به گزارش خبرنگار مهر، اولین جرقه‌های توجه خاص کشورها و دولت‌ها به فناوری نانو در جهان در حدود سال ۱۳۷۹ شمسی زده شد. پیش از آن، تحقیقات نانو در برخی مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی به صورت پراکنده انجام می‌شد.
در شهریورماه ۱۳۸۲ ستاد ویژه توسعه فناوری نانو تشکیل شد تا اهداف، راهبردها و برنامه‌های ملی این حوزه را تعیین کند.
در سال ۱۳۸۴ سند بلندمدت توسعه فناوری نانو با عنوان «سند راهبرد آینده» توسط هیئت دولت تصویب و ابلاغ شد. طبق این سند ۱۰ ساله، ایران دستیابی به رتبه پانزدهم دنیا در فناوری نانو را به گونه‌ای که توسعه فناوری نانو موجب تولید ثروت و ارتقای کیفیت زندگی مردم شود، هدف قرار می‌دهد.
ترویج و آموزش فناوری نانو، توسعه منابع انسانی، شبکه سازی آزمایشگاه‌ها، تشکیل کمیته استانداردسازی فناوری نانوی ایران، ارائه خدمات مختلف توسعه فناوری در قالب کریدور ( Corridor) خدمت توسعه فناوری و برگزاری کنفرانس‌های ملی و بین المللی از جمله فعالیت‌های ستاد نانو برای دستیابی به اهداف راهبرد آینده بود. همچنین با فعالیت‌هایی مانند پیشنهاد تشکیل و عضویت در کمیته استانداردسازی فناوری نانو در سازمان بین المللی استاندارد ( ISO)، تشکیل شبکه اکو نانو و عضویت در نانو فروم آسیا، مشارکت ایران در حوزه نانو در سطح بین المللی افزایش یافت.
فناوری نانو در کشور به عنوان یک الگوی موفق در پیشرفت فناوری مطرح است که می‌توان از آن برای پیشرفت سایر حوزه‌های فناوری نیز کمک گرفت.
سند ده ساله دوم توسعه فناوری نانو (۱۴۰۴-۱۳۹۴) با توجه به ارزیابی‌های راهبردی، گزارش‌های عملکرد سالانه و بازخوردهای حاصل از اجرای آن، تدوین شد.
به منظور تداوم حرکت پیشگامانه کشور در عرصه این فناوری، رویکرد کلی حاکم بر سند اول مبنی بر توسعه و تربیت سرمایه انسانی و تأمین زیرساخت‌های توسعه این فناوری، به رویکردهایی از قبیل دستیابی به مرجعیت علمی نانو در جهان، توسعه فناوری‌های کلیدی، استقرار سیستم نانو نماد، ایجاد و ارتقای صنایع نانو و توسعه بازار این فناوری ارتقا یافت. در سند ده ساله دوم توسعه فناوری نانو، ارتقای اقتدار علمی کشور، توسعه صنعت و بازار نانو با نگاه صادراتی و نقش آفرینی این فناوری در تولید ثروت و بهبود کیفیت زندگی هدف قرار داده شده است.
از سوی دیگر تلاش برای ارتقای رتبه علمی ایران در حوزه نانو بعد از تصویب سند ده ساله اول شروع شد. در شهریور ۱۳۸۸ (۲۰۰۹)، یعنی شش سال پیش از افق برنامه ریزی سند راهبردی، محققان کشورمان توانستند از نظر تعداد مقالات علمی به جایگاه پانزدهم دنیا برسند. در سال ۲۰۰۰ ایران با انتشار ۹ مقاله نانو در رده ۶۰ دنیا و ششم منطقه قرار داشت، اما در سالهای بعد با طی کردن روند صعودی در انتشار علوم نانو، انتشار سالانه ۱۰ مقاله نانو به انتشار روزانه ۲۵ مقاله نانو رسید.
در سال ۲۰۱۸ ایران با داشتن ۹ هزار و ۶۶۲ مقاله نانو فناوری در پایگاه وب آوساینس که معادل ۵.۸۱ درصد از کل انتشارات نانو است، جایگاه چهارم در جهان را که در سال ۲۰۱۷ کسب کرده بود، همچنان حفظ کرد. در حوزه ثبت پتنت نیز، ایران با رشد ۶۸ درصدی ثبت پتنت نانوفناوری در دو دفتر ثبت پتنت آمریکا و اروپا در رده بیست و یکم جهان قرار گرفت.
تلاش‌های پژوهشگران حوزه نانو تنها به حوزه انتشارات علمی محدود نشده و امروز خود را در تولید محصولات نانو تولید داخل نشان می‌دهد. فروش محصولات نانو ساخت ایران یک روند صعودی را نشان می‌دهد که در سال گذشته به بیش از ۱۳ هزار میلیارد ریال رسیده است.
روند رشد سالیانه بازار فروش محصولات نانوی ایرانی
بیش از نیمی از حجم بازار کالاهای نانو ساخت داخل، به حوزه ساخت و ساز (شیشه‌های کم گسیل، بتن سبک، انواع کفپوش، انواع کاشی و گرانیت آنتی باکتریال) اختصاص دارد. صنعت دارو، بهداشت و سلامت نیز با سهم ۱۵.۶ درصد رتبه دوم، و نساجی و پوشاک با سهمی نزدیک به ۱۰ درصد در رده سوم قرار گرفته‌اند.
کسب سهم بازار جهانی نانو
یکی از اهداف اصلی کشور در حوزه نانو، کسب سهم مناسبی از بازار جهانی فناوری نانو توسط محصولات ایرانی است. در برنامه سند گسترش کاربرد فناوری نانو، دستیابی به سهم یک تا دو درصدی از بازار جهانی فناوری نانو توسط محصولات نانو ساخت ایران در سال ۱۴۰۴، و دستیابی به حجم بازار ۳۰ هزار میلیارد ریال تا سال ۱۳۹۸ هدف گذاری شده است.
در سال ۱۳۹۶ از مجموع بازار فروش محصولات نانوی ساخت ایران ۲۵۰۰ میلیارد ریال- حدود ۱۸ درصد- مربوط به صادرات این محصولات به کشورهای دیگر و ۱۱,۲۶۰ میلیارد ریال آن مربوط به فروش در بازار داخلی بوده است. یکی از اهداف اصلی کشور در حوزه نانو، کسب سهم مناسبی در برنامه سند گسترش کاربرد فناوری نانو، دستیابی به سهم یک تا دو درصدی از بازار جهانی فناوری نانو توسط محصولات نانوی ساخت ایران در سال ۱۴۰۴ و دستیابی به حجم بازار ۳۰ هزار میلیارد ریال تا سال ۱۳۹۸ هدفگذاری شده است.
مجموع فروش محصولات نانو ساخت داخل به تفکیک صادرت و فروش داخل (میلیارد ریال)
با گسترش برنامه‌های صادراتی ستاد نانو به ویژه در سالهای اخیر، ورود کالاها، تجهیزات و خدمات حوزه نانو ایران به بازارهای جهانی تسهیل شده و ارزش صادرات نانو در سال ۹۶ نسبت به سال گذشته نزدیک به ۱۰۰ درصد افزایش یافته است.
علاوه بر ارزش دلاری صادرات، تعداد شرکت‌های نانو که موفق به صادرات شده‌اند، از ۱۶ شرکت در سال ۹۴ به ۲۰ شرکت در سال ۹۵ افزایش یافته است. به علاوه مقاصد صادراتی محصولات نانو در سال ۹۵ نسبت به سالهای گذشته افزایش چشمگیری داشته و از ۱۹ کشور در سال ۹۴ به ۴۷ کشور در سال ۹۵ رسیده است.