به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی مرکز فرهنگی شهر کتاب، نشست مشترک ادبیات ایران و چین با عنوان «پل ادبی ایران و چین» روز پنجشنبه ۵ مرداد با حضور علی‌اصغر محمدخانی، لی یی مینگ، فوشیو پینگ، لی شائو جون، یوگویلی، ابوالقاسم اسماعیل‌پور، مهدی محبتی، علی‌اصغر سیدآبادی، الهام میرزانیا، آزاده باقری و جمعی از نویسندگان، شاعران و محققان ایرانی و چینی در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.
این برنامه به دعوت مرکز فرهنگی و بین‌الملل شهر کتاب و موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران برگزار شد.
قدمت دوستی دیرینه و عمیق ایران و چین به بیش از دو هزار سال می‌رسد. روابط فرهنگی ایران و چین در قرن پنجم میلادی چنان توسعه یافت که این دوره را «عصر طلایی» فرهنگ و ادب ایران در چین دانسته‌اند. زبان و ادب فارسی در چین بسیار رواج داشته و زبان فرهنگی و دینی مسلمانان بوده است و مشترکات فراوانی میان فرهنگ ایران و چین در حوزه فلسفه، هنر و ادبیات دیده می‌شود. متاسفانه شناخت مردم دو کشور از ادبیات معاصر و تحولات ادبی که در قرن بیستم رخ داده، اندک است.
در ابتدای نشست، مذکور علی‌اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی و بین‌الملل شهر کتاب، درباره پیشینیه روابط فرهنگی میان ایران و چین گفت: درباره روابط فرهنگی ایران و چین بسیار نوشته و سخن گفته‌اند. از عصر درخشان فرهنگ ایران در چین، از چگونگی ورود اسلام به چین، از خاندان‌های بزرگ ایرانی در سرزمین چین، از نگارگری در ایران و چین، از هنر سفالگری و چینی‌سازی در ایران و چین، از تاثیر ایرانیان بر معماری چین، از کارنامه‌ی ایرانیان عهد باستان در چین از دهکده پارسی در جنوب چین و از سنگ نبشته‌های فارسی در چین. در حال حاضر حدود چهل و چهار هزار مسجد در سطح چین موجود است که معماری آن در استان‌های غربی این سرزمین به صورت معماری ایرانی بیشتر به سبک مساجد دوران تیموری باقی مانده است.
وی افزود: در صد سال گذشته هم آثار کلاسیک فارسی به چینی ترجمه شده است و آثاری از ادبیات و حکمت و تاریخ چین به فارسی. اگر چه آثاری که از فرهنگ و تاریخ و هنر و اندیشه چین به فارسی ترجمه شده بیشتر از آثاری است که از ادبیات و فرهنگ ایران ترجمه شده است اما در حوزه ادبیات معاصر و تحولات ادبی در پنج دهه گذشته در دو کشور آثار اندکی به هر دو زبان ترجمه شده است. یاد زین یان شن و جان خونین را گرامی می‌داریم که آثار مهمی را از ادبیات فارسی به چینی ترجمه کرده‌اند و اکنون در میان ما نیستند.
لی ای مینگ رئیس دفتر انجمن نویسندگان چین و منتقد ادبی، پس از محمدخانی، با اشاره به استقبال شگفت‌انگیز ایرانیان از هیات چینی، درباره ایران گفت: ایران یکی از کشورهای متمدن جهان است که اشعار کلاسیک برجسته‌اش در ادبیات جهان، جایگاه بسیار مهمی را اشغال کرده است. شاهکارهای جاودان شاعران نامداری همچون فردوسی، خیام، سعدی، حافظ و... به زبان‌های مهم دنیا ترجمه شده است که توجه و تحسین بسیاری از علاقه‌مندان ادبی سراسر جهان را برانگیخته است. «گلستان» سعدی یکی از متونی است که در مکتب‌های اسلامی چین تدریس می‌شود. چین کشوری متمدن در شرق جهان است که تاریخی پنج هزار ساله و تاریخ مکتوبی سه هزار ساله دارد. اولین مجموعه اشعار چین با نام «اشعار مقدس» در فاصله بین قرن ۱۱ قبل از میلاد تا قرن ۶ قبل از میلاد نوشته شده که آثار شعری ۵۰۰ ساله را درج کرده و دریچه‌ای رو به سنت رئالیسم شعری چین را گشوده است. متون ادبی قدیمی و معروف چینی زیادی همچون «رویای عمارت سرخ»، «سیر باختر»، «کرانه رود»، «داستان‌های سه پادشاهی» و «هنر رزم سون زه» به زبان‌های بسیاری ترجمه شده و در سراسر دنیا پخش شده‌اند.
وی درباره چین نوین و اهمیت ارتباطات با دیگر کشورها در عصر مدرن، گفت: بعد از ورود به قرن بیستم، تاکنون ادبیات مدرن چین هرساله حدود پنجاه هزار کتاب منتشر می‌کند، چیزی بالغ بر ۹۰۰ هزار شعر در مجله‌های ملی به چاپ می‌رسد و حدود ۱۰۰ هزار رمان آنلاین در اینترنت منتشر می‌شود. همزمان بسیاری از آثار ادبی خارج از کشور نیز معرفی، ترجمه و منتشر می‌شوند تا سطح دانش و آگاهی علاقه‌مندان به مطالعه را غنی‌تر کند. از آنجایی که نوین سازی چین همگام با سرعت جهانی بوده است، مکتب‌های رمان نوین خارجی منجر به تولید آثاری مثال‌زدنی شده است. در بازگشت به سنت‌های ادبی، هنری، فرهنگ سنتی چینی مورد توجه قرار گرفته و همین بداعت و دگرگونی موجب ایجاد جریانی تازه شد. نویسندگان چینی جایزه بین‌المللی ادبی بسیاری را برده‌اند و ادبیات نوین چینی روزبه‌روز تبدیل به قدرتی برای دگرگونی ادبیات جهان شده است.
این منتقد ادبی در ادامه گفت: این‌گونه می‌توان گفت که چین بی‌شک یکی از کشورهای بزرگ در زمینه ادبیات است اما به‌دلایلی چون فرهنگ و زبان متفاوت، آثار ادبی مدرنی که در دسترس عموم مردم جهان باشد، بسیار کم است و ما باید از بسیاری از نویسندگان سرتاسر جهان که شامل ایران هم می‌شود درس بگیریم. ما به عنوان نویسندگان، مفتخریم که می‌توانیم با استفاده از آثارمان، نگرانی خود نسبت به نوع بشر را ابراز کنیم، احساسات مختلف مردم با اقشار متفاوت و کشورهای متفاوت را توصیف کنیم. با استفاده از داستان‌هایمان، مردم را تشویق و وادار به حرکت کنیم، بگوییم که خواهان صلح و پیشرفت بیشتر روی زمین و ریشه‌کن شدن فقر و بدبختی هستیم. این همه از مسئولیت‌های انجمن نویسندگان است که بیانگر قدرت خلاقیت و ظرفیت‌های ارتقا فرهنگ ملی کشور است. ایران یکی از کشورهای بسیار مهم در مسیر جاده ابریشم به‌شمار می‌آید که تقویت ارتباطات، افزایش درک، شناخت و یادگیری متقابل، در حال حاضر مورد رضایت دو طرف قرار گرفته است و طبیعتا آرمان متقابل ادبی دو کشور است و موجب شده است فصل جدیدی در رابطه با تبادلات ادبی بین ایران و چین نگاشته شود.
در ادامه فوشیو یینگ رمان‌نویس، درباره وضعیت رمان معاصر چین، سخنرانی کرد و در بخشی از صحبت‌های خود درباره ویژگی‌های رمان معاصر چین گفت: نویسندگان چینی در دهه هشتاد قرن بیستم میلادی، از فرهنگ غرب تاثیرات عمیقی پذیرفتند. در سالهای اخیر، به همراه توسعه برق‌آسای جامعه چین، نویسندگان چینی که موقعیتشان دستخوش تغییرات فاحش زمانه شده بود، بیشتر به بیان تجارب چین جدید اهمیت دادند. آن‌ها داستان‌های چین جدید را روایت کردند. با توجه به مواد مغذی که از منابع فرهنگ سنتی چین استخراج می‌کردند و با استفاده از روش‌های منحصر به فرد زیبایی‌شناسی مردم چین، جهان درونی پر پیچ و خمی را نگاشتند که از محیط زبانی و تاریخی عظیم چینیان بر می آمد. ویژگی رمان‌های چینی، داشتن حس تاریخی است. بسیاری از نویسندگان چینی، خود را وقف توصیف تجارب چین قرن بیستم کردند. آن‌ها به کرات از تاریخ انقلاب چین و جریان نوین‌سازی نوشتند و تجارب پیچیده‌ی مردم چین را در عصر نوین بیان کردند.
این داستان نویس چینی ادامه داد: ویژگی دیگر رمان‌های چینی، رنگ غلیظ روستایی است. به این خاطر که اکثر نویسندگان چینی تجربه زندگی روستایی دارند و سنت‌های ادبیات محلی هم بسیار عمیق هستند و شکل‌های روایی به نسبت پخته‌تری را به وجود می‌آورند. در چند سال اخیر، به غیر از رمان‌های سنتی، رمان‌های عامیانه چینی نیز گسترش سریعی یافته‌اند. تفاوت رمان‌های علمی ـ تخیلی چینی با رمان‌های علمی ـ تخیلی جهان در این است که در رمان‌های چینی عناصر فرهنگی چین، تصویر مردم چین و همچنین خرد مردم چین وجود دارد.
فوشیو یینگ درباره بن‌مایه آثار داستانی نویسندگان چین افزود: نویسندگان چینی به بیان زندگی معمولی توجه بیشتری نشان می‌دهند؛ آن‌ها جزئیات مختلف زندگی روزمره و داستان‌های گوناگون زندگی روستایی و شهری را بیان می‌کنند. توسعه سریع چین برای کارهای خلاقه نویسندگان منابع غنی‌ای را فراهم آورده، نویسندگان نیز ردی از سیر تحول پیشرفت چین در آثارشان به جای می‌گذارند تا از طریق این آثار بتوانیم مسیر پیشروی ۴۰ سال اخیر چین را ببینیم و تاریخ هوشمندانه و تحول زندگی مردم چین را دریابیم.
سخنران بعدی این همایش، لی‌شائو جون شاعر و سردبیر شعر، بود که درباره شعر معاصر چین، گفت: شعر پیش‌آهنگ ادبیات است، شعر معاصر چین در یک بازه ۴۰ ساله به ۴ دوره تقسیم می شود. دوره نخست، دوره‌ی شعر مبهم است که پایه اصلی مطالعات خارجی است و ترجمه شعر در این دوره رایج شده است. شعر مبهم پیدایش یک نوع جریان جدید شعری در دوره بعد از انقلاب بزرگ فرهنگی است که در جستجوی خصلت فردی، خودجویی و دعوت حقیقت و کمال و بازگشت طبیعت انسانی است و دارای روح روشنگر نیرومند، فکر انتقادی و آگاهی از عصر است که یک نوع روش جدید بیان شعر و جستجوی زیبایی‌شناسی است. در دوره دوم، شعر در جستجوی ریشه‌ها و سنت‌های درونی است. ادبیات در جستجوی ریشه‌ها که به یک روند فکری تبدیل شد از محافل داستانی آمده است. دوره سوم، دوره «اساسی طرح» شعر نام دارد. این مرحله کندوکاو در درجات پایین‌تر و نزدیکی به طبیعت و پر کردن پایه‌های شعر است. از نشانه‌های این دوره ظهور شاعرانی از طبقات پایین و شکوفایی شعر محلی است. همچنین در این دوران زنان در عرصه شعر شکوفا می‌شوند. مرحله چهارم، مرحله جدیدی است که من پیدایش سریع آن را پیش‌بینی می‌کنم و آن را مرحله‌ی رو به پیشرفت می‌نامم. این دوره‌ی تسلط همه‌جانبه بر مطالب خواهد بود و ظهور تعداد زیادی شاعر برجسته که دارای سبک خاص شخصی و در جستجوی زیبایی‌شناسی هستند در این دوره شاعران بزرگی پدید می‌آیند.
در ادامه یوگویلی مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مطالعات زبان‌های خارجی پکن، ضمن اشاره به ترویج اهمیت فردوسی در چین و ترجمه چند کتاب برای انتقال روح فردوسی به فرهنگ چین تصریح کرد: همان‌گونه که در روز بزرگداشت فردوسی، در ایران مردم به مقبره او می‌روند و این روز را جشن می‌گیرند، سال‌هاست به همت رایزنی فرهنگی مراسم بزرگداشت فردوسی در دانشگاه چین برگزار می‌شود.
وی با اشاره به این‌که خواندن شاهنامه را مدیون عربعلی شروین است، درباره پیشینه معرفی فردوسی به زبان چینی مطالبی را بیان کرد و از زبان دکتر جان خونین، درباره فردوسی گفت: فردوسی نشان روح ملت ایران است. این ارزیابی بسیار دقیق و به جاست. فردوسی در شاهنامه در ترسیم چهره قهرمانان و استفاده از زبان و تایید ارزش‌های اخلاقی و انسانی و ستایش خرد و عقل موفقیت عظیمی را به دست آورد. ما باید پل دوستی بین ملت ایران و چین را هر چه محکم‌تر و استوارتر کنیم.
الهام میرزانیا، دیگر سخنران این برنامه، گفت: تاریخ ادبیات چین با متون فلسفی آغاز شده است که در ایران بارها و بارها چاپ شده‌اند. از حدود ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ سال پیش دو کتاب شعر باقی مانده است که در واقع یکی قدیم‌ترین کتاب‌های چین است. در کتاب «اشعار مقدس»، اشعار محدوده‌ی پانصد سالهای را که در شمال چین سروده شده‌اند، جمع‌آوری شده است. کتاب دیگر هم که «اشعار چو یوان» است که هیچ کدام از این کتاب‌ها به فارسی ترجمه نشده است. از خصوصیات آثار آن دوره، بیان روحیات شخصی، کاربردی و اجتماعی بودن ادبیات را می‌توان برشمرد. در باور چینیان شعر و نثر مقدس شمرده می‌شد اما رمان و نمایش‌نامه حالت سرگرمی داشت. در دوره بعدی ما شاهد کتاب «یادداشت‌های تاریخی» هستیم که کتاب برجسته و مشهوری است و تاریخ سه‌هزار ساله را ثبت کرده با سبک داستان‌پردازی تاریخی. در دوره میانه در زمینه سبک و زبان ادبی اصلاحاتی به وجود می‌آید و نثر چین ارتقا می‌یابد. در همین زمان رمان چینی رشد و تکامل یافت و از نظر زبانی به سمت سادگی و قابل درک بودن، پیش رفت. در بخش بعدی که سلسلسه یوان است مبنای اصلی مکاتب ادبی که تا قبل از آن شعر و نثر بود، به تدریج جای خودش را به رمان و اپرای سنتی می‌دهد. در دوران بعدی دو رمان مشهور ظاهر شدند، یکی «سیر باختر» است. دیگری که از بهترین و برجسته‌ترین رمان‌های تاریخی چین به شمار می‌رود «رویای عمارت سرخ» است، این کتاب نثر پیچیده‌ای دارد. مجموعه داستان‌های «جن و پری لیو جی» هم درباره‌ی داستان‌های خارق‌العاده است.
آزاده باقری، در ادامه نشست به مواجهه خود با فرهنگ چینی پرداخت و اشاره کرد: از سال ۲۰۰۳ در چین هستم و با آموزش زبان چینی کارم را شروع کردم. رفته‌رفته وقتی زبان چینی را یاد گرفتم متوجه شدم فرهنگ و اندیشه چین از زبان چینی بسیار جذاب‌تر است. مطالعات زیادی انجام دادم. آشنایی با ملت پیچیده‌ی چین بسیار سخت است و نیازمند به زندگی در کنارشان است. من برای آشنایی با فرهنگ چینی حتا دوره‌ی طب سنتی چین را آموختم. بعد از آن سراغ نقاشی چینی رفتم و مدیتیشن در نقاشی چینی را درک کردم. آشپزی چینی را یاد گرفتم. همه این‌ها برای این بود که می‌خواستم این ملت را بشناسم. برای شناخت آن‌ها تنها زبان کافی نیست. به جایی رسیدم که متوجه شدم این دریافت‌ها باید نوشته شود. اولین کار مشترک ما با یوگویلی ترجمه «تاریخ ادبیات چین» از زبان چینی به فارسی بود. در مسیر ترجمه این کتاب به قدری تشابهات فرهنگی و ادبی بین ایران و چین دریافت کردم که بعد از آن به مطالعات تطبیقی پرداختم. من امیدوارم این نشست به همین کیفیت در چین و ایران ادامه پیدا کند تا درباره دریافت‌های‌مان با هم گفت‌وگو کنیم. در رمان «عمارت سرخ» چنان تشابه فرهنگی میان دین خودمان و فرهنگ و فضای اندیشه‌ورزی چینی دریافت کردم که نگفتنی است. موضوع به دنبال رستگاری رفتن یکی از بن‌مایه‌های این اثر است و می‌تواند دو ملت را به هم نزدیک کند. چینی‌ها هم مانند ما دنبال رستگاری می‌گردند. آن‌ها هم آسمان را می‌شناسند. کسانی که علاقه‌مند به مطالعات تطبیقی هستند می توانند این مسائل را مطرح کنند.
مهدی محبتی به عنوان سخنران بعدی برنامه به وام‌گیری‌های فرهنگ ایران از فرهنگ چین اشاره کرد و گفت: چین از چند جهت برای ما اهمیت دارد؛ از جهت تاریخی، همواره مراودات بسیاری داشتیم. از جهت جنگ‌هایی که با چین داشتیم. از جهت اسطوره‌ای همیشه پیوندهای مهمی میان ما بوده است. از جهت دینی هم تنها جایی که پیامبرمان گفته علم را بجویید همین چین است. از جهت ادبی هم مراودات ادبی ما با چین دنیایی است.
این پژوهشگر ادامه داد: ادبیات ما پر است از واژگانی چون مشک ختن، بت چین، چین و چگل، آهوی چین، کیمیا و جادو و استعارات بسیاری از این فرهنگ وارد ادبیات ما شده است. چین در حال حاضر با کالاهایش جهان را تسخیر کرده اما در گذشته چنین نبوده است. هر جا در فرهنگ ما صورتگر و صورتگری می‌آید به چین ربط دارد. در فرهنگ ما سیمرغ نماد جبرئیل است و اگر اشاره می‌شود که پر جبرئیل در چین افتاده است باید در این باره تحقیق شود که وهم و خیال است یا حقیقتی است که کسی آن را کشف نکرده است. چین به لحاظ تاریخی و مدرن بودن دنیا را همیشه در قبضه داشته است. اگر کسی آمار بگیرد شاید بیش از ده درصد ادبیات ما در حوزه صورتگری‌های تصویری مرهون چین است که تا امروز ادامه یافته است.
در ادامه علی‌اصغر سیدآبادی درباره اهمیت تبادل ادبی در زمینه ادبیات کودک با نویسندگان چینی گفت: درباره بازار کتاب چین اطلاع زیادی ندارم اما به نظر می‌آید که آن‌جا هم تمام بازار در قبضه چند ناشر بزرگ اروپا باشد. این باعث شده که از شناخت فرهنگ و کشورهای دیگر محروم شویم. در ایران کتاب کودک چینی خیلی کم منتشر شده، که آن‌هم بیشتر افسانه‌های چینی است و این کم است و کشوری با این فرهنگ غنی حتما آثاری دارد که باید از باب احترام به تنوع فرهنگی آن را شناخت.
این داستان نویس در ادامه گفت: در زمینه ادبیات بزرگسال من چند کتاب در سالهای اخیر خواندم و دیدم چه طنز قوی‌ای دارند. اصلا تصور نمی‌کردم چینی‌ها بخندند و در ادبیات‌شان طنز باشد. ما این‌جا آمادگی داریم اگر چین یک ویژه‌نامه کتاب کودک ایران را چاپ کند ما در پژوهش‌نامه کودک یک شماره به ادبیات کودک چین اختصاص دهیم. کار دوم تالیف کتاب مشترک تصویری است به این معنی که نویسنده چینی باشد تصویرگر ایرانی یا برعکس. کار دیگری که در قالب پل ادبی می‌شود انجام داد، رفت‌وآمد نویسندگان کودک به کشورهای هم است. تجربه‌ای در ایران داریم برای ترویج کتابخوانی در روستاها، برای این کار می‌توانیم از تجربیات چینی‌ها استفاده کنیم و متقابل تجربیات خودمان را انتقال بدهیم.
ابوالقاسم اسماعیل‌پور که بیشترین مراودات فرهنگی را در سالیان اخیر با نویسندگان و شاعران چین برقرار کرده درباره این آشنایی گفت: ارتباط من با ملت چین از ۲۰۰۴ آغاز می‌شود زمانی که من در دانشگاه بین‌المللی شانگهای دو سال تدریس کردم. علاوه بر این‌که به دانشجویان چینی تاریخ و فرهنگ ایران را تدریس کردم چون تخصص خودم زبان‌های باستانی و متون مانوی بود بیشتر علاقه‌مند شدم متون مانوی که در چین کشف و نگهداری شده به پارسی برگردانم که این کار را هم کرده‌ام. خواندن زبان چینی کار دشواری بود برای همین از خواندن زبان چینی انصراف دادم و ارتباطم را با ادبای چینی با زبان انگلیسی حفظ کردم.
وی افزود: در شانگهای با شاعر معاصر چین، ین لی آشنا شدم و از طریق او در محافل ادبی شانگهای و پکن شرکت کردم. در کنار انجمن‌های دولتی، انجمن‌های خصوصی هم در چین هست که شاعران مطرحی در آن حضور دارند. از آن زمان ارتباط من با نویسندگان و شاعران چین حفظ شده است. برای ارتباط با چین نیاز نیست که حتما زبان چینی دانست چون شاعران و نویسندگان چینی با زبان انگلیسی با دنیا ارتباط دارند. بیشتر آثارشان که در چین چاپ می‌شود، دو زبانه است و ما باید از این تجربه درس بگیریم.
این مترجم در ادامه گفت: دو جلد از اشعار چینی هم به فارسی ترجمه کردم که جلد اول به شعر کلاسیک چین تا قرن نوزدهم اختصاص دارد و جلد دوم، شعر معاصر چین است که از زبان انگلیسی ترجمه شده است اما استادان زبان چینی در دانشگاه پکن و دانشجویان زبده این‌ها را متون چینی مقابله کردند. لازمه تداوم پل ادبی ایران و چین تاسیس انجمن ادبی ایران و چین است. متاسفانه انگیزه افرادی که زبان کشور متقابل را می‌آموزند، تجارت است. بنابراین آن اقلیتی که علاقه‌مند به پل فرهنگی بین دو کشور هستند می‌توانند در این انجمن جمع شوند و مجله و پایگاه اطلاع رسانی داشته باشند.