خبرگزاری مهر، گروه بین الملل - وحید پورتجریشی: آمریکا همواره تلاش دارد تا این نکته را القا کند که موضوع «ارزش‌های آمریکایی» مفهومی آشنا در فرهنگ سیاسی – اجتماعی غرب است که البته طی دهه‌های اخیر بخش‌هایی از این فرهنگ مانند لیبرالیسم، فردگرایی، مخالفت با سوسیالیسم و سایر مکاتب جمع گرا به بلوک اروپا نیز راه یافته است.
اما یکی از این ارزش‌های شعاری که در لیست علاقمندی های رؤسای جمهور سناتورهای حزب دموکرات در آمریکا بوده، دفاع از حقوق بشر در تمامی جهان و البته مبارزه با تروریسم است؛ ارزشی شعاری که همواره در راستای بسط سلطه سیاسی – نظامی ایالات متحده در جهان مورد بهره برداری سیاستمداران این کشور قرار گرفته است.
با روی کار آمدن جو بایدن، نامزد حزب دموکرات در آمریکا، این مفاهیم با توجه به علاقه سنتی دموکرات‌ها به توسعه قدرت ایالات متحده در جهان بار دیگر بازتولید شد. برخلاف دونالد ترامپ که آشکارا از سیاست نگاه به داخل و عبارت معروف America First استفاده می‌کرد، بایدن همانطور که در جریان سخنرانی خود در کنفرانس امنیتی مونیخ ۲۰۲۱ نیز اعلام کرد، نگاهی متفاوت از ترامپ به مسائل بین المللی داشته و به دنبال بسط قدرت بین المللی آمریکا در قالب پیمان‌ها و همکاری‌های بین المللی در سراسر جهان است. البته منظور بایدن نگاه متفاوت با همان رویکرد است یعنی توسعه قدرت و جنگ طلبی آمریکا البته در بسته‌ای جدید و شیک!
از سوی دیگر، به کار بردن مفاهیم مذکور همواره در ادبیات دموکرات‌ها پر رنگ بوده که برای اثبات این مهم می‌توان نگاهی به شعارهای «باراک اوباما» رئیس جمهوری اسبق ایالات متحده در دفاع از حقوق بشر انداخت.
یکی از اقدامات بایدن در همان روزهای نخست رسیدن به سمت ریاست جمهوری (اواسط ژانویه)، تعلیق فروش تسلیحات به عربستان سعودی به دلیل رهبری مستقیم جنگ یمن بود که اعضای حزب دموکرات این کار بایدن را که در همان راستای شعارهای دموکرات‌ها در دفاع از حقوق بشر مطرح کرده بود، مورد تشویق قرار داد و وی را معتقد به اصول بشر دوستانه آمریکایی دانستند، امری که چند روز بعد با اقدام واشنگتن برای خارج کردن جنبش انصارالله یمن از فهرست گروه‌های تروریستی، برای بسیاری از طرفداران بایدن جای هیچ‌گونه شکلی باقی نگذاشت که وی به دنبال اصلاح امور و جنگ چند ساله سعودی – یمن است. اما این تنها یک دیدگاه است. تا جایی که برخی از رسانه‌های آمریکایی نوشتند که بایدن تنها می‌خواهد، فرصت فروش سلاح به عربستان را از دست ترامپ و شرکای او خارج کند و به هم حزبی‌های خود بسپارد و از سویی قیمت را برای سعودی‌ها بالا ببرد.
با این حال، روز دوشنبه، چهارم بهمن ماه، مطلبی از سوی یک رسانه یونانی منتشر شد که از توافق آتن و ریاض برای تحویل، نصب و راه اندازی سامانه موشکی «پاتریوت» آمریکایی به ریاض خبر داد. لذا اقدام نمایشی بایدن در توقف فروش سلاح به عربستان به زودی رنگ باخت و اما و اگرهای بسیاری در اذهان عمومی ایجاد کرد.
«نیکوس دندیاس» وزیر خارجه یونان از توافق کشورش با عربستان سعودی جهت تحویل، نصب و راه اندازی سامانه موشکی آمریکایی پاتریوت در خاک سعودی خبر داد. گفته می‌شود بر اساس این توافق که به زودی و رسماً به امضای دو طرف خواهد رسید، یونان نیروهای خود را در خاک عربستان مستقر خواهد کرد که این افراد تنها به صورت محدود در زمینه نصب و راه اندازی سامانه موشکی پاتریوت به همکاری نظامی با عربستان خواهند پرداخت.
تحویل سامانه موشکی آمریکایی به ریاض توسط یک عضو ناتو
همانطور که می‌دانیم یونان از سال ۱۹۵۲ یعنی تقریباً از همان سالهای ابتدایی تشکیل ناتو، عضو این پیمان نظامی و البته عضو اتحادیه اروپا و از جمله متحدین واشنگتن بوده است. بر اساس اساسنامه ناتو، کلیه امور نظامی خارجی اعضای این پیمان باید با هماهنگی سایر اعضا صورت گیرد. به عنوان مثال اقدام ترکیه به عنوان یکی از اعضای ناتو در خرید سامانه موشکی «اس -۴۰۰» روسیه، منجر به ایجاد اعتراضات گسترده در این پیمان نظامی و البته در صدر همه، آمریکا و دولت دونالد ترامپ شد؛ تا جایی که ترامپ چند بار ترکیه را به تحریم حاصل از خرید سامانه موشکی روسی تهدید کرد.
پس در خصوص تحویل این سامانه موشکی آمریکایی که سامانه رسمی موشکی ناتو نیز محسوب می‌شود نیز نمی‌توان انتظار داشت که واشنگتن به عنوان تنها منبع سازنده و تأمین کننده سامانه مذکور از توافق میان ریاض و آتن بی اطلاع بوده و قطعاً این اقدام با تأیید رسمی ولو پنهانی دولت آمریکا صورت پذیرفته است.
هرچند این سامانه موشکی جنبه دفاعی داشته و ظاهراً نمی‌توان در امور تهاجمی از آن بهره برد، اما سوال اینجاست که اگر دولت بایدن، ریاض را مقصر اصلی جنگ یمن دانسته و صادرات تسلیحات به عربستان را متوقف ساخته است، پس چرا برای تحویل سامانه موشکی پاتریوت به ریاض که قطعاً منجر به افزایش توان نظامی سعودی خواهد شد، به یونان چراغ سبز نشان داده است؟
ترس آمریکا از واگذاری بازار تسلیحات خاورمیانه به روسیه و فرانسه
تنها چند روز پس از اعلام خبر تعلیق فروش تسلیحات آمریکایی به عربستان، «امانوئل ماکرون» رئیس جمهور فرانسه با ایراد سخنانی عجیب و غیر منتظره از لزوم حضور عربستان در هرگونه مذاکرات برجامی و غیر برجامی آینده با ایران خبر داد و دستیابی به توافق سال ۲۰۱۵ با تهران آن هم بدون مشورت با کشورهای عربی همسایه ایران را اقدامی اشتباه توصیف کرد؛ موضوعی که منجر به واکنش سریع وزارت خارجه ایران شد و تهران این سخنان را محکوم کرد.
با توقف فروش تسلیحات آمریکایی به ریاض و همچنین اقدامی مشابه از سوی دولت آلمان که در مارس سال ۲۰۱۹ صورت پذیرفت، به نظر می‌رسد این بازار در انتظار فرانسه است؛ نکته‌ای که ماکرون به خوبی متوجه آن شده و به نظر می‌رسد باید طی روزهای آتی شاهد برگزاری نخستین دور از مذاکرات مربوط به فروش تسلیحات فرانسوی به عربستان و دیگر کشورهای شیخ نشین خلیج فارس باشیم. البته فروش تسلیحات فرانسوی به عربستان موضوع جدیدی نبوده و عربستان پیشتر نیز یکی از مشتریان پر و پا قرص تسلیحات و جنگنده‌های رافائل فرانسه بوده است. میزان خرید این تسلیحات حتی با مشارکت فرانسه در جنگ یمن به رهبری عربستان نیز افزایش یافت. اما به نظر می‌رسد بازار تسلیحات عربستان دیگر می‌تواند بدون مزاحمت آمریکا، کاملاً در اختیار فرانسوی‌ها قرار بگیرد.
چندی پیش شیرین هانتر عضو شورای روابط خارجی آمریکا و استاد دانشگاه جورج تاون در گفتگو با مهر در پاسخ به این پرسش که می‌دانید امانوئل ماکرون خواستار حضور عربستان سعودی در مذاکرات هسته‌ای احتمالی طرف‌های برجام شده است. با این حال، سایر طرف‌های اروپایی اعلام کرده‌اند که این درخواست از جانب آنها نبوده است. به نظر شما دلیل ماکرون برای مطرح کردن چنین درخواستی چه بوده است؟ گفت: من معتقدم ماکرون به دنبال جلب رضایت سعودی‌ها به امید گرفتن قراردادهای سودآور بوده است. در غیر این صورت، اظهارات وی معنایی ندارد.
از سوی دیگر، اوایل هفته جاری نیز در پی برگزاری نمایشگاه صنایع دفاعی امارات، سرویس فدرال همکاری‌های فنی – نظامی روسیه از صادرات ۶ میلیارد دلاری تسلیحات کشورش به منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا خبر داد.
سرویس مذکور با انتشار بیانیه‌ای در جریان برگزاری نمایشگاه بین المللی صنایع دفاعی ۲۰۲۱ امارات، ارزش تسلیحات صادراتی روسیه به خاورمیانه را بیش از ۶ میلیارد دلار در سال اعلام کرد.
در این بیانیه آمده است: طی پنج سال گذشته، صادرات تسلیحات صادراتی (روسیه) به منطقه (خاورمیانه) کمتر از ۶ میلیارد دلار بوده که در مجموع، بیش از ۵۰ درصد صادرات روسیه (به خاورمیانه) را تشکیل می‌داده است. سهم منطقه از محصولات نظامی روسیه تثبیت شده و از ۴۰ درصد به ۵۰ درصد کل سفارش‌های ثبت شده افزایش یافته است. به نظر می‌رسد این دومینو رقابت ایجاد شده میان روسیه و فرانسه برای تصاحب بازار تسلیحات عربستان و دیگر کشورهای شیخ نشین حاشیه خلیج فارس در نبود آمریکا به شدت موجب نگرانی آمریکا به عنوان منبع اصلی تأمین تسلیحات کشورهای عربی شده است، تا جایی که تنها با گذشت کمتر از یک ماه از اعلام توقف فروش تسلیحات آمریکایی به سعودی، اکنون شاهد تحویل مدرن ترین سامانه موشکی آمریکایی از سوی یک عضو ناتو به ریاض هستیم!