به گزارش خبرگزاری مهر، نخستین کارگاه از سلسله نشست ها و کارگاه‌های تخصصی کتابداری و اطلاع رسانی با بررسی کتاب «پنج گام برنامه ریزی و ارزشیابی برآمد محور کتابخانه‌های عمومی» همزمان با هفته پژوهش، با حضور سیامک محبوب مدیر کل دفتر برنامه‌ریزی نهاد کتابخانه‌ها، محمدهادی ناصری طاهری مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان تهران، سکینه خاتون مهدیان‌پور سرپرست معاونت اداره کل و جمعی از مسئولین و کتابداران از طریق وب کنفرانس برگزار شد و سه نفر از مسئولین کتابخانه‌های حضرت ولی عصر(عج)، صاحب الزمان (عج) و آسیا به معرفی بخش‌هایی از این کتاب پرداختند.
ناصری طاهری مدیرکل کتابخانه عمومی استان تهران در این‌نشست با تبریک هفته پژوهش گفت: نهاد کتابخانه ها جزو معدود دستگاه هایی است که درحوزه پژوهش و برنامه ریزی، فعال و پویا عمل کرده است و نتیجه آن پژوهش های متعددی است که در حوزه خدمات کتابخانه ای و کتابداری دراختیار ما قرارگرفته است.
وی افزود: امیدوارم در مسیر انجام فعالیت های کتابخانه ها، بتوانیم همه کارها را براساس پژوهش انجام دهیم و ایده ها و نوآوری ها را در اختیار اهل پژوهش گذاشته تا در صورت نیاز ، برنامه ریزیهای دقیق تری بر روی آنان انجام گیرد و نقاط ضعف و قوت آن نیز آشکار شود.
در ادامه این‌نشست، مریم امیدخدا مسئول کتابخانه حضرت ولی عصر(عج) با اشاره به فصل اول کتاب «پنج گام برنامه ریزی و ارزشیابی برآمد محور کتابخانه‌های عمومی» گفت: در مقدمه این‌کتاب به اندازه گیری‌هایی از جنس کمی مثل درون داد و برون داد اشاره شده و زندگی مردم را برهمین اساس ارزشیابی می کند. این در حالی است که کانون توجه این سنجش های برآمدی، همان اثربخشی خدمات است. اینجا این سوال مطرح می شود که آیا برنامه های کتابخانه ها، نفعی برای مردم دارد؟ و یا اثر این خدمات بر زندگی مردم چگونه است؟ لذا این کتاب برخی آیتم های «برآمد محور» را ارائه می دهد و برنامه ها و خدمات را بر مبنای اثری که برزندگی مردم می گذارد می سنجد.
وی با اشاره به گام های پنج گانه مندرج در این کتاب، افزود: مرحله اول گرد آوری اطلاعات، مرحله دوم تعیین برآمدهاست، مرحله سوم تدوین برنامه ها و خدمات و مرحله چهارم مرحله ارزشیابی برآمد محور و مرحله آخر نیز هم رسانی نتایج است که می توانیم با این الگوی برنامه ریزی؛ خدماتی را که برای مردم منفعت دارد انجام دهیم.
مسئول کتابخانه حضرت ولی عصر(عج) با طرح این سوال که منظور از برآمد محور چیست، ادامه داد: اگر خدماتی که ارائه می‌دهیم در دانش افراد تغییرمثبتی ایجاد کند ما برآمد محوری کردیم و کتاب نیز در این مورد مثال های کاربردی ارائه می دهد . ضمن اینکه در این کتاب قید شده باید طراحی هایی که انتخاب می کنید جذاب باشند تا مردم به سمت کتابخانه ها جذب و جنبه های حرفه‌ای مردم ارتقاء یابد.
نهاد کتابخانه‌ها چشم اندازها را طراحی کرده است
در ادامه این‌نشست آزاده زمانی‌پور مسئول کتابخانه آسیا درباره بخش گردآوری اطلاعات گفت: گردآورری اطلاعات موثق دارای چهار مرحله است که شامل برنامه های راهبردی کتابخانه ها، سیاست های کتابخانه، گردآوری داده های پایه و بازار پژوهی است. ما باید با سیاست های راهبردی کتابخانه ها آشنا شویم که این کار نیازمند داشتن سند چشم انداز است و خوشبختانه نهاد کتابخانه های عمومی کشور این چشم اندازها را طراحی کرده است.
وی افزود: مقاصد آرمانی کتابخانه های عمومی کشور، ماموریت دیگری است که بر اساس سه کارویژه آگاهانش، آموزش و آفرینش صورت می گیرد لذا هر چه تلاش های ما برای گردآوری اطلاعات بیشتر باشد به همان اندازه اثرات افزونتری نصیب ما خواهد شد و در این مرحله شاید با برخی از مقاومت های پرسنل هم روبرو شویم که در این کتاب یکسری راهکارها را برای غلبه بر آنها ارائه شده است. برای اینکه بازار پژوهی کنیم باید هم از گروه اعضای مخاطب کتابخانه و هم از تخصص کتابدار، برای گردآوری اطلاعات استفاده کنیم.
مسئول کتابخانه آسیا گفت: داده‌کاوی را می توان از طریق آمار سرشماری‌های رسانه‌ها، مقالات و فهرست‌های راهنمای نهادهای دولتی و فهرست هایی که خودمان از پیرامون کتابخانه ها انجام می دهیم بدست آوریم.
زمانی‌پور با اشاره به مصاحبه با گروههای کانونی که بخش دیگری از گردآوری اطلاعات است، گفت: مصاحبه با گروههای کانونی شامل مصاحبه با چند نفر که ویژگی‌های مشترک دارند مثل نوجوانان یا زنان خانه‌دار است و بهتر است تعداد آنان خیلی کم یا خیلی زیاد نباشد، بین ۷ تا ۱۰ نفر نتیجه مطلوب تر است. بهتر است در نظرسنجی برای گردآوری اطلاعات از پرسش های بدون ابهام استفاده شود و این نظر سنجی نیز با گروههای کوچکترو همراه با جوابهای بله و خیر طراحی شوند و در نهایت نیز باید داده ها را تجمیع و ساماندهی کنیم و آنان را خلاصه سازی نمائیم.
ایجاد تغییر مثبت در کتابخانه‌ها به معنی رسیدن به مفهوم «برآمد» است
مریم عظیمیان مسئول کتابخانه صاحب الزمان (عج) در بخش دیگری از این‌نشست، با خوانش بخشی از کتاب، به بحث «تعیین برآمدها» در فصل سه کتاب اشاره کرد و گفت: فصل سوم کتاب، فصل مهمی است و موضوع آن تعیین برآمدها است، در این فصل با مفهوم برآمد آشنا می شویم و تفاوت آن را با اصطلاح درون داد و برون داد که معمولا با مفهوم برآمد اشتباه می شود آشنا می شویم. ضمن اینکه در این بخش نیز به استفاده از گزاره های استاندارد برای بیان برآمد ها اشاره می‌شود.
این‌کتابدار گفت: اگر ما تغییرمثبتی در جهت کاری که در کتابخانه ها انجام می‌دهیم مشاهده کنیم، بی‌شک به مفهوم «برآمد» رسیده‌ایم، این درحالی است که مهارت‌های جدید نیز یکی از برآمدها محسوب می‌شود. موقعی می توانیم برآمد خوبی داشته باشیم که بتوانیم از تمامی امکانات درون داد و برون داد سیستم خودمان استفاده کنیم ضمن اینکه برآمد، ارزش خدمات را به ما یادآوری می کند.
وی گفت: ما در این مرحله به یک خطر می رسیم و آن خطر رویکرد پانسمانی است و این رویکرد اگر چه ممکن است به صورت سطحی درد و چالش های جامعه را مرتفع سازد اما به صورت عمیق چاره ساز نیست. لذا مسیر استفاده از طراحی معکوس بهترین راهکار برای برون رفت از چالش ها است. طراحی معکوس یکی از بخش های کلیت برنامه های استراتژی است و در برنامه های مدیریتی نقش مهمی را ایفا می کند. این درحالی است که ما در طراحی معکوس، نیازمند بازه زمانی هستیم و می بایست زمان بندی های کوتاهی مثل ۳ ، ۶ و ۹ ماهه داشته باشیم.
برای رسیدن به موفقیت باید بالادستی ها را قانع کرد
در ادامه نیز، محبوب مدیر کل دفتر برنامه ریزی نهاد کتابخانه‌ها گفت: ما باید مفهوم درون داد و برون داد را به طور مرتب تمرین کنیم و بحث اثر بخشی و کارایی را از افرادی که سابقه مدیریتی دارند بیاموزیم ضمن اینکه باید کارها را به درستی انجام دهیم تا کمکی به تقویت اثر بخشی داشته باشیم. ارتباطی بین مفهوم بهره‌وری و مفهوم برآمدمحوری وجود دارد. راه رسیدن به برآمد این است که بالادستی های خودمان را از موانع آگاه و آنان را قانع کنیم و نسبت به خواسته هایمان مقاومت کنیم به عبارت دیگر، باید برای افزایش و ارتقای امکانات کتابخانه ها و جذب مخاطبین مبارزه و تلاش کنیم.
وی افزود: طراحی خدمات یک مهارت است و قابل آموزش لذا نه تنها برای کتابخانه خودتان بلکه می توان برای دیگر کتابخانه ها هم خدمات انجام داد. کتابدار و کتابخانه ها نقش تسهیل کننده را برعهده دارند. ما در دفتر برنامه ریزی نهاد، فرم بسته های خدماتی را طراحی کردیم و این فرم ها، کار را برای طراحی خدمات راحت تر کرده است.
مدیر کل دفتر برنامه ریزی نهاد کتابخانه‌ها گفت: واقع‌بینی در هدف‌گذاری و سنجش‌پذیری دو عامل مهم است. معمولا همه از موفقیت‌ها گزارش می‌دهند اما صادقانه‌ترین داده‌ها گزارش شکست‌هاست. چرا که باید شکست‌ها را ببینیم تا راه رفته را دوباره طی نکنیم. بنابراین گاهی اوقات لازم است به برنامه های ناموفق هم اشاره کنیم. باید به سمت ارائه خدمت به مردم حرکت کنیم چرا که این خدمات دوباره به خودمان برمی‌گردد و این‌چرخش موجب سربلندی کشور خواهد شد.
در پایان جلسه کتابداران و مسئولان کتابخانه ها که از طریق وب کنفرانس در نشست شرکت کرده بودند، پرسش‌های خود را مطرح کرده و محبوب به آنها پاسخ داد.
سلسله‌نشست‌ها و کارگاه‌های تخصصی کتابداری و اطلاع رسانی ، بیست و چهارم هر ماه با محوریت معرفی و بررسی کتاب‌های منتشرشده توسط نهاد در قالب کارگاه یا گفت‌وگوی تخصصی برگزار می‌شود.