مزایا و کاربردهای حیوانات شبیه سازی شده پژوهشگاه رویان

به گزارش خبرنگار مهر، مرکز جراحی رویان در هشتم خردادماه ۱۳۷۰ با هدف ارائه خدمات به زوج‌های نابارور و پژوهش در حوزه ناباروری توسط زنده یاد دکتر سعید کاظمی آشتیانی و چند تن از همکاران وی در جهاد دانشگاهی علوم پزشکی ایران تأسیس شد. به واسطه پیوند عمیق دانش در حوزه باروری، زیست فناوری و طب سلولی، مأموریت و فعالیت‌های رویان به مرور زمان گسترش یافت و حوزه‌های مجاور را نیز در بر گرفت.

طی دو دهه ابتدایی فعالیت رویان، با افزودن مرکز تحقیقات علوم سلولی و مرکز تحقیقات پزشکی تولید مثل، پژوهشکده رویان به پژوهشگاه رویان ارتقا یافت. اکنون پژوهشگاه رویان ۳ پژوهشکده را در بر می‌گیرد.

«پژوهشکده زیست شناسی و فناوری سلول‌های بنیادی رویان برای آزمایش یافته‌های حوزه سلول بنیادی بر حیوانات آزمایشگاهی و کارآزمایی بالینی»، «پژوهشکده پزشکی تولید مثل رویان برای فعالیت‌های پژوهشی و درمانی بر افزایش باروری و سلامت جنین» و «پژوهشکده زیست فناوری با هدف تمرکز بر تولید دام و محصولات زیست فناوری در حوزه دامپروری» سه گروه اصلی پژوهشی رویان هستند.

پژوهشگاه رویان همچنین میزبان دو مرکز اصلی خدمات تخصصی و چند مرکز درمانی دیگر نظیر کلینیک قلب، مرکز درمان ناباروری و مرکز سلول درمانی است.

مرکز درمان ناباروری در واقع مسئول اولین مأموریت پژوهشگاه است و کلینیک تخصصی زنان، کلینیک تخصصی زنان، کلینیک تخصصی مردان، کلینیک مشاوره بارداری، کلینیک مشاوره ژنتیک، آزمایشگاه جنین شناسی، مرکز تصویربرداری تخصصی، اتاق عمل و واحد مددکاری را شامل می‌شود.

مرکز سلول درمانی در حوزه طب بازساختی فعالیت می‌کند. طب بازساختی شامل حوزه‌هایی نظیر سلول درمانی، ژن درمانی، مهندسی بافت و درمان با سلول‌های بنیادی با هدف بازسازی و ترمیم بافت‌های از دست رفته است.

یکی از پیچیده‌ترین فناوری‌های زیستی که هم اکنون نیز کشورهای معدودی در جهان به آن دست یافته‌اند، شبیه سازی حیوانات است و می‌توان گفت یکی از بزرگترین و پررنگ‌ترین دستاوردهای رویان شبیه سازی موفق حیوانات است.

رویان در نیمه دوم دهه ۸۰ با شبیه سازی اولین گوسفند (۱۳۸۵)، اولین بز (۱۳۸۸) و اولین گوساله (۱۳۸۸) نام خود را در جهان بر سر زبان‌ها انداخت؛ چرا که ایران اولین کشوری بود که در خاورمیانه به این فناوری دست یافت.

«دالی»، اولین گوسفند شبیه سازی شده در جهان در تابستان ۱۳۷۵ متولد شد و ایران با یک دهه تأخیر این فناوری را به دست آورد. رویانا (گوسفند)، حنا (بز)، بُنیانا (گوساله)، شنگول و منگول (بز)، مارال (قوچ) و … حیواناتی بودند که به شهرتی جهانی دست یافتند.

شبیه سازی حیوانات کاربردهای متنوعی دارند که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

تکثیر گونه‌های در حال انقراض، تولید داروهای جدید، تولید گله‌های دام با ژن اصلاح شده از مزایا و کاربرد حیوانات شبیه سازی شده هستند. با توجه به محدودیت تعداد ماده‌های بارور در میان گونه‌های در حال انقراض، می‌توان جنین این گونه‌ها را در دل گونه‌های مشابه شبیه سازی کرد. برای مثال، می‌توان یوز ایرانی را در رحم شیر ماده شبیه سازی کرد. مارال، یک قوچ وحشی بود که از رحم یک گوسفند متولد شد. ایران پس از سه کشور کره جنوبی، ژاپن و چین، چهارمین کشور آسیایی است که با شبیه سازی، موفق به تولید گونه‌ای در معرض انقراض شده است.

همچنین به کمک شبیه سازی می‌توان حیوانات تراریخته ای ایجاد کرد که می‌توانند داروهای نوترکیب را تولید کنند. برای مثال می‌توان حیواناتی تولید کرد که شیرشان حاوی فاکتور انعقاد برای بیماران هموفیلی، یا انسولین برای درمان دیابت باشد. شنگول و منگول با این هدف به دنیا آمدند.

تولید گله‌های دام با ژن اصلاح شده از دیگر مزایای حیوانات شبیه سازی هستند که به کمک این روش می‌توان بهترین خصوصیات نژادی را در حیوانات ایجاد کرد. برای مثال می‌توان یک گله بز با شیردهی بسیار زیادی تولید کرد و هم اکنون رویان دستاوردهای ارزنده‌ای در این زمینه داشته است.

پژوهشگاه رویان در حوزه‌های متعددی بر لبه‌های علم حرکت می‌کند و تاکنون دهها هزار زوج ایرانی در کنار بیماران سرطانی، مبتلایان به عارضه‌های قلبی، پوستی و … از خدمات این مرکز بهره جسته‌اند. با پیشتازی این پژوهشگاه در پژوهش‌های سلول‌های بنیادی، ایران امروز به جایگاه دوم در حوزه سلول‌های بنیادی دست یافته است.