به گزارش خبرگزاری مهر، امروز روز اول ماه ذی الحجه، مصادف است با سالروز ازدواج مبارک امیر مؤمنان علی علیه السلام با فاطمه ی زهرا سلام الله علیها ،[۱]که بدون شک ازدواج بهترین مردان جهان با سیّده زنان عالم دختر پیامبر بزرگ اسلام از هر نظر ، الگویی است برای همه قرون و اعصار.[۲]
گفتنی است از جمله مشکلات طاقتفرسائی که جامعه امروز ما با آن روبه رو است، مسئله تشکیل خانواده و ازدواج جوانان است که روزبه روز به صورت پیچیده تر و پر دردسرتری درمی آید.[۳]
در حالی که راه حلّ این مشکل بزرگ در اسلام به روشنی ارائه شده است، و ما به منزله کسانی هستیم که در کنار سرچشمه زلال، تشنه و از تشنگی رنج می بریم.[۴]
در این میان شرح گوشه های جالب و ظریف و آموزنده از ازدواج فرخندۀ حضرت علی علیه السلام و بانوی اسلام فاطمه زهرا علیها السلام به عنوان رهنمونی جامع درحلّ چالش های امروزی در مقولۀ ازدواج به شمار می آید.[۵]
ضرورت و اهمیت ازدواج در اسلام
ازدواج از جمله اموری است که خدا به آن امر کرده، و مایه خوشنودی او است،لذا خدا ازدواج را مقدّر فرموده، و اجازه داده است[۶]،البته ازواج مسأله ای است که هم بسیار ساده و هم بسیار پیچیده است. این امر خطیر بستگی دارد که چگونه به آن نگاه کنیم. قرآن مجید سه جمله در مورد ازدواج بیان کرده است:[۷]:
اول اینکه ازدواج را مایه ی آرامش دانسته است: «وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها؛[۸] و از نشانه‌های او اینکه همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید»[۹].
ظاهرا این آیه منحصر به آرامش فردی نیست بلکه آرامش جمعی را هم شامل می شود یعنی کل جامعه با ازدواج مناسب به آرامش می رسد و مشکلات و اختلافتش کم می شود.[۱۰]
دوم اینکه می فرماید: «هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُن؛[۱۱] آنها لباس شما هستند و شما لباس آنها (هر دو زینت هم و سبب حفظ یکدیگرید)»؛ لباس دو کار عمده می کند: هم انسان را از آسیب ها حفظ می کند و هم مایه ی زینت و آبرو است. داشتن همسر مناسب هم هر دو کار را انجام می دهد.[۱۲]
سوم اینکه می فرماید: «وَ أَنْکِحُوا الْأَیامی مِنْکُمْ وَ الصَّالِحینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیم[۱۳]؛مردان و زنان بی‌همسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را؛ اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز می‌سازد؛ خداوند گشایش‌دهنده و آگاه است»؛ در این آیه، ازدواج، به صورت یک فریضه ی جمعی شمرده شده است و مخاطب این آیه همه ی امت هستند. همه از مردم گرفته تا دولت باید دست به دست هم دهند تا مشکل ازدواج جوانان حل شود.[۱۴]
به ویژه آنکه تمام مراحل خواستگاری و مراسم زفاف و تربیت فرزندان همه زیر نظر شخص پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و به دستور و فرمان او صورت گرفت.بنابراین، ازدواج مزبور به تمام معنی اسلامی بود، و تمامی ارزشهای والای اسلام در آن تجلّی داشت.[۱۵]
پیوند امام علی(علیه السلام) و حضرت زهر(سلام الله علیها)؛ بهترین الگوی ازدواج اسلامی
بدیهی است ازدواج حضرت فاطمه علیهاالسلام و حضرت علی علیه السلام با نزدیکترین رابطه، به پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می رسد:[۱۶]
۱. فاطمه زهرا علیها السلام دختر دلبند او، و تنها کسی است که نسل پیامبر صلی الله علیه و آله از سوی او در جهان گسترش یافته، و علی علیه السلام پسر عم و یار دیرین پیامبر صلی الله علیه و آله از نخستین روزهائی که آفتاب پر فروغ اسلام طلوع کرد، تا واپسین دقائق عمر پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله.[۱۷]
۲. زهرا علیها السلام در اسلام تولّد یافت و علی علیه السلام دهساله بود که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمان نبوّت را دریافت نمود، و این دو زوج در آغوش اسلام پرورش یافتند و با آداب اسلام بزرگ شدند.[۱۸]
۳. تمام مراحل خواستگاری و مراسم زفاف و تربیت فرزندان همه زیر نظر شخص پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و به دستور و فرمان او صورت گرفت.بنابراین، ازدواج مزبور به تمام معنی اسلامی بود، و تمامی ارزشهای والای اسلام در آن تجلّی داشت.[۱۹]
اگر علی(ع) نبود برای فاطمه(س) کفو و همتایی وجود نداشت
گفتنی است پیامبر اکرم(ص) دارای سه پسر شد که هر سه از دنیا رفتند. و تنها دخترش «حضرت فاطمه زهرا علیها السلام» باقی ماند. در تربیت و پرورش او کوشید و زهرای مرضیّه علیها السلام در دامن پدر به مقامی رسید که او را «انسیّه حوراء» بلکه «سیّدة النّساء» و عاقبت «امّ ابیها» صدا می زد.[۲۰]
آن حضرت خواست به جهانیان اعلام نماید که این بانوی با عظمت با آن که یک زن است ولی در تمامی روی زمین همتراز و همراز و همسری برای او جز علیّ بن ابی طالب «صلوات اللَّه علیه» پیدا نشود که اگر او نبود هیچ مردی قابلیّت نداشت که در کنار فاطمه علیها السلام قرار بگیرد.[۲۱]
لذا پیامبر اکرم(ص) در فرازی فرمود:«لَو لَمْ یُخْلَقْ عَلِیٌّ لَمْ یَکُنْ لِفاطِمَةَ کُفْوٌ؛[۲۲] هرگاه علی آفریده نمی شد، کسی که لایق همسری فاطمه باشد وجود نداشت».[۲۳]
هم چنین در روایات متعدّد دیگر، این معنی را از قول امام صادق علیه السلام یا دیگر معصومین علیهم السلام می خوانیم:«لَوْلا انَّ اللَّهَ خَلَقَ امْیرَالْمُؤْمِنینَ علیه السلام لِفاطِمَةَ علیها السلام ما کانَ لَها کُفْوٌ عَلَی الْأَرْضِ [۲۴]؛اگر خداوند امیرمؤمنان علی علیه السلام را نیافریده بود، فاطمه علیها السلام همتائی برای همسری اش در تمام روی زمین نداشت![۲۵]
همین مطلب نیز از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمود:جبرئیل بر من نازل شد و گفت ای محمّد! خداوند جلّ جلاله می فرماید:«لَوْ لَمْ اخْلُقْ عَلِیّاً لَما کانَ لِفاطِمَةَ ابْنَتِکَ کُفْوٌ عَلَی وَجْهِ الْأَرْضِ، آدَمٌ فَمَنْ دُوْنَهُ [۲۶]؛اگر من علی را نمی آفریدم کفو و همتائی برای همسری دخترت فاطمه در تمام روی زمین پیدا نمی شد، از آدم گرفته تا دیگران!.[۲۷]
بدیهی است این بی همتائی نه از نظر ارزشهای ظاهری و مادّی است، بلکه صرفاً ناظر به ارزشهای معنوی، ایمان و تقوا و قرب به پروردگار و مقامات فوق العاده و والای انسانی است.[۲۸]
پیوند آسمانی حضرت علی(علیه السلام)و فاطمه زهر(سلام الله علیها)
بی تردید ازدواجی که بر پایه این گونه ارزشهای والا و بلند بنا می شود، باید عقد آن در آسمانها خوانده شود.[۲۹]
لذا در روایتی آمده است که پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:خداوند میان من و علی پیمان برادری برقرار ساخت، و دخترم را برای او بر فراز آسمانهای هفتگانه تزویج نمود، و ملائکه مقرّبین را گواه بر آن گرفت، و او را وصیّ و جانشین من قرار داد.[۳۰]
بنابراین وقتی کمالات فوق العاده فاطمه (علیها السلام) از یکسو، و انتسابش به شخص پیامبر از سوی دیگر، و شرافت خانوادگی او نیز از دیگر سوی؛ سبب شد که مردان زیادی از بزرگان یاران پیامبر (صلی الله علیه وآله) به خواستگاری او بیایند، اما همه جواب رد شنیدند.[۳۱]و جالب این که غالباً پیامبر در پاسخ آنها می فرمود:«امْرُها الی رَبِّها؛کار فاطمه به دست پروردگار فاطمه است!.[۳۲]
هم چنین رسول اکرم(ص) در فرازی می فرماید:گروهی از شخصیّتهای قریش مرا در مورد خواستگاری فاطمه علیها السلام ملامت کردند، و گفتند: ما او را خواستگاری کردیم و تو ما را محروم نمودی، و او را به همسری علی درآوردی![۳۳]
آن حضرت در ادامه فرمود:به خدا سوگند من شما را منع نکردم و من فاطمه را به همسری علی درنیاوردم، این خدا بود که شما را منع کرد و او را به همسری علی درآورد!.[۳۴]
لذا هنگامی که خواستگاران تحقیق کردند، معلوم شد رهنمون پیامبر (صلی الله علیه وآله) در این ازدواج مبارک تاریخی، وحی آسمانی بوده است، زیرا خودش فرمود:[۳۵]«اتانِی مَلَکٌ فَقالَ: یا مُحَمَّدُ انَّ اللهَ یَقْرَأُ عَلَیْکَ السَّلامُ وَ یَقُولُ لَکَ: انِّی قَدْ زَوَّجْتُ فاطِمَةَ ابْنَتَکَ مِنْ عَلِیِّ بْنِ ابِی طالِب فِی الْمَلَا الْاعْلی، فَزَوِّجْها مِنْهُ فِی الْارْضِ ؛[۳۶]فرشته ای از سوی خدا آمد و به من گفت: خداوند بر تو سلام می فرستد و می گوید من دخترت فاطمه را در آسمان ها به همسری علی بن ابی طالب درآوردم، تو نیز در زمین او را به ازدواج علی درآور».[۳۷]
ایمان و تقوا ؛ مهمترین معیار در ازدواج با شکوه حضرت علی(علیه السلام) و فاطمه(سلام الله علیها)
گاه در جامعه موهوماتی از نظر طبقات اجتماعی به هنگام ازدواج مطرح می شود و یک جوان با ایمان و پاکدامن را به حکم آن که پدرش مثلًا یک کارگر ساده یا کشاورز است، لایق همسری دختر خود نمی دانند، و حتّی مسائل نژادی و قبیلگی را مقدّم بر این فضائل می شمرند.[۳۸]
این خبط غیر قابل قبول در حالی است که ایمان و کفر در یک جا جمع نمی شود، و پیمان مقدس ازدواج نمی تواند رابطه میان مؤمن و کافر برقرار سازد.[۳۹] لذا پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:«انْکَحْ وَ عَلَیْکَ بِذاتِ الدِّیْنَ تَرَبَتْ یَداکَ؛[۴۰]ازدواج کن و بر تو است که به سراغ همسری با ایمان و دیندار بروی که روزی تو را گسترده می کند!.[۴۱]
این همان چیزی است که در عبارت گویایی از آن حضرت (ص) آمده است:«الاسلام علانیة، و الایمان فی القلب؛ اسلام امر آشکاری است، ولی جای ایمان دل است،[۴۲] و در حدیث دیگری از امام صادق ع می خوانیم:«الاسلام یحقن به الدم و تؤدی به الامانة، و تستحل به الفروج، و الثواب علی الایمان؛با اسلام خون انسان محفوظ، و ادای امانت او لازم، و ازدواج با او حلال می شود، ولی ثواب بر ایمان است.[۴۳]
اینگونه است که وقتی علی بن ابی طالب دستش از مال و ثروت دنیا کوتاه بود و از معیارهای عصر جاهلی چیزی نداشت، لیکن وجودش از فرق تا قدم مملو از ایمان و ارزش های اصیل اسلامی بود؛ لذا در گفتگوی مردم مدینه ، ناگهان این صدا در همه جا پیچید که پیامبر (صلی الله علیه وآله) می خواهد تنها دخترش را به همسری علی بن ابی طالب (علیه السلام) درآورد.[۴۴]
آری حضرت علی علیه السلام، از طریق ایمان و عمل صالح در بالاترین حدّ آن به این سرمایه بزرگ ازدواج دست یافته است و هم خداوند متعال محبّت وی را در دل و قلب مردم جای داده است.[۴۵]
پیامبر اکرم(ص) در تبیین ویژگی های ارزشی حضرت علی (علیه السلام) در مسأله خواستگاری و ازدواج فرمود:وَاللَّهِ لَقَدْ انْکَحْتُکِ اکْثَرَهُمْ عِلْمَاً وَ افْضَلَهُمْ حِلْماً وَ اوَّلَهُمْ سِلْماً؛[۴۶]به خدا سوگند کسی را به همسری تو درآوردم که از همه آنها علمش بیشتر، و حلمش برتر است، و نخستین کسی است که اسلام آورده!»[۴۷]
در حدیث دیگری این مطلب به شکل گسترده تری مطرح شده است. در این حدیث می خوانیم فاطمه علیها السلام هنگامی که سخن بالا را شنید، شادمان و مسرور شد. پیامبر صلی الله علیه و آله در فرصتی دیگر خواست بهره افزونتری در این زمینه به او دهد، فرمود:«یا فاطِمَةُ، لِعَلِیٍّ ثَمانُ خِصالٍ: ایْمانُهُ بِاللَّهِ وَ بِرَسُوْلِهِ، وَ عِلْمُهُ، وَ حِکْمَتُهُ وَ زَوْجَتُهُ وَ سِبْطاهُ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ، وَ امْرُهُ بِالْمَعْرُوفِ، وَنَهْیُهُ عَنِ الْمُنْکَرِ، وَ قَضاؤُهُ بِکِتابِ اللَّهِ؛[۴۸]ای فاطمه! علی هشت فضیلت دارد: ایمان به خدا و پیامبرش، علم و دانش، و حکمت، و همسر او، و فرزندانش حسن و حسین، و امر به معروف و نهی از منکر نمودن و داوری او به کتاب اللَّه!».[۴۹]
سخن آخر
در خاتمه باید گفت دنیاپرستان مادی و مؤمنان ضعیف الایمانی که تحت تأثیر زرق و برق مادی این جهانند و آبرو و شخصیت و عظمت یک خانواده و مبارکی و[۵۰]شکوه مراسم عروسی را در تشریفات و تجملات کمر شکن و طاقت فرسا می دانند ببینند و عبرت بگیرند، ببینند و از این برنامه انسان ساز که مایه خوشبختی همه پسران و دختران جوان است الهام بگیرند، و نمونه تعلیمات اسلام را به صورت زنده و عملی در ماجرای «خواستگاری»، «مهریه»، «جهیزیه» و «مراسم جشن عروسی» فاطمه زهرا (علیها السلام) با چشم خود در صفحات تاریخ مشاهده کنند.[۵۱]
[۱] بیانات آیت الله مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۶/۷/۱۳۹۱.
[۲] زهرا (ع) برترین بانوی جهان ؛ ص۳۸.
[۳] شیوه همسری در خانواده ؛ ص۱۳.
[۴] همان.
[۵] همان.
[۶] همان ؛ ص۷۴.
[۷] بیانات آیت الله مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۶/۷/۱۳۹۱.
[۸] سوره ی روم؛ آیه ی ۲۱.
[۹] بیانات آیت الله مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۶/۷/۱۳۹۱.
[۱۰] همان.
[۱۱] سوره ی بقره، آیه ی ۱۸۷.
[۱۲] بیانات آیت اللهمکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۶/۷/۱۳۹۱.
[۱۳] سوره ی نور، آیه ی ۳۲.
[۱۴] بیانات آیت الله مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۶/۷/۱۳۹۱.
[۱۵] شیوه همسری در خانواده ؛ ص۲۸.
[۱۶] همان ؛ ص۲۶.
[۱۷] همان.
[۱۸] همان؛ ص ۲۸.
[۱۹] همان.
[۲۰] همان ؛ ص۹.
[۲۱] همان؛ ص ۱۰.
[۲۲] کنوزالحقایق؛ ص ۱۲۴.
[۲۳] زهرا (ع) برترین بانوی جهان ؛ ص۳۵.
[۲۴] بحارالأنوار، ج ۴۳، ص ۹۷، ح ۶.
[۲۵] شیوه همسری در خانواده ؛ ص۳۶.
[۲۶] بحارالانوار؛ج۴۳؛ ص ۹۲؛ ح ۳.
[۲۷] شیوه همسری در خانواده؛ ص ۳۷.
[۲۸] همان ؛ ص۳۶.
[۲۹] همان ؛ ص۳۹.
[۳۰] بحارالأنوار، ج ۴۳، ص ۹۸.
[۳۱] زهرا (ع) برترین بانوی جهان ؛ ص۳۵.
[۳۲] همان.
[۳۳] شیوه همسری در خانواده ؛ ص۳۷.
[۳۴] همان.
[۳۵] زهرا (ع) برترین بانوی جهان ؛ ص۳۶.
[۳۶] ذخائر العقبی؛ ص ۳۱.
[۳۷] زهرا (ع) برترین بانوی جهان، ص۳۷.
[۳۸] همان ؛ ص۲۰.
[۳۹] برگزیده تفسیر نمونه ؛ ج ۵ ؛ ص۱۶۵.
[۴۰] وسائل الشّیعه، ج ۱۴، ص ۳۰، ح ۲.
[۴۱] شیوه همسری در خانواده ؛ ص۱۹.
[۴۲] مجمع البیان؛ ج ۹ ؛ص ۱۳۸.
[۴۳] کافی؛ ج ۲؛باب «ان الاسلام یحقن به الدم»؛ ح ۱ و ۲.
[۴۴] زهرا (ع) برترین بانوی جهان ؛ ص۳۶.
[۴۵] آیات ولایت در قرآن ؛ ص۳۷۶.
[۴۶] بحارالانوار؛ ج ۴۳؛ ص ۱۳۶.
[۴۷] شیوه همسری در خانواده ؛ ص۳۸.
[۴۸] بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۹۸.
[۴۹] شیوه همسری در خانواده ؛ ص۳۸ .
[۵۰] زهرا (ع) برترین بانوی جهان ؛ ص۴۴.
[۵۱] همان؛ ص ۴۵.