به گزارش خبرنگار مهر، جلد سوم از مجموعه «یادداشت‌های سیاسی ایران» نوشته ار.ام.بارل و ترجمه سعید شکوهی توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است.
این‌مجلد دربرگیرنده یکی از حساس‌ترین برهه‌های تاریخ معاصر ایران یعنی سال‌های مشروطه است. سال‌های ۱۹۰۶ و ۱۹۰۷ میلادی به این دلیل حائز اهمیت هستند که تقاضای مردمی برای مشروطه ساختن نظام سلطنتی به ثمر نشست. جنبش مشروطه بی‌شک یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین رویدادهای تاریخ تحولات سیاسی ایران محسوب می‌شود. اثرات این رویداد در ابعاد فرهنگی و سیاسی، از سایر حوادث تاریخی در کشورمان، عمیق‌تر بوده است. بی‌شک نارضایتی عمیق جامعه ایران در دوران حکومت قاجار ریشه اصلی اعتراضات مردمی علیه حکومت و زمینه‌ساز شکل‌گیری نهضت مشروطیت بود.
این‌میان انقلاب ۱۹۰۵ روسیه که هم‌زمان با شکل‌گیری نهضت مشروطه به‌وقوع پیوست و به تأسیس مجلس دوماً منجر شد و ورود انقلابیون منطقه قفقاز به ایران، در اشاعه تفکر انقلابی در کشور بی‌تاثیر نبود و برای مردم ایران که به تازگی جنبش غرورآفرین تحریم تنباکو را پشت سر نهاده بودند، انگیزه ایجاد کرد.
کتاب فوق با پوشش جزئیات تحولات رخ داده در این دو سال، مستندات قابل توجهی از فعالیت‌ها و دیدگاه‌های سفارت بریتانیا در این تحولات در اختیار خوانندگان و پژوهشگران کتاب قرار می‌دهد. مخاطب کتاب با مطالعه آن در جریان جزئیات تحولات رخ داده در کشور طی این دو سال قرار می‌گیرد و بیش از پیش به اهداف و منافع استعماری بریتانیا در ایران آن روزها پی می‌برد.
اسناد این کتاب از آن حیث حائز اهمیت است که اطلاعات ارزشمندی را در خصوص مسائل اساسی کشور در آنها سال‌ها در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد که شاید تاکنون جزء اسناد محرمانه محسوب می‌شدند. این اسناد محرمانه دربرگیرنده مسائلی از این قبیل هستند: گزارش‌های ماهانه و سالانه به تفکیک استان‌های کشور؛ تحولات دربار و وضعیت جسمی و روحی پادشاه؛ دولت‌های کوتاه مدت در ایران و مشکلات آنها؛ تحولات مجلس تازه تأسیس؛ روابط ایران با دیگر کشورها و فعالیت‌های این کشورها در ایران؛ مسائل و مشکلات اساسی کشور در حوزه‌های مهمی چون مالی، بانکی، بهداشت، گمرکات، پست و… مسئله جانشینی مظفرالدین شاه و روی کار آمدن احمد شاه؛ گزارش‌هایی از وضعیت نظامیان ایران و مسائل و مشکلات آنان؛ قراردادها و امتیازات؛ جاسوسی‌های انجام گرفته در داخل ایران و کارشکنی‌ها در امور داخلی ایران.
خواننده با مطالعه اسناد و گزارش‌های کتاب به عمق نفوذ دولت بریتانیا در ایران پی‌می‌برد. این نفوذ از ریزترین مسائل در حاشیه جنوب شرقی ایران گرفته تا مرکز دربار شاهنشاهی جلوه‌گری می‌کند و اسناد قابل توجهی از دست‌اندازی انگلیسی‌ها در داخل ایران به دست می‌دهد. بدیهی است که با این گزارش‌های دقیق از ریزترین مسائل کشور تا کلان‌ترین آنها، دولت قدرتمندی چون بریتانیا به‌راحتی می‌توانست تحولات کشور را در راستای اهداف و منافع خود رقم بزند.