن کنند.
پس از انقلاب مشروطه، اقداماتی برای به كاربردن روش‌های نوین بایگانی انجام گرفت. در سال ۱۳۰۹ تاسیس مركزی برای حفظ اسناد دولتی در جلسه هیات وزیران به تصویب رسید. سرانجام در جلسه هفدهم اردیبهشت ماه ۱۳۴۹ مجلس شورای ملی، قانون تاسیس سازمان اسناد ملی ایران به تصویب رسید و به دولت ابلاغ شد.
از سال ۱۳۴۹ تا ۱۳۸۱ سازمان اسناد ملی ایران به عنوان یك سازمان مستقل فعالیت می‌كرد. در سال ۱۳۸۱ طبق مصوبه شورای عالی اداری مبنی بر ادغام سازمان مذكور با كتابخانه ملی، سازمان اسناد و كتابخانه ملی ایران تشكیل شد. آرشیو ملی ایران فرایند شناسائی، فراهم آوری، نگهداری، سازماندهی واطلاع رسانی اسناد ملی ایران را بر عهده دارد. اجرای این فرایند، در تشكیلات جدید این سازمان بر عهده معاونت آرشیو ملی با چهار اداره كل گذاشته شده و انجام آن در روندی به هم پیوسته و با وظایفی مشخص برای هر یك از ادارات كل محقق می‌شود.
آزمایشگاه بیولوژی معاونت اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نخستین قسمتی بود که خبرنگاران و عکاسان خبری در آن حضور یافتند که در آنجا توضیحات اولیه ای درباره فرایند حفاظت بیولوژیکی از اسناد ملی موجود در مخازن آرشیو ملی به خبرنگاران ارائه شد.
بر این اساس کارشناسان واحد مربوطه هر سه ماه یک بار و در آزمایشگاه بیولوژی آن پایش‌های ادواری به منظور رعایت استانداردها در حفاظت از اسناد ملی را انجام می‌دهند این کار با استفاده از پیشرفته ترین تجهیزات صورت میگیرد.
از جمله مواردی که می‌بایست در نگهداری اسناد ملی رعایت شود و مسئولان این حوزه هم مدعی رعایت این مسئله هستند، تنظیم شرایط دما و رطوبت در مخازن است که بر اساس استاندارد، دمای هوا می‌بایست بین ۱۸ تا ۲۴ درجه سانتیگراد و رطوبت هم حداکثر تا ۵۶ درجه باشد.
برای اندازه گیری غلظت عوامل بیولوژیکی جهت حفاظت از اسناد، از دستگاه air sample استفاده می‌شود و هر چند وقت یک بار قسمت بسیار کمی از یک سند از آن جدا و برای انجام آزمایش‌های غلظت، با استفاده از این دستگاه، کشت می‌شود تا اطمینان خاطر نسبت به وارد نشدن هرگونه آسیب از قِبَل حشرات موزی به اسناد به دست آید.
در صورتی که مشخص شود سندی دچار غلظت ناشی از برخی از عوامل بیولوژیکی شده است، فوراً با استفاده از مواد ضدعفونی که عمدتا ماده اتیلن اکساید است، نسبت به رفع این آسیب اقدام لازم صورت میگیرد.
به گفته مسئولان آزمایشگاه بیولوژی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، استانداردهای نگهداری از اسناد در این آزمایشگاه مطابق با نُرم جهانی است و تمامی تجهیزات لازم برای این کار در اختیار آنها قرار دارد.
در هر یکی از راهروهای مخازن آرشیو ملی ایران، سیستم‌های مرکزی تهویه و همچنین اطفای حریف قرار داده شده که در صورت بروز حتی یک آتش سوزی خفیف، به طور هوشمند وارد عمل می‌شود و با متصاعد کردن گاز دی اکسید کربن در محیط، فورا حریق را اطفا می‌کنند.
برای تامین روشنایی تالار تابلوهای نقاشی که مشتمل بر ۱۸ مخزن است و آثار قدیمی و در عین حال ارزشمندی را در خود جای داده است که از جمله آنها می‌توان به نقشه‌های فرش ایرانی، نقاشی‌هایی از دوران ناصرالدین شاه، عقدنامه‌هایی مربوط به بیش از یکصد سال قبل و همچنین یک نقاشی از پروین اعتصامی اشاره کرد، از نور آذرخشی (ترکیبی سفید و زرد) استفاده شده است.
به گفته مسئولان این واحد، نور خورشید بیشترین آسیب را به این تابلوها وارد خواهد کرد و به همین خاطر تمامی این آثار قدیمی هنری در طبقه منفی ۳ ساختمان آرشیو ملی ایران نگهداری می‌شوند و از هرگونه تابش مستقیم نور خورشید مصون هستند ضمن اینکه شیشه‌هایی روی تابلوها قرار گرفته که همگی آنها آغشته به ماده «UV» است که جلوی کمترین تابش‌های مستقیم نور را هم میگیرد.
از جمله قدیمی ترین اسنادی که در آرشیو ملی ایران نگهداری می‌شود و امروز برای نخستین بار در معرض دید عموم خبرنگاران و نمایندگان افکار عمومی قرار گرفت، یکی سندی مربوط به یک فرمان از دوره آخرین حاکم مغول در ایران در دوران آق قویونلوها؛ تاریخ این سند سال ۷۲۶ ه. ق را نشان می‌دهد.
همچنین در آرشیو ملی ایران نقشه آب زاینده رود متعلق به شخص شیخ بهایی نگهداری می‌شودکه طول آن ۱۵متر است و در دوره‌های مختلف برای اداره امور مربوط به آب در این منطقه از کشور، از آن استفاده شده است.
امروز همچنین خبرنگاران توانستند از مجموعه تمبرها از زمان تولید تمبر در کشور در آرشیو ملی ایران دیدن کنند. این تمبرها عمدتا متعلق به دوره پهلوی است.
کل مجموعه این تمبرها به صورت یکجا در دوران مسئولیت سید شمس الدین حسینی در وزارت اقتصاد و امور دارایی در سال ۱۳۹۰ به آرشیو ملی ایران تحویل شده است.
در مخزن اسناد قاجار و قبل از قاجار آرشیو ملی ایران هم، تعداد ۹۹۱ آلبوم که عمدتا اسناد بیوتات آن دوره است، نگهداری می‌شود. مجموع سندهای این بخش بالغ بر ۱۵۰ هزار برگ است و غالبا اسناد حکومتی، فرامین مربوط به خراج، مالیات، هزینه‌های دستگاههای دولتی، عقدنامه‌ها، وقف نامه‌ها و ... را شامل می شود.
آرشیو ملی ایران همچنین برای یک تالار پژوهش است که پژوهشگران با مراجعه به این قسمت و با استفاده از نرم افزار جامع «رسا» امکان جستجوی اسناد و منابع مورد نیاز خود را دارند و پس از اسکن تصویری این اسناد، می‌توانند برای پژوهش‌های خود و سایر موارد مورد استفاده، از این منابع بهره برداری بکنند.