خبرگزاری مهر، گروه جامعه – مسعود بُربُر: تونل انتقال آب سبزکوه به چغاخور با مخالفت قانونی محیط زیست متوقف شده است، محیط زیست بارها پیش از این مخالفت صریحش را با آن اعلام کرده و برخی منابع حتی از مخالفت وزارت نیرو خبر می‌دهند اما دو نفر سرسختانه پیگیر اجرای آن هستند: نفر اول نماینده شهری است که مقصد این پروژه انتقال آب است و نفر دوم عیسی کلانتری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست است که بارها اعلام کرده مسئولیت توسعه کشور، اشتغال مردم و معیشت جوامع محلی با اوست!
۱۵۰ میلیون متر مکعب آب در خطر است
تونل انتقال آب سبزکوه ده‌ها چشمه در استان چهارمحال و بختیاری را خشک می‌کند، دست کم ۱۵۰ میلیون متر مکعب منابع آبی را در معرض خطر قرار می‌دهد و فاجعه منابع آبی و تنش‌های شدید اقتصادی و زیست محیطی را به دنبال می‌آورد. کارشناسان سازمان محیط زیست پیشتر درخواست مجوز ارزیابی زیست‌محیطی آن را رد کرده‌اند، معصومه ابتکار، رئیس پیشین سازمان محیط زیست به خبرنگار مهر گفته «هرگونه فعالیت در این پروژه غیرقانونی است و باید متوقف شود» و در نامه مورخ ۹ دی ماه ۱۳۹۳ که به امضای شهرام احمدی مدیرکل محیط زیست چهارمحال رسیده است هم خطاب به ریاست اداره حفاظت از محیط زیست بروجن آمده: «در اسرع وقت از هرگونه عملیات اجرایی قبل از اخذ مجوز ارزیابی از سازمان حفاظت محیط زیست کشور جلوگیری نمایید.»
رونوشت این نامه به مدیرکل سازمان بازرسی استان، مدیرکل دیوان محاسبات استان، دادستان دادسرای عمومی و انقلاب بروجن، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان و مجری طرح انتقال آب نیز ارسال شده است.
با این حال اکنون یک نماینده مجلس شدیدا پیگیر تایید مجوزهای لازم برای احداث آن است و منابع خبرنگار مهر از فشار بر دفتر ارزیابی محیط زیست برای بازنگری در ارزیابی و «نگاه مثبت» به پروژه خبر می‌دهند.
هدف انتقال آب گسترش فعالیت‌های فولادی است
دفاع از این پروژه انتقال آب نیز مثل خیلی از پروژه‌های دیگر به نام تأمین آب شرب انجام می‌شود و افکار عمومی مردم منطقه نیز همواره با همین حربه به دفاع از این تونل معطوف شده است. با این حال ردیف بودجه اختصاصی به این پروژه در لایحه بودجه صراحتاً آن را مختص صنعت اعلام کرده و حتی محض رودربایستی هم اسمی از آب شرب نیاورده است. اما کدام صنعت و چه کسی به این آب نیاز دارد؟
به گزارش خبرنگار مهر در نشستی که هفته گذشته با حضور مسئولان محیط زیست استان چهارمحال و بختیاری، نماینده مردم شهر مقصد این پروژه در مجلس، مسعود تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان محیط زیست و نمایندگان وزارت نیرو برگزار شده، حتی نمایندگان وزارت نیرو نیز با تونل مخالفت کرده‌اند اما دفاع نماینده مجلس به حدی بوده که تجریشی خطاب به وی گفته شما دنبال آب برای مردم هستی یا خود تونل را می‌خواهی؟ آب را از جای دیگر می‌توانیم تأمین کنیم. نماینده یادشده پاسخ داده که من به دنبال هر دو هستم.
پس از آن و بیرون از این جلسه قرار بر این می‌شود که موضوع با حضور عیسی کلانتری بررسی شود و نگرانی فعالان محیط زیست این است که اتفاقی که برای انتقال آب ونک رفسنجان رخ داد این بار هم تکرار شود: پروژه‌ای که توسط کارشناسان رد شد اما با تشکیل جلسه توسط کلانتری بدون اندک توجهی به نظرات کارشناسی مجوزش صادر شد.
اما مهم‌تر از آن، دلیل پیگیری تونل سبزکوه توسط این نماینده مجلس است. نماینده‌ای که اخیراً یک شرکت خرید و فروش فولاد را به نزدیکان او منتسب کرده‌اند.
آن‌گونه که پیشتر در گزارش خبرگزاری مهر منتشر شده، در فهرست سهام‌داران یک شرکت فولادی که فرار بزرگ مالیاتی را نیز در پرونده دارد، نام نزدیکان این نماینده مجلس به چشم می‌خورد و اعضای هیئت مدیره این شرکت نیز پسوند «فرادنبه» را در ادامه نام خانوادگی خود یدک می‌کشند. «فرادنبه» شهری در نزدیکی بروجن است که فعالیت‌های صنعتی در آن وابسته به آب چغاخور است و تا همین جا نیز تالاب بین‌المللی چغاخور را با تهدید جدی خشک شدن مواجه کرده است. با این همه حالا برای فعالیت‌های فولادی تازه نیز درخواست‌هایی به اداره کل محیط زیست چهارمحال و بختیاری تحویل شده که نخست با مخالفت کارشناسان این اداره رو به رو شده اما بعد با فشارهایی که به این اداره کل آمده گفته‌اند کارشناسان بدون اعلام نظر پرونده را برگردانند تا مجوز آن صادر شود! روشن است که هرگونه صنعت فولادی که در فرادنبه تاسیس شود به آب بیشتر در چغاخور نیاز خواهد داشت و این آب تامین نمی‌شود مگر با احداث تونل انتقال آب سبزکوه به چغاخور.
وزارت نیرو مخالفتش را کتبا اعلام کند
مدیر کل دفتر ارزیابی و اثرات زیست محیطی سازمان محیط زیست درباره بررسی مجدد این پروژه در سازمان محیط زیست به خبرنگار مهر گفت: ما در سازمان با این پروژه مخالف بودیم و نظر مخالفمان را اعلام کردیم اما چون پروژه پیشرفت فیزیکی داشت پروژه با نظر مخالف کمیته سه نفره به هیئت دولت رفته بود که آنجا این مخالفت مصوب شده و پروژه تمام شود اما آنجا در هیئت دولت پیشنهاد داده شد که راه حلی برای اجرای پروژه پیدا شود.
حمیدرضا جلالوندی تأکید کرد: در واقع هیئت دولت سال گذشته یک مصوبه‌ای داد که باید راه حلی برای اجرای پروژه پیدا کنید. این مصوبه هیئت دولت درباره پروژه سبزکوه بین وزیر نیرو و سازمان محیط زیست بوده است. منظور مصوبه هم این بود که مثلاً ما بگوییم اگر تونل نمی‌شود، باید به جایش خط لوله باشد یا به هر حال گزینه جایگزینی بیاندیشیم و فکری بکنیم که به نحوی اجرای پروژه ادامه پیدا کند.
وی در پاسخ به اینکه با وجود مخالفت وزارت نیرو چه کسی پیگیر اجرای پروژه است گفت: چه کسی چنین چیزی گفته است؟ این حرف خلاف واقع است. وزارت نیرو اگر مخالف اجرای پروژه است یک نامه به ما بدهند و مخالفتشان را اعلام کنند.
مدیر کل دفتر ارزیابی و اثرات زیست محیطی سازمان محیط زیست در پاسخ به اینکه آیا پیگیری از جانب نماینده شهر مقصد است یا وزارت نیرو تصریح کرد: فرض کنید بگوییم اینکه یک نماینده پیگیر پروژه باشد، طبیعی است و حق دارد چون پیگیر مطالبات مردم منطقه است، نماینده منطقه مبدأ هم حق دارد با آن مخالفت کند اما به هر حال مجری پروژه، آب منطقه‌ای استان چهارمحال و بختیاری است که زیرمجموعه وزارت نیرو است و ما طرفمان را در این پروژه وزارت نیرو می‌دانیم. شبانه‌روز هم پیگیر پروژه هستند که پروژه انجام شود و یک بار می‌گویند هفتاد میلیارد تومان و یک بار دیگر می‌گویند ۱۷۰ میلیارد تومان هزینه کرده‌اند. به هر حال وزارت نیرو اگر مخالف است باید طی نامه‌ای این مخالفت اعلام شود، چه این نامه از آب منطقه‌ای باشد و چه هر گوشه دیگری از وزارت نیرو. پروژه در وزارت نیرو کلید خورده است و اگر هم کسی مخالفتی کرده نظر شخصی‌اش را به صورت شفاهی اعلام کرده است. مخالفت یعنی اینکه کتبا بگویند این پروژه اجرا نشود یا در اولویت ما نیست.
دو نفر پیگیر پروژه هستند: نماینده مجلس و عیسی کلانتری
پیشتر فعالان محیط زیست این شبهه را مطرح کرده بودند که علیرغم مخالفت صریح سازمان محیط زیست و غیرقانونی خواندن طرح توسط معصومه ابتکار رئیس سابق سازمان محیط زیست، وزارت نیرو دستور داده است که این پروژه غیرقانونی ادامه پیدا کند. اما اندکی بعد وزارت نیرو با صدور دستور رسمی توقف پروژه این شبهه را برطرف کرد.
در نامه‌ای که رحیم میدانی، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا خطاب به حاج رسولی‌ها، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران نوشت به صراحت آمده بود که «تا زمان تکمیل مطالعات و تعیین تکلیف اخذ مجوزهای لازم شامل مصوبه‌های فنی، مجوز میراث فرهنگی و به ویژه مجوز مطالعات زیست محیطی، از شروع عملیات اجرایی طرح خودداری گردد.»
وزارت نیرو اعتراف کرده پروژه نه تنها مجوزهای لازم را ندارد بلکه به لحاظ فنی هم تایید لازم را گرفته است. با این حال آن‌گونه یک منبع آگاه در سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار مهر اعلام کرده است پروژه در دوره کلانتری هم در کمیته ارزیابی مورد بررسی مجدد قرار گرفته و این کمیته با آن مخالفت کرد و مطابق روال پروژه‌هایی که پیشرفت فیزیکی دارند به هیئت دولت رفت.
این منبع آگاه تأکید کرد: در هیئت دولت گفتند این پروژه را مجدد بررسی کنید. آقای کلانتری به دفتر ارزیابی دستور دادند که این پروژه را با دید مثبت ارزیابی کنید و کمیته‌ای برای آن تشکیل شد اما این کمیته هم با تونل موافق نیست و تأکید کرده که باید مطالعات بیشتری در این زمینه انجام شود اما همچنان بر دفتر ارزیابی برای تأیید پروژه فشار سیاسی هست.
وی با اشاره به این فشارها تأکید کرد: خیلی خیلی فشار زیادی پشت این پروژه است، هرچند که حتی وزارت نیرو هم با آن موافق نیست و فقط نماینده بروجن موافق و پیگیر است و آقای کلانتری تلاش دارند برای آن مجوز صادر شود.
این منبع آگاه در پاسخ به اینکه چه اندازه می‌توان امید داشت به دلیل مشکلات قانون پروژه به تأیید نهایی نرسد تصریح کرد: با توجه به شدت فشارهای سیاسی و تأکید ریاست سازمان محیط زیست بعید به نظر می‌رسد این پروژه به تأیید نهایی نرسد.
در نیمی از پروژه خسارت‌های احتمالی برآورد نشده‌اند
این فشارها در شرایطی اعمال می‌شود که در منطقه محل پروژه، صنایع را بدون ملاحظات زیستی و آمایش سرزمین مستقر کرده‌اند، برای تامین آب، چاه‌هایی در آن حفر کرده‌اند و اکنون هم با بحران آب رو به رو است. حالا برای تامین آب بیشتر برای این صنایع یکی از گزینه‌ها انتقال آب از منطقه سبزکوه است که یکی از مناطق ارزشمند کشور از نظر تنوع زیستی چه در حوزه گیاهی و چه جانوری است.
آن طور که در نامه معاونت وزارت نیرو هم آمده این پروژه نه فقط مجوزهای ارزیابی زیست محیطی و مجوزهای لازم از دستگاه‌هایی مثل میراث فرهنگی را ندارد بلکه به لحاظ فنی هم تایید لازم را به دست نیاورده است. در خود مطالعات پروژه قید شده است که تقریبا نیمی‌از مسیر پروژه اصلا توسط مشاور امکان بررسی نبوده و در نیمی‌از پروژه هیچ اطلاعی از آبخوان‌های درون زمین ندارند و از خسارت‌هایی که می‌تواند به صورت جدی حیات منطقه را تهدید کند کاملا بی‌اطلاعند.
مردم منطقه چغاخور که مقصد نهایی تونل است تا سال‌های گذشته به خسارت‌هایی که متخصصان در موردش هشدار می‌دادند و در گزارش خود مشاور هم تایید شده بود باور نداشتند اما در همان ابتدای کار با ورود دستگاه حفار تونل که البته بدون مجوز و به صورت غیرقانونی فعالیت می‌کرد مجریان به یک آبخوان برخورد کردند و این اتفاق منجر به ریزش کامل یک آبخوان شد، خسارت‌هایی به دستگاه وارد کرد و یکی از چشمه‌های پر آب و بزرگ منطقه را با کاهش شدید دبی مواجه کرد. موضوعی که مردم را با واقعیت هشدارهای کارشناسان و فعالان محیط زیست رو به رو کرد.
با تخریب این آبخوان و خسارت‌هایی که به دستگاه حفاری تونل وارد آمد، عملیات اجرایی پروژه انتقال آب سبزکوه برای ماه‌ها متوقف شد. خشک شدن چشمه‌های منطقه منجر به واکنش‌هایی اعتراضی هم شد اما علیرغم همه این اعتراضات، غیرقانونی خواندن پروژه توسط رئیس پیشین سازمان محیط زیست، اقدام قضایی و حتی دستوری که وزیر پیشین نیرو داد، به دلایل نامشخص و زیر بار فشارهای گوناگون این پروژه‌ی مرده را بار دیگر احیا کرده‌اند و علیرغم اینکه حتی دستگاه حفاری از تونل بیرون کشیده شده، بر ادامه کار تأکید می‌کنند.
اکنون باید دید پرونده طرحی که ده‌ها چشمه را خشک می‌کند، میلیون‌ها مترمکعب آب را تهدید می‌کند، تنش‌های شدید اقتصادی و زیست محیطی را به دنبال می‌آورد و توسط همه نهادهای مرتبط غیرقانونی خوانده شده است، برای همیشه بسته خواهد شد یا دستگاه حفاری که از تونل بیرون کشیده بودند بار دیگر در دل زمین خواهد غرید و تصویر کوه کلار را در تالاب بین‌المللی چغاخور به لرزه خواهد انداخت. اتفاقی که بدون شک در بررسی آیندگان از پرونده عملکرد عیسی کلانتری در سازمان محیط زیست نقشی جدی خواهد داشت؛ رئیس سازمانی که ذیل عنوان حفاظت از محیط زیست طی یک سال، بیش از تمام رؤسای تاریخ چهل ساله این سازمان مجوز طرح‌های مخرب را به نفع توسعه ناپایدار صادر کرده است.