به گزارش خبرگزاری مهر، هفتمین قسمت از فصل دوم برنامه تلویزیونی «چراغ مطالعه» شنبه ۱۸ مردادماه ۱۳۹۹ از شبکه چهار سیما پخش شد. در این برنامه به کتاب «حرف‌های یواشکی» با حضور رضا مهکام، نویسنده اثر، پرداخته شد.
کوروش علیانی، مجری کارشناس برنامه در ابتدا این سؤال را مطرح کرد که چرا عنوان حرف‌های یواشکی را برای کتاب انتخاب کردید؟ رضا مهکام در پاسخ گفت: با توجه به این‌که احساس نیاز بالایی در جامعه ما وجود داشت که درباره تربیت جنسی از نگاه اسلامی صحبت کنیم این کتاب را نوشتیم. عنوان این کتاب بیشتر پیشنهاد دوستان انتشارات بود برای ترغیب مخاطب به سمت این‌که در کتاب چه مطالبی وجود دارد. نکته دیگر این‌که کودکان نباید این کتاب را ببینند و مطالب آن بیشتر برای والدین است و در اصل حرف‌های یواشکی با والدین است.
نویسنده کتاب «حرف‌های یواشکی» افزود: مسائل جنسی و مسائل مرتبط با آن معمولاً برای والدین تنش‌هایی ایجاد می‌کند. برخی والدین می‌ترسند که اگر این مسائل را برای کودکان مطرح کنند ممکن است آسیب‌هایی ایجاد شود. برخی از والدین هم تصور می‌کنند اصلاً نیاز نیست و می‌گویند مگر زمان کودکی ما کسی با ما از این حرف‌ها زده است؟ واقعیت این است که این نگاه‌ها درست نیست. مسئله جنسی مسئله‌ای است که کودکان آرام‌آرام با آن مواجه می‌شوند و متوجه آن می‌شوند. در سال‌های اخیر هم که وسایل ارتباطی بیشتر شده آگاهی بچه‌ها و سرک کشیدن به این مسائل هم بیشتر شده است.
وی ادامه داد: یکی از نکات، تجاوزها و سوءاستفاده‌هایی است که ممکن است بزرگ‌ترها نسبت به بچه‌ها داشته باشند. برخی از افرادی که در بزرگسالی مشکلات جنسی دارند وقتی به کودکی این‌ها مراجعه می‌کنیم ردپایی از سوءاستفاده جنسی را در این‌ها می‌بینیم. یا مشاهده رابطه جنسی والدین توسط فرزندان می‌تواند منشأ آسیب باشد. ناهنجاری‌های مختلف جنسی (Paraphilia) یا نارساکنش‌گری‌های جنسی (Dysfunction) معمولاً محصول عدم تربیت جنسی سالم در دوران کودکی و نوجوانی است.
مجری کارشناس برنامه سپس پرسید: چرا نمی‌بینیم دیگر کشورها چطور عمل می‌کنند و ما هم همان‌طور عمل کنیم؟
رضا مهکام پاسخ داد: هر کشوری شرایط فرهنگی و نوع تفکر و آداب و رسوم خود را دارد که نباید به‌سادگی آن را مورد هجمه قرار دهیم. در همه کشورها نه‌فقط در تربیت جنسی بلکه در انواع تربیت‌ها همیشه گفته می‌شود که باید بومی‌سازی کنیم. مسائل و مشکلاتی که در هر فرهنگ وجود دارد نیز با فرهنگ‌های دیگر متفاوت است. بنابراین حتماً باید به فرهنگ ایرانی در این حوزه توجه کنیم. حتی گاهی مسائلی که در یک شهر وجود دارد با شهرهای دیگر متفاوت است.
وی اضافه کرد: مسائل جنسی که برای بچه‌های ۱۰ تا ۱۵ ساله در ایران وجود دارد اصلاً با کشورهای اروپایی قابل مقایسه نیست. مثلاً در این کشورها آمارهای بسیار بالایی از بارداری در این دوره سنی داریم. نکته دیگر نگاه به مسائل است. یک نگاه اومانیستی داریم که محور همه چیز را انسان می‌داند که معتقد است که انسان هر چه بخواهد باید در اختیارش قرار دهیم. اما نگاه اسلام این‌گونه نیست و محور همه چیز خداست. در همه مسائل ما خط قرمزها و چارچوب‌هایی داریم که همه مسائل باید بر اساس این چارچوب‌ها باشد.
مجری کارشناس برنامه در ادامه گفت: یکی از اتهاماتی که ما با آن مواجه هستیم مسئله کودک همسری هست و ازدواج زیر ۱۸ یا ۱۶ سال را روا می‌دانیم. از یک طرف گفته می‌شود فاصله بین بلوغ جسمی و اجتماعی زیاد است و فرد در این فاصله با نیازهایی مواجه می‌شود که راهی برای آن‌ها باز نشده است.
رضا مهکام در پاسخ گفت: این حرف قدری مبهم است. فاصله‌ای بین این دو بلوغ وجود ندارد. یک جوان ۱۴ ساله که به بلوغ می‌رسد در این سنین تدریجاً تغییرات جسمانی پیدا می‌کند. اما این به این معنا نیست که بلافاصله بعد از بلوغ جسمانی این نوجوان به همه مسائل جنسی آگاهی دارد و باید وارد مسائل جنسی شود بلکه تازه دارد آشنا می‌شود. تا ۱۸ سالگی که سنین نوجوانی است در فرد تغییرات زیادی ایجاد می‌شود و این تحولات هم آرام‌آرام اتفاق می‌افتد. درست است که تحول جسمی زودتر ایجاد می‌شود، اما این به این معنا نیست که نوجوان همین‌که به بلوغ جنسی رسید احساس کند که باید مسائل جنسی را بلد باشد و به آن مبادرت کند. در کشوری مثل سوئد یا ایتالیا چون افراد دیر ازدواج می‌کنند طبیعتاً بچه‌دار هم نمی‌شوند و در ۴۰ سالگی هم دوست ندارند بچه‌دار شوند در نتیجه کشور به سمت پیری می‌رود. الآن ایتالیا کاملاً در مرز پیری است.
مجری کارشناس برنامه سپس عنوان کرد: یک پدیده‌ای که وجود دارد و آسیب‌های زیادی برای کودک به همراه می‌آورد تجاوز جنسی توسط نزدیکان کودک است. چیزی دراین‌باره در کتاب ندیدم.
رضا مهکام اظهار داشت: این کتاب برای والدین نوشته شده و نه کودکان. بنابراین ما در این کتاب به کودک آموزش نمی‌دهیم که بگوییم مراقب اطرافیانت باش. یکی از فصل‌های این کتاب درباره مدیریت روابط است و اشاره کرده‌ایم که کودک ممکن است در معرض این مسئله قرار بگیرد. به والدین توصیه کردیم که گاهی بچه‌ها در جلوی چشم بزرگ‌ترها نیستند و ممکن است اتفاقاتی بیفتد. پس سعی کنند بچه‌ها جلوی چشم آن‌ها بازی کنند. توصیه دیگر این است که با کودکان خود صحبت کنند که با افراد غریبه چطور برخورد کنند. اگر فرد غریبه یا آشنایی درخواستی از بچه کردند چگونه به آن‌ها نه بگویند و بلافاصله خود را به والدین‌شان برسانند.
وی سپس گفت: درباره والد متجاوز در کتاب چیزی مطرح نکرده‌ایم شاید به این خاطر که فرهنگ ایرانی و اسلامی فرهنگی است که از آن انتظار نمی‌رود چنین اتفاقی در آن بیفتد. وقتی در کتاب زمینه‌های آسیب کودکان را بیان می‌کنیم طبیعتاً داریم به والد آموزش‌هایی می‌دهیم که مراقب ریزترین مسائل باشد. در این کتاب هدف ما این بوده که از اصولی که در رفتار اهل‌بیت و آیات و روایات وجود دارد و آن نکاتی که در روانشناسی هست و از لحاظ بومی منافاتی با فرهنگ بومی و اسلامی ندارد را ترکیب کنیم و تکنیک‌هایی را نیز مطرح کرده‌ایم و اصلاً به سمت توصیه به عمل به روش‌هایی که در دوران ویکتوریا مرسوم بوده نرفته‌ایم.
در ادامه مجری کارشناس برنامه پرسید: اگر قرار است ما هم مثل برخی جوامع بعد از آزمودن راه‌های مختلف به سراغ سند ۲۰۳۰ برویم چرا از همین الآن نرویم؟
رضا مهکام در پاسخ گفت: وقتی آسیبی در جامعه ما وجود دارد، جامعه ما جامعه‌شناس، روانشناس، پزشک، روحانی و ... دارد و این‌ها می‌توانند با هم بنشینند و برای حل آن آسیب سندی را تنظیم کنند. صرف‌نظر از این‌که این سند درست بود یا نبود اشکال اول آن این بود که برای جامعه دیگری نوشته شده بود و بر اساس دیدگاه دیگران نوشته شده بود نه برای ایران. برخی می‌گویند این سند خوب است و ایرادی ندارد. مثلاً یکی از نکات این سند این است که حکومت موظف است از کیان خانواده مراقبت کند و برای استحکام آن تلاش کند. ممکن است کسی بگوید این‌که خیلی خوب است و چه ایرادی دارد؟ اما نکته اصلی در اینجا تعریف خانواده است. تعریف خانواده در سند ۲۰۳۰ وجود ندارد، ولی ما را به اسناد بالادستی ارجاع داده است. در تعریف خانواده در این اسناد، یک مرد با یک مرد، یک زن با یک زن، یک مرد به همراه حیوان دست آموزش و یک زن به همراه حیوان دست آموزش، همه این‌ها خانواده هستند.
وی در پایان گفت: چنین آسیب‌هایی در این سند وجود دارد که موجب می‌شود کسانی با این سند مشکل پیدا کنند. حداقل کاری که کتاب ما انجام می‌دهد این است که دیالوگی بین کتاب‌های قبلی و این کتاب برقرار کرده است. اگر برخی از کتاب‌ها کاملاً بر اساس روانشناسی نوین که خیلی از آن‌ها نیز ترجمه بوده نوشته شده، یک کتابی هم بر اساس فرهنگ بومی و اسلامی نوشته شده است که در مقابل آن‌ها نظر جدیدی را مطرح کرده و یک گفتگویی را با آن‌ها صورت داده است.
در آیتم کتابدار برنامه، سیامک محبوب، کتابدار و پژوهشگر تجربه‌های خود در زمینه کتاب خواندن و این‌که چه بخوانیم و چطور بخوانیم را بیان کرد.
فصل دوم «چراغ مطالعه» که به کتب روانشناسی می‌پردازد، با تهیه‌کنندگی مرتضی روحانی و یاسر غفاری و با سردبیری مجتبی طالقانی، در گروه فرهنگ و اندیشه شبکه ۴ تولید شده است و شنبه‌ها ساعت ۲۱ پخش می‌شود. بازپخش این برنامه نیز یکشنبه‌ها ساعت ۱۷ و جمعه‌ها ساعت ۹ خواهد بود.