به گزارش خبرنگار مهر، حوزه سلامت یکی از حوزه‌های کلیدی برای توسعه علمی و فناورانه کشور به شمار می‌رود. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به عنوان متولی اصلی آموزش و پژوهش در حوزه سلامت در کشور، مسئولیت سیاستگذاری، اولویت بندی و راهبری طرح‌های پژوهشی و فناورانه این حوزه را بر عهده دارد.
با تلاش‌های انجام شده در طول ۴۰ سال گذشته، دستاوردهای درخشانی در علوم و فناوری‌های حوزه سلامت به همت متخصصان و پژوهشگران ایرانی به دست آمده است. شبکه‌های تحقیقات علوم پزشکی بازوی علمی-پژوهشی نظام سلامت محسوب می‌شوند و با تمامی بازیگران بخش سلامت در ارتباطند تا شاخص‌های سلامت جامعه را از طریق حل مسائل سلامت بهبود بخشند.
این شبکه‌ها طبق برنامه قانون چهارم توسعه به منظور نوسازی شیوه‌های مدیریت بخش پژوهش در حوزه سلامت و علوم مرتبط ایجاد شده‌اند و در واقع مجموعه‌ای مجازی از مراکز تحقیقاتی مصوب شورای گسترش وزارت بهداشت و سایر مراکز پژوهشی، آموزشی، خدماتی و صنعتی هستند که حوزه موضوعی فعالیت مشابهی دارند. اولین شبکه تحقیقاتی با نام پزشکی مولکولی در سال ۱۳۷۹ راه اندازی شد.
فعالیت بیش از ۲۰ شبکه تحقیقاتی در کشور
تا سال ۱۳۸۶، ۱۱ شبکه تحقیقاتی (بیوتکنولوژی پزشکی، گیاهان دارویی، سلول‌های بنیادی، علوم دارویی، طب سنتی، سرطان، سلامت روان، علوم اعصاب، چشم، بیماری‌های عفونی و گرمسیری) فعالیت خود را آغاز کرده بودند و در حال حاضر ۲۰ شبکه تحقیقات علوم پزشکی در حال فعالیت هستند.
یکی دیگر از اقدامات مهم انجام شده در حوزه سلامت در سال ۱۳۹۳، با ایجاد «مؤسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی» (نیماد) با هدف رهبری تحقیقات علمی کشور و همگرایی مراکز و پژوهشکده‌های برتر در علوم پزشکی برای سیاستگذاری، اولویت شناسی و پشتیبانی مالی و معنوی از محققان رقم خورد. طی ۴ فراخوان توسط این مؤسسه از ۲۲۳ طرح تحقیقاتی فرا دانشگاهی و ملی حمایت شد.
توسعه و تقویت مراکز رشد فناوری در دانشگاه‌های علوم پزشکی نیز مورد توجه وزارت بهداشت قرار داشته و در دولت یازدهم نقشه راه مراکز رشد فناوری برای افزایش تعداد مراکز رشد به ۸۵ مرکز رشد تدوین شد.
وضعیت ارتقا کیفی تحقیقات در حوزه سلامت
آمار شرکتهای دانش بنیان حوزه سلامت
همچنین در سالهای اخیر اساسنامه پارک‌های علم و فناوری سلامت در قالب تفاهم نامه با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تصویب شد و ۳ پارک علم و فناوری در دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران، تهران و اصفهان راه اندازی شد.
یکی دیگر از اقدامات انجام شده حمایت از دو صندوق پژوهش و فناوری سلامت به منظور پشتیبانی از طرح‌های حوزه سلامت در قالب سرمایه گذاری خطرپذیر بود. در سال ۱۳۹۶، ۶ صندوق پژوهش و فناوری غیر دولتی سلامت مشغول به فعالیت بوده‌اند.
تا آبان ۱۳۹۷، تعداد ۱۲۱۱ شرکت دانش بنیان در حوزه سلامت فعالیت داشته‌اند که ۲۲۵ شرکت در حوزه دارویی، ۱۵۶ شرکت در حوزه تجهیزات پزشکی، ۶۴۶ شرکت در حوزه مواد و ملزومات آزمایشگاهی و ۱۸۴ شرکت در حوزه زیست فناوری مشغول به فعالیت بوده‌اند.
خروجی‌های شرکتهای دانش بنیان حوزه سلامت تاکنون به تأمین محصولات زیادی کمک کرده است که مدتها جز اقلام وارداتی کشور بوده‌اند. به علاوه، فقط در ۱۰ شرکت اول دانش بنیان حوزه سلامت، ۶۶۰۰ نفر دانش آموخته کارشناسی ارشد و تعدادی دانش آموخته دکتری تخصصی و اعضای هیئت علمی مشغول به فعالیت هستند.
تولید محصولات با فناوری بالا و تحریمی
فراهم شدن زمینه تبادلات علمی بین المللی، ایجاد توانمندی تولید محصولات با فناوری بالا، گران قیمت، و تحریمی در داخل کشور؛ کاهش زمان تأمین و قیمت خدمات و کالاهای مصرفی حوزه سلامت؛ رقابت با محصولات وارداتی و تبدیل بعضی از واردکنندگان به نمایندگان شرکتهای دانش بنیان برای صادرات کالاهای داخلی، از جمله دستاوردهای شرکتهای دانش بنیان حوزه سلامت بوده است.
همچنین هزار دانشمند و محقق علوم پزشکی ایرانی غیر مقیم شناسایی شده‌اند و تلاش برای جلب همکاری آنها در انجام طرح‌های تحقیقاتی داخل آغاز شده است.
افزایش آمار دانشمندان برتر پزشکی
در سال ۱۳۹۲، در علوم پزشکی ۸ دانشمند ۱ درصد برتر پُراستناد جهانی بر اساس نظام رتبه بندی ESI در کشور وجود داشت. در سال ۱۳۹۷ تعداد دانشمندان پراستناد به ۵۲ نفر افزایش پیدا کرده است. همچنین در سال ۱۳۹۲، ۱۲۰ محقق علوم پزشکی ایرانی با شاخص h معادل ۱۵ و بالاتر بر اساس داده‌های پایگاه اسکوپوس وجود داشت که در مردادماه ۱۳۹۷ به ۷۰۹ نفر افزایش پیدا کرده است.
در حوزه انتشارت علمی، اعطای رتبه علمی پژوهشی به ۱۴۴ مجله علوم پزشکی و نمایه نمودن ۲۷ مجله در پایگاه اطلاعاتی پاب مد (PubMed)، ۲۰ مجله در پایگاه استنادی اسکوپوس و ۲۲ مجله در پایگاه اطلاعاتی امبیس (Embase) نشان از ارتقای کیفی تحقیقات حوزه سلامت در سالهای اخیر دارد. در حال حاضر ۴۱۱ مجله علمی-پژوهشی علوم پزشکی در کشور منتشر می‌شود که ۷۴ مجله در پایگاه استنادی وب آوساینس، ۷۷ مجله در پایگاه پاب مد، ۱۱۰ مجله در پایگاه اسکوپوس و ۱۱۸ مجله در پایگاه امبیس نمایه می‌شوند.
مقایسه روند انتشارات مقالات دانشگاه‌های وزارت بهداشت و وزارت علوم را در پایگاه اسکوپوس