حجت الاسلام محمددوست در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه در سال‌های آغازین چله دوم انقلاب و به تعبیر رهبر انقلاب در گام دوم انقلاب هستیم، در این برهه از زمان گام‌هایی که ما را به ظهور حضرت حجت (عج) و تمدن نوین اسلامی می‌رساند، بسیار حائز اهمیت است، اظهار داشت: هدف قرارگاه پیشرفت همان هدف انقلاب اسلامی است، همانطور که هدف انقلاب اسلامی هدف انبیا، پیامبر اعظم (ص) و ائمه اطهار (ع) است.
معاون فرهنگی اجتماعی ستاد ملی قرارگاه پیشرفت و آبادانی ادامه داد: بر اساس آنچه که از آیات و روایات برمی‌آید، هدف اصلی انبیا و اولیا الهی تربیت انسان و انسان‌سازی بوده است. تحقق این هدف جز در بستر جامعه توحیدی امکان پذیر نیست، از این رو انبیا و اولیا الهی و به تبع آنها انقلاب و نظام اسلامی به دنبال ایجاد جامعه اسلامی و توحیدی هستند. جامعه‌ای که بستری مناسب برای رشد و تعالی انسان باشد. هدف قرارگاه پیشرفت نیز همین است.
قرارگاه پیشرفت و آبادانی به دنبال الگوسازی در مقیاس روستا است
وی به خلأهای موجود در این مسیر اشاره و عنوان کرد: در این مسیر یک خلاء جدی وجود دارد و آن نبود الگوهای قابل تکثیر است. از این جهت قرارگاه پیشرفت به دنبال الگوسازی در مقیاس روستا است. انتخاب روستا به خاطر جایگاه، اهمیت و اثر گزاری روستا، حفظ ارزش‌ها و هویت روستا و قابلیت ایجاد الگو از روستا است. قرارگاه پیشرفت با هدف جامعه‌سازی در مقیاس روستا به دنبال الگوسازی بوده و اولین گام در این مسیر آسیب شناسی است. در طول این چهل سال اتفاقات بسیار خوبی در روستاها افتاده، امروز روستاهای بسیار خوبی در کشور وجود دارد اما بین روستای خوب و روستای الگو تفاوت هست، اینکه چه عواملی باعث شده که روستاها به الگو تبدیل نشوند مسئله‌ای است که باید مورد آسیب شناسی قرار بگیرد.
محمددوست درباره این آسیب‌ها گفت: به صورت اختصار می‌توان گفت چند آسیب جدی در مدل‌ها و حرکت‌هایی که قرار بود منجر به پیشرفت، آبادانی روستاها بشود، وجود دارد. آسیب‌هایی که ریشه در تمدن غرب و دخالت‌ها و نسخه پیچی‌های آنها دارد و باعث شده روستا از هویت و جایگاه اصلی خود فاصله بگیرد. مهمترین و اولین آسیب در این حوزه هدفمند نبودن است. اگر هدف ایجاد جامعه توحیدی باشد به طور قطع برنامه‌ریزی‌ها تغییر می‌کند و زیرساخت‌ها متناسب با آن پایه گذاری می‌شود. وقتی افراد با هدف رسیدن به جامعه توحیدی تلاش می‌کنند، فاصله طبقاتی، فساد و تبعیض در جامعه به وجود نمی‌آید. هدفمند بودن یک بحث جدی است، بسیاری از افراد با نیت‌های نیک کارهای خوبی انجام دادند اما به دلیل هدف نداشتن نتیجه مطلوب و طرازی به دست نیاوردند.
معاون فرهنگی اجتماعی ستاد ملی قرارگاه پیشرفت و آبادانی افزود: دومین آسیب در حوزه روستا نداشتن یک تصویر مطلوب از قله پیشرفت روستا است. این مهم است که ویژگی‌ها و شاخص‌های روستای طراز مشخص باشد به بیان دیگر باید بدانیم که می‌خواهیم به کجا برسیم. ما باید بدانیم اشتغال، اقتصاد، عمران، معماری، فرهنگ، بهداشت، سلامت و بحث‌های آموزشی و تربیتی روستای مطلوب و الگو چه ویژگی‌هایی دارد. تاکنون سند و تصویری واحد از روستای الگو وجود نداشته و هر کسی به زعم خود و با تصویری که در ذهن داشته قدمی در این مسیر برداشته است. در اینجا نکته مهمی که وجود دارد این است که افق روستا شهر شدن نیست. روستا هویت مستقل دارد و باید برای روستا جایگاه مستقل تعریف شود، همان طور که نقش روستا یعنی مولد و تولید کننده بودن متفاوت از نقش شهر است.
وی تصدی گری و مدیریت از بیرون را سومین آسیب در مساله روستا برشمرد و عنوان کرد: این یک چالش بسیار جدی است. متأسفانه سرمایه‌های اجتماعی، ریش سفیدان، بزرگان و موثرین روستا در امور روستا کارهای نیستند. سرمنشاء این معضل به انقلاب سفید و تقسیم اراضی برمی‌گردد به دخالت‌های غرب و غرب پرستان در امر روستا، که البته با حضور امام راحل (ره) و به برکت انقلاب اسلامی تا حدود زیادی جلوی آن گرفته شد، البته هنوز هم این مدل وجود دارد و باید راه علاجی برای آن پیدا کرد. چهارمین آسیب در مدل‌های موجود عدم دخالت مردم در شناخت مسائل، برنامه‌ریزی و تصمیم گیری برای حل مسائل روستا است. آنچه تا الان بوده این است که مردم روستا تماشاگر بوده‌اند و هیچ نقشی در شناخت و اولویت گذاری مسائل روستا ایفا نمی‌کنند، این نقش نداشتن باعث ناامیدی، بی‌نشاطی و بی‌هویتی در مردم روستا می‌شود.
برای ساخت روستای پیشرفته و آباد باید یک مدل موفق داشت
محمددوست آسیب پنجم را بسیار مهم دانست و آن را عدم توجه به اقتضائات بومی و محلی بیان کرد و گفت: این مسئله با مسئله تصدی‌گری و عدم دخالت مردم دو موضوع در هم تنیده هستند. وقتی مدیریت از خارج صورت بگیرد، مردم دخالتی در امور خود ندارند، تصمیمات ملی و کشوری و بدون در نظر گرفتن اقتضائات بومی و محلی خواهد بود و نتیجه چنین روندی حذف فرهنگ، آداب و رسوم، لباس‌ها، موسیقی و معماری روستاها در مناطق مختلف می‌شود. قطعاً خانه‌ای در آذربایجان ساخته می‌شود با خانه‌ای که در سیستان و بلوچستان ساخته شده تفاوت‌هایی دارد. عدم توجه به این تفاوت‌ها سبب می‌شود کپر که بخشی از هویت یک مردم است به عنوان مکان زندگی آدم‌های مستضعف شناخته شود، لباس برخی از مناطق نماد فقر و جهالت دیده شود یا گویش و زبان مورد تمسخر قرار گیرد، در صورتی که در بعضی از نقاط در غیر کپر نمی‌توان زندگی کرد و لباس و زبان و گویش محلی بخشی از هویت آن منطقه است. بنده نزدیک به ۱۶ سال توفیق خدمت‌گزاری در کارهای جهادی دارم، گاهی در برخی استان‌ها برای عزیزانی که در سیاه چادر زندگی می‌کردند خانه ساخته می‌شد اما به دلیل عدم هماهنگی بین این خانه‌ها و زندگی مردم آنها خود در چادر زندگی می‌کردند و احشام‌شان را در آن خانه قرار می‌دادند.
معاون فرهنگی اجتماعی ستاد ملی قرارگاه پیشرفت و آبادانی ششمین آسیب را مربوط به آموزش دانست و اظهار داشت: عدم تطابق آموزش‌ها با نیازهای مردم هر منطقه آسیب دیگری است که در این حوزه وجود دارد. نیازهای شغلی، بهداشتی، جغرافیایی، فرهنگی در مناطق مختلف متفاوت است و هر کدام آموزش‌های مرتبط با خود را می‌طلبد. مشکل یک جانبه حرکت کردن نیز در این مسیر مشکل مهمی است. روستاها ابعاد و عرصه‌های مختلفی دارند؛ سلامت، اشتغال، عمران، تعلیم و تربیت، سبک زندگی، فرهنگ و غیره عرصه‌هایی است که باید به طور همزمان به همه آنها توجه کرد. رسیدگی به یک بعد و رها کردن بعد دیگر روستا را به غایت مطلوب نزدیک نمی‌کند، بلکه ممکن است مشکل آفرین نیز باشد. بنابراین هدفمند نبودن، نداشتن نقشه پیشرفت، تصدی گری و مدیریت از بیرون، عدم دخالت مردم در شناخت مسئله، برنامه ریزی و تصمیم گیری، بی توجهی به اقتضائات بومی محلی، تک بعدی بودن، عدم یکپارچگی آسیب‌هایی است که در مسیر رشد، پیشرفت و توسعه روستا وجود دارد. بر اساس تجربه و مبانی می‌توان گفت مهمترین مسئله و آسیب مدیریت از بیرون است.
وی با تاکید بر اینکه برای ساخت روستای پیشرفته و آباد باید یک مدل موفق داشت، بیان داشت: مدل ما در قرارگاه پیشرفت مدل اسلام است و آن مدل امامت است. از این جهت تقریباً ۶ سال پیش قرارگاه پیشرفت مدل امام روستا را برگزید. در این مدل یک طلبه که هم هدف را می‌شناسند و هم ویژگی‌های لازم جهت امامت روستا را دارد به عنوان امام روستا انتخاب می‌شود. بنابراین امام روستا از طرفی باید بداند هدف و قله چیست و روستا را باید به کجا برساند و از طرف دیگر باید توان مدیریت کردن روستا و همراه کردن مردم را داشته باشد. باید بتواند کاری کند که مردم خود به شناخت مسئله برسند، برنامه‌ریزی کننده و تصمیم گیر باشند. امام باید اقتضائات بومی محلی را درک کند و بتواند روستا را در همه ابعاد و عرصه‌ها به صورت یکپارچه جلو ببرد.
امامت؛ اوج مطلوب اداره جامعه در مقابل انواع و اقسام مدیریت‌های ضعیف انسانی
محمددوست با استناد به کلام مقام معظم رهبری، تصریح کرد: معظم له درباره امامت می‌فرمایند: امامت یعنی اوج مطلوب اداره جامعه در مقابل انواع و اقسام مدیریت‌های جامعه که از ضعف‌ها، شهوات و فزونی طلبی انسانی سرچشمه می‌گیرد. اسلام شیوه و نسخه امامت را به بشریت ارائه می‌دهد. انسانی که دلش از فیض الهی سرشار و لبریز است، معارف دین را می‌شناسد و می‌تواند راه درست را تشخیص بدهد، دارای قدرت عملکرد است و جان و خواست زندگی شخصی برایش اهمیت ندارد. امام جان و زندگی انسان‌ها را بر مسائل شخصی خود ترجیح می‌دهد. امامت یعنی پیشوایی انسان‌ها و جامعه در امر دین و دنیا. همچنین حضرت آقا در جای دیگر می‌فرمایند: مسئله امامت یک مسئله مخصوص مسلمان‌ها یا شیعیان نیست. امامت یعنی فردی یا گروهی در یک جامعه حکمرانی می‌کنند و جهت حرکت آنها را در امر دنیا، معنویت و آخرت مشخص می‌نمایند. از این جهت قرارگاه پیشرفت امام روستا را به عنوان اولین اقدام معین کرد.
معاون فرهنگی اجتماعی ستاد ملی قرارگاه پیشرفت و آبادانی به مهمترین مأموریت امام روستا اشاره کرد و گفت: مهمترین مأموریت امام روستا این است که بر اساس مبانی و فرآیند مأموریتی که مشخص شده، جامعه الگویی و توحیدی ایجاد کند. به بیان دیگر ما برای روستا شاخص مشخص کردیم اینکه یک روستا در ابعاد مختلف چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد. وظیفه امام روستا کمک به مردم، بررسی وضعیت و مشکلات روستا، برنامه‌ریزی و اولویت بندی مسائل به کمک مردم و اقدام در جهت رفع مشکلات با کمک مردم است. طلبه‌ای که به روستا می‌رود قرار نیست تنها امام جماعت باشد و امامت او تنها منحصر در محراب و نماز نیست بلکه باید در دنیای مردم، اقتصاد، عمران، سلامت، تربیت و آموزش نیز برای مردم و جامعه روستایی برنامه داشته باشد. امام روستا دیگر تنها مسئله‌گو نیست بلکه باید برای تحقق دین برنامه‌ریزی و اقدام کند.
وی ابراز کرد: اگر الگوی روحانیت اهل بیت (ع) هستند و قرار است جا پای انبیا بگذارند باید به نقش آفرینی انبیا و اولیا الهی نیز توجه کنند. وظیفه انبیا تحقق دین در بستر جامعه بود بنابراین طلبه و امام روستا نیز باید با این هدف پا به میدان بگذارد. به لطف خداوند ما در قرارگاه این کار را آغاز کردیم و امروز حدود ۴۵۰ امام روستا در روستاهای مختلف مستقر داریم. کار ما یک کار گسترده نیست چرا که ما به دنبال الگوسازی هستیم. سازمان‌ها و نهادهایی هستند که وظیفه آنها کار گسترده در این عرصه‌ها است اما تفاوت کار ما با آنها در مسئله الگوسازی است از این جهت هیچ تعارض و موازی کاری در این عرصه اتفاق نمی‌افتد. ما در قرارگاه پیشرفت مدعی نیستیم که کارمان بی نقص است، این کار یک کار جدید است به همین دلیل زمان و تجربه نیاز دارد تا به پختگی لازم برسد اما در همین زمانی که گذشته اتفاقات بسیار مبارکی در روستاها افتاده است. در برخی روستاهای دور افتاده تحول ایجاد شده و امید آفرینی صورت گرفته است و همین باعث شده مهاجرت معکوس اتفاق بیفتد. برخی از این خدمات در رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها اطلاع رسانی شده و در دسترس عموم قرار گرفته است.
محمددوست در پایان خاطرنشان کرد: قرارگاه پیشرفت و آبادانی پنج معاونت عمران، اشتغال، تعلیم و تربیت، فرهنگ و اجتماعی دارد. این معاونت‌ها افرادی که در میدان هستند را از لحاظ آموزش، توجیه، مهارت افزایی و رشد پشتیبانی می‌کنند. در طراحی و برنامه‌ریزی و پیشرفت کار و گاهی هم به تناسب در انجام پروژه‌ها امام روستا را پشتیبانی و حمایت می‌کنند، در واقع معاونت‌ها نقش تسهیل‌گری دارند.