به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی نشر چشمه، دوازدهمین جلسه چهارشنبه‌های نقد و بررسی کتاب، چهارشنبه شب ۸ دی با محوریت بررسی کتاب «زیرمتن در فیلمنامه» ترجمه مهدی کیا با حضور سعید عقیقی فیلمنامه نویس، به عنوان منتقد و جمعی از خوانندگان کتاب برگزار شد.
کیا که فیلمنامهنویسی را در کارنامه خود دارد، اولین ترجمه خود را از لیندا سیگر پاییز امسال به چاپ رسانده است.
ابتدای این جلسه محسن آزرم با اشاره به این‌که این کتاب مهم‌ترین کتابی است که تا به حال در این زمینه ترجمه شده، از مترجم کتاب خواست تا درباره انگیزه ترجمه آن توضیحاتی بدهد.
مهدی کیا با اشاره به این‌که این کتاب تا به حال به زبان‌های دیگری غیر از فارسی ترجمه نشده، گفت: زیرمتن اهمیت زیادی در فیلمنامهنویسی دارد، تا جایی که باعث تفاوت فیلمنامه خوب و بد می‌شود، و به قول سیگر چیزی که در فیلمنامه پنهان می‌شود جزئی از زیرمتن است. فکر می‌کنم برای هر کسی که می‌خواهد فیلمنامه یا حتا داستان بنویسد یا قصد دارد به لایه‌های دورنی کار پی ببرد، این کتاب منبع خوبی خواهد بود.
در ادامه جلسه سعید عقیقی گفت: اگر بخواهیم تعریف کلی این کتاب را از زیرمتن بدانیم، اول باید ببینیم منظور نویسنده از زیرمتن چیست. نکته مهم در این کتاب، شاخص‌های متد فیلمنامهنویسی در امریکاست. ویژگی این متد اولاً فراگیر بودن است؛ یعنی ما برای طیف وسیعی از مخاطبان می‌نویسیم. دومین ویژگی، تعمیم یک موقعیت به کل است. یعنی ما در این کار از یک جزء شروع می‌کنیم و با استفاده از آن تمام مفاهیم فراگیر را توضیح می‌دهیم و در نهایت به این نتیجه می‌رسیم که زیرمتن لزوماً چیزی نیست که پنهان باشد. و نکته‌ای که در سیستم متد امریکایی یاد داده می‌شود چه‌طور نوشتن زیرمتن در فیلم‌نامه‌ست.
این فیلمنامه نویس با اشاره به اهمیت زیرمتن در فیلمنامه گفت: نکته مهم در فیلمنامهنویسی این است که شما چه‌طور می‌توانید فیلم‌نامه‌ای با زیرمتن خوب بنویسید.
آزرم از عقیقی پرسید: چرا با توجه به همه‌ی چیزهایی که از زیرمتن می‌دانیم، این نکات در نوشتن به کار نمی‌آید؟ و عقیقی در پاسخ گفت: ما مدل‌هایی داریم که به ما در دریافت‌ها کمک می‌کنند و مشکل عمده از جایی به وجود می‌آید که به پدیده‌ها به شکل مجرد نگاه می‌کنیم.
یکی از حاضرین در جلسه گفت: سوالی که در مورد متد امریکایی دارم، این است که چرا با تمام فراگیر بودنی که شما گفتید، این‌قدر این متد دست‌وپا گیر است؟ و عقیقی در پاسخ به این سوال گفت: در متد امریکایی، عنصر موفق عنصری است که به شکل درستی دراماتیزه شده و به شکل فراگیری عرضه شده است و در نهایت در حافظه بینندگان ماندگار شده. نکته مهم در این بین استانداردسازی است و اصولا در این متد ارزش‌گذاری نمی‌شود و فقط استانداردسازی می‌شود.
مترجم کتاب در ادامه این نشست گفت: دراماتیزه کردن یک اتفاق عادی تبدیل کردن یک درام به یک اثر فوق‌العاده است. در زیرمتن هم وقتی شناخت دقیقی از کاراکترهای داستان وجود داشته باشد حتما زیرمتن خوبی خلق خواهد شد. و این لازمه این است که ما روان‌شناسی شخصیت را بدانیم و در مورد سوالی که از آقای عقیقی داشتید باید بگویم که تمام متدهایی که در این کتاب یا کتاب‌های دیگر گفته شده همانند یک جعبه ابزار عمل می‌کنند، فیلم‌نامه‌نویس می‌تواند با سلیقه خود از قسمتی از این ابزار استفاده کند یا با هوشمندی تمام از ابزارهای مهم استفاده کرده و شاهکار بیافریند.
در ادامه کیا در پاسخ به این سوال که چرا این کتاب را ترجمه کرده، گفت: من از ابتدا به زیرمتن علاقه داشتم. این علاقه باعث شد تا وقتی دیدم کتابی به این نام وجود دارد، آن را ترجمه کنم. شما وقتی داستایوفسکی می‌خوانید، کاملا متوجه وجود زیرمتن در لایه‌های داستان خواهید شد، به‌خصوص در داستان ابله، و فکر می‌کنم اتفاق مهمی که در ادبیات قرن نوزدهم روسیه و سپس در اروپا و امریکا افتاد، پیدایش زیرمتن در ادبیات بود.
در پایان این نشست، عقیقی در پاسخ به این‌که میزان تمرکز در فیلمنامهنویسی بر روی زیرمتن باید چه مقدار باشد، گفت: فکر می‌کنم همان‌طور که سیگر گفته و در این کتاب هم آمده، اول باید فیلمنامه نوشته شود و بعد از بازنویسی‌های بسیار نویسنده به جایی برسد که وجود زیرمتن را در داستان به‌خوبی حس کند و هر چه روی نسخه اول تلاش بیشتری صورت بگیرد، تعداد و کیفیت زیرمتن‌ها هم بالاتر می‌رود.