به گزارش خبرگزاری مهر، جام جم نوشت: روز به روز به تعداد قربانیان کرونا در ایران اضافه می‌شود، در آستانه فصل سرد، حالا تعداد کشته‌های روزانه کرونا به ۲۰۷ نفر رسیده و داریم به رکورد مرگ و میر روزانه که پیش از این ۲۳۵ نفر بود، نزدیک می‌شویم، رنگ‌بندی استان‌ها از مفهوم اولیه خالی شده و تقریباً تمامی ایران گرفتار ویروسی شده که دارد آرام آرام از پا می‌اندازدمان. وزیر بهداشت به عنوان فرمانده سلامت، گلایه از کم‌لطفی دولت می‌کند، دولت از شهروندانش گلایه دارد و شهروندان هم از حجم بالای ناکارآمدی‌ها. چرخه عجیب گلایه ادامه دارد و همه هم در پی مقصر. حالا اما در بزنگاهی هستیم که پیش از این درباره‌اش هشدار داده بودند، بزنگاهی که آنفلوآنزا هم به ویروس کرونا اضافه می‌شود و حتماً قرار است خانواده‌های بیشتری را سیاهپوش کند. موج تازه‌ای از ابتلای کرونا همراه با آنفلوآنزا می‌تواند خبر از فاجعه بزرگ‌تری داشته باشد. هنوز اما با اینکه در میانه زمان طلایی تزریق واکسن آنفلوآنزا هستیم از خود واکسن خبری نیست، اما حرف‌ها درباره‌اش زیاد است. یکی از اعضای ستاد ملی مقابله با کرونا به جام‌جم می‌گوید فقط ۶۰۰ هزار دوز توانسته‌ایم وارد کنیم، رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت اما می‌گوید ۵/۱ میلیون دوز تامین شده و قرار است به‌زودی توزیع شود. دبیر انجمن داروسازان تهران می‌گوید دیگر اعتمادی به اعداد و آمار ندارد. از تعداد آنکه بگذریم نحوه توزیع آن هم با هزار حرف و حدیث روبه‌روست. در حالی که رئیس انجمن داروسازان ایران گفته هنوز «واکسن آنفلوآنزا تحویل داروخانه‌ها نشده» شرکت پخش بهستان اعلام کرده که ۱۵۰۰ دوز از این واکسن را تحویل داروخانه مجلس داده است. این خبر با واکنش افکار عمومی روبه‌رو شد و رئیس کمیسیون بهداشت مجلس اعلام کرد این مقدار را پس داد و چنین اخباری را ضربه به مجلس دانسته اما در همان روز کیانوش جهانپور سخنگوی سازمان غذا و دارو اعلام کرد: «نمایندگان مجلس جزو گروه‌های در معرض خطر هستند». در این میان شهروندان گرفتار در چرخه بیهوده نگران از دست نیافتن به واکسنی هستند که هنوز کسی از تعداد تامین‌شده آن هم خبر ندارد. البته محمدرضا شانه‌ساز، رئیس سازمان غذا و دارو عصر دیروز از این خبر داد که از امروز افراد پرخطری که نامشان در سامانه سیب ثبت شده است به‌همراه سالمندان بالای ۶۵ سال می‌توانند با در دست داشتن کارت ملی برای تزریق واکسن واکسن آنفلوآنزا به مراکز جامع سلامت مراجعه کنند. او همچنین اعلام کرد که ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار دوز واکسنی که برای گروه‌های پرخطر توزیع خواهد شد، رایگان است، اما قیمت واکسن‌هایی که علاوه بر این تعداد قرار است در داروخانه‌ها توزیع شود، ۴۰ تا ۴۵ هزار تومان خواهد بود.
چقدر واکسن آنفلوآنزا داریم؟
حالا همه چیز به قبل و بعد از ظهور کرونا تقسیم شده است. در حوزه بهداشت و درمان که این تقسیم‌بندی غیرقابل کتمان است. سال گذشته که هنوز کرونا زندگی‌مان را تغییر نداده بود چیزی حدود پنج میلیون دوز میزان مصرف واکسن آنفلوآنزا در ایران بوده است.
این آمار را دبیر انجمن داروسازان تهران به جام‌جم گفته است. اما روزهای پیش رو روزهای متفاوتی است، میزان تقاضا برای تزریق واکسن آنفلوآنزا جهش هولناکی یافته و آن‌طور که محمدرضا دری می‌گوید، امسال تا هفت برابر سال گذشته برای تامین این تقاضا لازم است. اما رصد گفته‌های مسؤولان در این رابطه آمار ثابتی به دنبال ندارد. تنوع منابع اعلام‌کننده این آمار هم نشان از این دارد که باید به برآیندی کلی و با گمانه‌زنی به مقدار تامینی این واکسن پی ببریم.
به عنوان مثال یکی از اعضای ستاد ملی مقابله با کرونا با ذکر این نکته که نامی از او برده نشود، به جام‌جم می‌گوید تاکنون تنها ۶۰۰ هزار دوز این واکسن تامین شده است. اما کمی پیشتر سخنگوی سازمان هلال‌احمر در یک نشست خبری اعلام کرده بود، پیش از این بنا بوده یک میلیون واکسن از سوی هلال‌احمر تامین شود که با اقدامات انجام‌شده سازمان تدارک پزشکی دو میلیون دوز تامین شده است.
دیروز هم محسن زهرایی، رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت اعلام کرد: «قرار است حدوداً ۵/۱ میلیون دوز واکسن آنفلوآنزا در مرحله اول در اختیار معاونت بهداشتی قرار گیرد.» رصد حرف‌های نمایندگان مجلس هم حکایت از آمار و ارقامی دارد.
حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت مجلس در میانه گفته‌هایش اشاره کرده است که «از ۱۶ میلیون واکسن درخواستی تنها کمتر از دو میلیون داریم» البته که در کنار آن مدت‌هاست که با وجود انتشار وعده‌ها، از واکسن آنفلوآنزای تولید داخل هم خبری نیست. خبری که از چند ماه پیش وعده داده شده بود و حالا از سوی همان وعده‌دهندگان مسکوت مانده است.
تعریف تازه‌ای برای گروه‌های پرخطر
قصه توزیع، ماجرای پرحاشیه‌تری است. فرمول اما همان فرمول تعداد واکسن آنفلوآنزاست. پر از تناقض و همراه با بی‌شمار اظهارنظر متفاوت. وجه اشتراک همه اظهارنظرها اما همراه با این کلیدواژه است که گروه‌های پرخطر اولویت دریافت واکسن هستند.
تعریف گروه‌های پرخطر از زبان زهرایی، رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت این است؛ «خانم‌های باردار، کارکنان بیمارستان‌ها و کارکنان حرفه‌های پزشکی که در ارتباط با بیماران احتمالی هستند، در اولویت دریافت واکسن آنفلوآنزا قرار دارند». گروه‌های پرخطر از زبان سیماسادات لاری، سخنگوی وزارت بهداشت شامل افرادی است که بیشتر در معرض خطر ابتلا به ویروس آنفلوآنزا باشند: «این دسته شامل گروه‌هایی مانند پرسنل بهداشت و درمان، سالمندان بالای ۶۵ سال، افراد با بیماری زمینه‌ای، زنان باردار و نیروهای نظامی است.» اما تعریف متفاوت از گروه‌های پرخطر از سوی کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو اعلام شد. او در پاسخ به تسنیم در رابطه با تخصیص این واکسن به داروخانه وابسته به مجلس شورای اسلامی اعلام کرد: «اگر این امر صورت گرفته باشد نیز به‌هرحال نمایندگان مجلس گروه‌های در معرض خطر هستند.»
زمان طلایی تزریق واکسن
اینکه چقدر واکسن داریم و چطور توزیع خواهد شد، بحث اولیه ماجرای واکسن آنفلوآنزاست و بحث دیگر که اتفاقاً مهم‌تر از اولی است این است که با تاخیر در توزیع این واکسن، زمان طلایی واکسیناسیون از دست خواهد رفت. زمانی که حالا همزمانی‌اش با کرونا می‌تواند خسارت بیشتری از تعداد دوز واکسن یا نحوه توزیعش به بار آورد. پیش از این هم اعلام شده بود از آنجاکه پس از تزریق واکسن حدود دو تا چهار هفته طول می‌کشد تا ایمنی ایجاد شود، بنابراین از ۱۵ شهریور تا ۱۵ مهر بهترین زمان برای تزریق واکسن آنفلوآنزا است. امروز اما پنجم مهر است و هنوز خبری از توزیع این واکسن در داروخانه‌ها نیست. هر چند رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت گفته «فرآیند توزیع ممکن است چند روز طول بکشد اما، موضوعی که واضح است این است که تا امروز شنبه (۵ مهرماه) واکسن آنفلوآنزا در مراکز بهداشتی برای تزریق توزیع نخواهد شد.» در ایده‌آل‌ترین شرایط وقتی توزیع عمومی هم صورت بگیرد، بسیاری از افراد زمان طلایی واکسیناسیون را از دست خواهند داد. اما تاکید روی این زمان به چه دلیل است؟ اگر این زمان از دست برود، چه اتفاقی می‌افتد؟ چقدر از تاثیرگذاری این واکسن کاسته می‌شود؟
محمدرضا دری، دبیر انجمن داروسازان تهران به جام‌جم می‌گوید: «در واکسیناسیون عوامل محیطی هم موثر است. آنفلوآنزا هم از آن دسته بیماری‌هایی است که به برودت هوا بسیار وابسته است. به این مفهوم که شرایط رشد این ویروس در زمان سرمای هوا بیشتر می‌شود. بنابراین باید پیش از آغاز فراگیری این بیماری اقدام به واکسیناسیون کرده باشیم. هرچقدر بیشتر این زمان طول بکشد، از ارزش واکسیناسیون کاسته می‌شود. چرا که میزان گسترش این بیماری زیاد می‌شود و برای پیشگیری از ابتلای بیشتر به واکسیناسیون گسترده‌تری نیاز است.» این باور را می‌توان در گلایه‌های دیروز علیرضا سلیمی، عضو هیات‌رئیسه مجلس هم دید. او هم در این رابطه اعلام کرده است «این واکسن فقط در دو هفته ابتدای مهر تاثیر دارد و بعد از آن دیگر کارایی ندارد.» اما آن‌طور که زهرا عبدی، متخصص بیماری‌های عفونی به جام‌جم می‌گوید، خطی‌کشی و تعیین زمان دقیق برای تعیین تزریق واکسن آنفلوآنزا به لحاظ علمی درست نیست. او می‌گوید: «تعیین زمان معمولاً به‌واسطه تشکیل آنتی‌بادی در بدن و ایمن ساختن آنها در برابر ویروس مصطلح شده است و این زمان را به‌واسطه آغاز فصل سرما در این بازه معین کرده‌اند، در حالی که در بسیاری از شهرها پیش از کرونا پیک آنفلوآنزا در ماه‌های دی و بهمن است. به این مفهوم که پیش از این تاریخ هم تزریق واکسن آنفلوآنزا کارایی لازم را خواهد داشت». نکته دیگر در تسریع تزریق واکسن در نحوه تشخیص پزشکان است. آن‌طور که محمدرضا دری می‌گوید: «تزریق این واکسن می‌تواند به تشخیص درست پزشکان میان آنفلوآنزا و کروناهم کمک کند. به این مفهوم که اگر واکسیناسیون انجام شده باشد، به دلیل علائم مشابه این دو بیماری پزشکان راحت‌تر می‌توانند نوع بیماری را تشخیص دهند.»
یک شرکت نورچشمی و کم‌کاری دولت
در کشور بالغ بر ۱۳ هزار داروخانه وجود دارد که از این تعداد، ۲۹۰۰ داروخانه در پایتخت است. هنوز و با وجود عبور از زمان طلایی تزریق این واکسن، از توزیع عمومی آن خبری نیست. در سال‌های گذشته اما این روند به شکل بهتری مدیریت شده و امسال که اتفاقاً سال حساس‌تری است، همچنان در گیرودار توزیع و عدم توزیع قرار داریم.
متهم ردیف اول این مشکل البته که تحریم‌هاست. چراکه برخلاف ادعای دروغین غرب مبنی بر تحریم نبودن دارو، همین مشکل دلیل اصلی عدم تامین واکسن آنفلوآنزا بوده است. محمدرضا دری معتقد است یافتن راهی برای انتقال پول خرید واکسن آنفلوآنزا بسیار سخت شده و حتی ارز به بانک‌های طرف ما هم وارد شده است اما کشورهایی نظیر کره جنوبی و ترکیه همکاری لازم را برای تامین این واکسن صورت نداده‌اند.
در این میان، دیروز عضو هیات‌رئیسه مجلس انتقادهای تندی را علیه دولت مطرح کرد. علیرضا سلیمی حاشیه‌سازی‌های اخیر علیه مجلس را «پوشش کم‌کاری‌های دولت» عنوان کرد و در رابطه با عدم تامین مقدار لازم واکسن آنفلوآنزا به فارس، گفت: «حدود ۵۸ میلیون دلار به یک شرکت خاص اعطا شده که واکسن آنفلوآنزا خریداری کند که البته این پول به کشور ترکیه رفته و هنوز نتوانسته‌اند واکسن را وارد کشورمان کنند.
این در حالی است که ارز اعطایی به این شرکت با نرخ ۴۲۰۰ تومانی بوده و مجلس قطعاً در این‌باره پیگیری‌های نظارتی را انجام خواهد داد. بایستی در باره اعطای این حجم ارز از کشور به یک شرکت خصوصی و نور چشمی شفافیت لازم از سوی سازمان غذا و دارو و آقایان واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور و نوبخت رئیس سازمان برنامه بودجه صورت گیرد و آنها پاسخ دهند چرا تاکنون این واکسن به کشور وارد نشده است.»
واکسن آنفلوآنزا چطور توزیع می‌شود؟
فارغ از تعریف گروه‌های پرخطر برای تزریق واکسن حالا خود روند توزیع واکسن هم مشکل‌ساز شده است. دبیرکل انجمن شرکت‌های پخش دارو گفته است ۲۵ روز است که واکسن آنفلوآنزا وارد انبارهای شرکت‌های پخش دارو شده و با دستور وزیر بهداشت این واکسن تنها در اختیار معاونت بهداشت قرار می‌گیرد. همان روزها اما رئیس مجمع عمومی نظام پزشکی در نامه‌ای به معاون اول رئیس‌جمهور، از انبار شدن طولانی مدت واکسن‌های آنفلوآنزا در انبار شرکت‌های پخش دارو انتقاد کرده است.
محسن عبدا…زاده، دبیر انجمن شرکت‌های پخش دارو هم آب پاکی را روی دست بسیاری ریخته و اعلام کرده «این محموله از واکسن قرار نیست از طریق داروخانه‌های سراسر کشور توزیع شود.» صحت این اظهارنظر در گفته‌های محمدباقر ضیا، رئیس انجمن داروسازان ایران قابل مشاهده است. چراکه او هم اعلام کرد: «واکسن آنفلوآنزا هنوز تحویل داروخانه‌ها نشده است» اما در همان روزها نامه منتشرشده در فضای مجازی، حکایت از تحویل ۱۵۰۰ دوز از این واکسن به داروخانه مجلس شورای اسلامی داشت که خیلی زود هم از سوی رئیس سازمان غذا و دارو صحت آن تایید شد. واکنش رئیس کمیسیون بهداشت مجلس به این ماجرا انتقاد از «برجسته‌سازی» این خبر بود! حسینعلی شهریاری به خانه ملت گفت: «یک عده از این مجلس خوش‌شان نمی‌آید و علیه آن فضاسازی می‌کنند، هرچند در این مقطع زمانی و با وجود این شرایط موافق دریافت واکسن آنفلوآنزا توسط مجلس نبودم.» پس از این اتفاق اما شهلا میرگلوبیات، مدیرکل سلامت مجلس اعلام کرد: «تخصیص واکسن آنفلوآنزا به داروخانه وابسته به مرکز بهداشت مجلس شورای اسلامی مطابق روال سال‌های گذشته صورت گرفته است. هرچند مقرر شد به دلیل شرایط خاصی که امسال وجود دارد این ۱۵۰۰ واکسن به سازمان غذا و دارو برای استفاده دیگر مراکز درمانی بازگردانده شود.»