خبرگزاری مهر، سرویس فرهنگ: علیرضا فدوی
سی و پنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تونس که روز جمعه ۱۵ فروردین با شعار «می‌خوانیم که دو بار زندگی کنیم» توسط «یوسف الشاهد» نخست وزیر کشور تونس و شیخ «راشد الغنوشی» رئیس حزب «النهضه» افتتاح شده بود، دیروز ۲۵ فروردین ماه به کار خود پایان داد. در مراسم افتتاحیه این نمایشگاه، جمعی از سفیران و دیپلمات‌های کشورهای مختلف، نخبگان، اساتید، نویسندگان و همچنین علاقمندان به کتاب و فرهنگ حضور داشتند.
سی و پنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تونس علیرغم سال‌های گذشته، امسال فاقد میهمان افتخاری بود. طبق اظهار دکتر «شکری مبخوت» مدیر نمایشگاه بین‌المللی کتاب تونس در روز افتتاح نمایشگاه، ۲۸ کشور قرار بود در این نمایشگاه شرکت‌کنند، اما در عمل علاوه بر میزبان ۱۵ کشور عربی، ایران، اوروگوئه، ایتالیا و چین در این رویداد فرهنگی در پایتخت تونس شرکت جسته بودند. پس از ناشرین تونس با ۱۲۴ غرفه، بیشترین حضور مربوط به مصر با ۷۳ غرفه، سوریه با حضور در ۲۶ غرفه و لبنان با ۱۶ ناشر، بیشترین مشارکت را در این نمایشگاه داشتند. ۲۷ غرفه باقیمانده از ۲۶۶ غرفه انتشاراتی موجود در سه سالن نمایشگاه به مساحت تقریبی ۷۲۵۵ متر، به اصحاب نشر کشورهای الجزایر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قطر، عراق، عمان، موریتانی، فلسطین، کویت، مراکش، اردن، چین و ایتالیا اختصاص یافته بود.
از جمله برنامه‌های مراسم افتتاحیه اهدای جوایز به بهترین کتاب در زمینه‌های رمان، شعر و ترجمه و همچنین بهترین ناشر و محقق بود. مسئولان نمایشگاه موضوع محوری برگزاری نشست‌های جنبی نمایشگاه را «آزادی فردی و برابری» اعلام کردند. رئیس نمایشگاه کتاب تونس دکتر «شکری مبخوت» با اشاره به ممنوعیت عرضه کتاب‌هایی که دعوت به خشونت می‌کنند اعلام کرد که در بخش‌های مختلف جوایزی تحت عنوان جایزه «بشیر خریف» در بهترین رمان، جایزه «صادق بازیغ» در ترجمه به عربی و جایزه «فاطمه حداد» در تالیفات فلسفی به فرهیختگانی از کشورهای لبنان، عراق، مصر، مراکش، فرانسه، فلسطین و تونس اختصاص داده شده است. به گفته وی همزمان با نمایشگاه کتاب تونس باهدف ترویج کتابخوانی، در خیابان اصلی تونس یعنی خیابان «حبیب بورقیبه» نمایشگاهی با شعار «شارع اقرأ» برگزار می‌شود.
رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تونس که با ارائه حدود ۱۵۰ عنوان کتاب با مشارکت مؤسسه «بوستان کتاب» از کشورمان در غرفه‌ای به مساحت ۲۷ متر در این رویداد فرهنگی مهم کشور تونس شرکت جسته بود، علاوه بر نمایش کتاب‌های ایرانشناسی، تاریخ تمدن و گردشگری ایرانی، کتاب‌هایی با مضامین هنری در زمینه خط و نقاشی، کتاب‌های ادبی، فلسفی و عرفانی و طب ایرانی را در معرض دید علاقه‌مندان قرار داد. شایان ذکر است در غرفه جمهوری اسلامی ایران نظر به اقبال همیشگی ملل مختلف به آثار فرهنگی و هنری این مرز و بوم در کنار کتب ارائه شده، نمایشگاه کوچکی از آثار هنری و صنایع دستی به همراه پخش فیلم‌های کوتاه فرهنگی برپا شد که نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کرد.
از برنامه‌های جانبی غرفه رایزنی فرهنگی ج. ا. ایران در تونس که غنای دو چندان به حضور کشورمان در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تونس بخشید، برگزاری کارگاه آموزشی خط نستعلیق توسط استاد محبوب مجاز (از هنرمندان ایرانی مقیم تونس که به دعوت رایزنی در این برنامه شرکت کرد) وکارگاه آموزشی تذهیب توسط هنرمندان برجسته تذهیب کار استاد آقامیری و خانم شاهی (که با هماهنگی صورت گرفته، نمایشگاه بین المللی کتاب تونس میزبانی ایشان را برعهده گرفت) بود که مورد استقبال شایان بازدیدکنندگان تونسی قرار گرفت.
در روز افتتاح نمایشگاه غرفه کشورمان علاوه بر آقای جاوید سرپرست سفارت جمهوری اسلامی ایران در تونس مورد بازدید شخصیت‌های فرهنگی و سیاسی تونس ازجمله شیخ «راشد الغنوشی» رئیس حزب «النهضه» قرار گرفت. وی دقایقی را به تماشای هنر تذهیب ایرانی در این غرفه پرداخت و پس از معرفی این هنر و جایگاه آن توسط استاد آقامیری هنرمندتذهیب کار ایرانی، از هنرمندان ایرانی تمجید کرد.
شایان ذکر است که کارگاه‌های آموزشی اساتیدخط نستعلیق وتذهیب کشورمان علاوه بر غرفه رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، بر اساس برنامه ریزی نمایشگاه کتاب تونس در بخش فرهنگی این نمایشگاه بصورت مجزا تشکیل و هنرمندان ایرانی به معرفی خط نستعلیق و تذهیب و آموزش آن به علاقمندان پرداختند. همچنین رایزنی فرهنگی کشورمان در تونس سعی کرد بیشترین بهره برداری را از فرصت حضور هنرمندان ایرانی با برگزاری کارگاه‌های مجزا در خارج از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تونس، بعمل آورد.
آقای «محمد سعد» سفیر سابق تونس در کشورمان (۱۹۹۲ لغایت ۱۹۹۵ میلادی) که پس از آن عهده دار مسئولیت‌هایی چون استاندار نیز بوده است، از جمله بازدیدکنندگان غرفه ج ا ایران بود. وی از علاقه‌مندان فرهنگ ایرانی و رئیس تونسی حال حاضر انجمن دوستی دو کشور است و رابطه بسیار خوبی با مسئولان ایرانی دارد. دکتر «محمد تیجانی» اسلام‌پژوه تونسی نیز حدود یک ساعت میهمان غرفه رایزنی فرهنگی بود و ضمن آشنایی با سرپرست جدید رایزنی فرهنگی ازفعالیت‌های اخیر خود و کتاب‌های جدیدشان صحبت کردند.
دکتر «قیس سعید» از شخصیت‌های معروف و فعال فرهنگی که از محبوبیت بالایی نزد افکار عمومی مردم تونس برخوردار است و از دوست داران ایران است، نیز به غرفه ج ا ایران آمد و ضمن ابراز علاقه به فرهنگ غنی کشورمان برای ملت ایران آرزوی سربلندی و پیروزی نمود. وی اخیراً به عنوان کاندید مستقل در انتخابات پست ریاست جمهوری تونس شرکت جسته و در حال حاضر استاد قانون اساسی در دانشگاه‌ها است.
از دیگر فعالیت‌های رایزنی فرهنگی ج. ا. ایران در ایام نمایشگاه کتاب تونس، معرفی طرح تاپ و پروژه حمایت از ترجمه و نشر کتاب فارسی به دیگر زبان‌ها بود.
همچنین در طول کار نمایشگاه برخی از خبرنگاران محلی از جمله «حبیب جغام» از رادیو ملی تونس و خبرنگاران شبکه‌های «شمس اف ام»، «رادیو الشباب»، «وکاله الاخبارو الاذاعات الدولیه الاسلامیه» و… ضمن بازدید از غرفه جمهوری اسلامی ایران، اقدام به ضبط مصاحبه کردند.
ملاحظات
۱. سی و پنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تونس امسال به اذعان اصحاب فرهنگ تونس از بی نظمی و عدم مدیریت شایسته رنج می‌برد و نشانه بارز آن نارضایتی و عدم شرکت وزیر فرهنگ تونس (محمد زین‌العابدین) در مراسم افتتاحیه نمایشگاه کتاب بود درصورتیکه هر سال حداقل دو بازدید از نمایشگاه داشت. نمایشگاه کتاب امسال میهمان ویژه خارجی نداشت و شهر داخلی «بنزرت» – واقع در منطقه گردشگری نزدیک پایتخت – به عنوان میهمان ویژه معرفی شد. البته شهر «بلونیا» ایتالیا – از شهرهای شمالی این کشور – نیز با برگزاری برنامه‌های جانبی ویژه سنتی ازجمله برنامه‌های کودکانه، موسیقی و رقص سنتی به بازدیدکنندگان نمایشگاه معرفی شد. اغلب شرکت کنندگان خارجی از کیفیت پایین خدمات ارائه شده از جمله عدم نظافت به موقع، کمبود نقشه راهنما و اشتباهات فاحش نقشه منتشر شده و… ناراضی بودند. مشکلات اقتصادی و افزایش هزینه‌های ناشران برای شرکت در نمایشگاه باعث افزایش سطح عمومی قیمت‌ها شده که منجر به کاهش حضور و فروش ناشران شده بود.
۲. امسال به گفته شاهدان محلی، نمایشگاه کتاب از استقبال بیشتر بازدیدکنندگان تونسی برخوردار بود هرچند به علت تشدید شرایط خاص حاکم بر کشور تونس و اعتصابات نسبتاً گسترده در فصل برگزاری نمایشگاه کتاب به ویژه در بخش سوخت و حمل و نقل مشکلات بسیاری برای مردم ایجاد کرده بود.
۳. امسال در ابتکار جدید، برای اولین بار یک موضوع محوری منفرد تحت عنوان «آزادی فردی و برابری» جهت برگزاری نشست‌های جانبی نمایشگاه اعلام شد.
۴. اهتمام ویژه به بخش کودک از نقاط مثبت سی و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تونس بود و یک سالن از سه سالن نمایشگاه به منشورات کودکان ونوجوانان و بازی‌های فکری اختصاص یافته بود. شایان ذکر است که گروه زیادی از بازدیدکنندگان را نیز کودکان و نوجوانان تشکیل می‌دادند.
۵. هرچند ایتالیا تنها کشور اروپایی شرکت کننده در نمایشگاه بود، اما منشورات به زبان فرانسوی به وفور در غرفه‌های تونسی ارائه می‌شد و اغلب انتشارتی‌های مهم تونسی بیش از نیمی از فضای خود را به کتاب‌های فرانسوی اختصاص داده بودند. همچنین یک غرفه بزرگ تونسی نیز به کتاب‌های انتشارات کانادایی اختصاص یافته بود.
۶. مجلل‌ترین غرفه بخش بین الملل غرفه نسبتاً بزرگ کشور عربستان سعودی بود که از بیشترین اهتمام پوشش خبری رسانه‌های تونسی برخوردار بود.
حضور علاقه‌مندان به فرهنگ و تمدن ایران اسلامی در غرفه رایزنی به ویژه با حضور هنرمندان خطاط و تهذیب کار کشورمان چشمگیر بود، اما متأسفانه به علت کمبود کتاب‌های مورد علاقه بازدیدکنندگان تونسی، غرفه جمهوری اسلامی ایران قادر به پاسخ گویی به همه نیازهای آنها نبود. مصحف شریف با خط نستعلیق، کتاب‌های استاد شهید مطهری و دکتر علی شریعتی، دوره‌های شرح نهج البلاغه، کتاب شفا شیخ الرئیس ابن سینا، مثنوی و معنوی مولانا، کتاب‌های شعر خیام، سعدی، حافظ، کلیله ودمنه و … از جمله کتاب‌های پر مخاطب در بازار کتاب تونس هستند.
۷. در کل دوره برگزاری نمایشگاه تنها دو نفر از هشت نفر همکاران در سفارت کشورمان از غرفه رایزنی فرهنگی بازدید به عمل آوردند.