خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: گزارش هفتگی اندیشه مهر در هفته پایانی شهریور ماه، آخرین ماه تابستان را می‌خوانید؛ تابستانی داغ با اخباری نه چندان داغ حداقل در حوزه اندیشه. تابستانی که تمام آن تحت‌الشعاع کرونا و تبعات آن بود و بسیاری از مراکز و نهادهای آموزشی واندیشه ای برنامه‌ها، نشست‌ها و کلاس‌های تابستانه خود را یا به تعویق انداختند یا به صورت مجازی برگزار کردند.
آغاز دوره‌های تخصصی مؤسسه حکمت و فلسفه
مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه یکی از همین مؤسسات بود که در ایام کرونا هم نسبتاً فعال بود و در مناسبت‌های مختلف نشست‌ها و مراسم مختلفی برگزار کرد و چند روز پیش هم اعلام کرد که دوره‌های تخصصی فلسفی به صورت مجازی آغاز شده است و در پاییز هم ادامه خواهد داشت. این دوره‌های تخصصی در اسکای روم برگزار می‌شود و علاقمندان برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این دوره‌ها می‌توانند به سایت مؤسسه حکمت و فلسفه مراجعه کنند.
اما خبر دیگر اینکه با گذشت حدود ۲۰ روز از درگذشت حیدر رحیم پور ازغدی، هنوز در رسانه‌های مختلف صحبت از این فعال انقلابی است. حبیب رحیم پور ازغدی، فرزند این مرحوم، چند شب پیش در برنامه تلویزیونی جهان آرا در شبکه افق حاضر شد ودرباره پدرش سخن گفت. وی گفت: مرحوم حاج حیدر رحیم پور ازغدی از جمله افرادی بود که تا انتها انقلابی ماند. ایشان کسی بود که در جریان ملی شدن صنعت نفت، تابلوی شرکت نفت انگلستان را پایین کشید. در اوج جوانی نامه‌ای به دکتر مصدق و آیت‌الله کاشانی نوشت و به هر دو انتقاد کرد که مصدق به او جواب داد دوره ما گذشته و اکنون نوبت شماست.
رحیم پور در بخش دیگری از سخنانش توضیح داد: شخصیت انقلابی هم جاذبه دارد هم دافعه ولی جاذبه او حداکثری است و دافعه‌اش حداقلی البته نباید از هویت اصلی انقلابی دست کشید تا جاذبه داشت و در عین حال از محدود کردن همه راه‌های ارتباط هم پرهیز داشت. مرحوم حاج حیدر رحیم‌پور ازغدی نقدهایی می‌نوشت که در رسانه‌های رسمی منتشر نمی‌شد. او منتقدترین و در عین حال از معتقدترین افراد به نظام جمهوری اسلامی بود. در دهه ۷۰، مرحوم حاج حیدر رحیم‌پور ازغدی به خاطر نقد به سیاست‌های دولت کارگزاران ۲۴ ساعت بازداشت و در نهایت با لطف رهبری آزاد شد.
برنامه تلویزیونی «سوره» یکی از برنامه‌های اندیشه‌ای شبکه چهار سیماست که در گزارش‌های قبلی هم به بهانه‌های مختلف به آن پرداختیم. پخش این برنامه با موضوع علوم انسانی و فلسفه به صورت هفتگی است اما در مناسبت‌های مختلف پخش آن به صورت هرشب و با شکل ویژه برنامه می‌شود. مثلاً در ماه محرم ویژه برنامه‌ای با عنوان «فصل بنی امیه» از سری برنامه‌های سوره پخش شد که در آن موضوعات مختلف و مرتبط با بنی امیه مورد بحث و بررسی قرار گرفت. اما در دهه آخر ماه صفر این برنامه بار دیگر ویژه برنامه‌ای پیرامون سیره امام حسن و دلایل جنگ و صلح حضرت و سیره فرهنگی و اجتماعی ایشان تدارک دیده شده است که از شنبه سوم مهرماه به مدت ۱۴ شب هرشب ساعت ۲۲ از شبکه چهار سیما پخش می‌شود.
کمبود ادبیات در حوزه ادبیات
در هفته گذشته، نشست‌های مختلفی برگزار شد که اغلب آنها مرتبط با اربعین حسینی بود. یکی از این نشست‌ها نشست «معرفی و بررسی کتاب زیارت‌های پیاده در جهان معاصر» بود. جبار رحمانی، عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات اجتماعی و فرهنگی گفت: جامعه‌شناسی ما در حوزه‌های زیارتی تقریباً تهی است و با توجه به اهمیت زیارت در جامعه ایرانی، ما نسبت به دیگر جوامع در این حوزه کمبود ادبیات داریم که باید برای غنای آن تلاش کنیم. این کتاب باتوجه به اهمیت زیارت و مطالعات علمی آن، بسیار حائز اهمیت است؛ چراکه در آن یک مطالعه میان‌فرهنگی و تطبیقی صورت گرفته است.
نشست علمی «سیر عاشورانگاری در ایران (۱۲۹۹- ۱۳۹۹ ش)»، برنامه دیگری بود که در هفته‌ای که پشت سرگذاشتیم برگزار شد. سخنران این نشست سعید طاووسی مسرور، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی بود. طاووسی مسرور در این سخنرانی کتاب «شهید جاوید» اثر مرحوم صالحی نجف‌آبادی را مهم‌ترین کتاب عاشورایی دوره معاصر دانست و گفت: نگارش این کتاب باعث تحول و اقبال به عاشورانگاری شد. همچنین به نویسنده این کتاب جفا شده، زیرا در این کتاب علم امام حسین (ع) به شهادت را انکار کرده است، یعنی امام می‌دانست که نهایتاً شهید می‌شود یا می‌دانست که در کربلا شهید خواهد شد، اما نمی‌دانست سفرش به کوفه منتهی به شهادتش می‌شود. من موافق علم امام به شهادت هستم و ادله کلامی، حدیثی و تاریخی دارم، ولی مسائل کلامی مثل مسائل فقهی اجتهادی هستند. ممکن است قول و نظری در تاریخ مشهور شده، ولی خلافش هم وجود داشته باشد. علم امام و عصمت هم همین است. اینکه عالمی را به سبب نظرش تخریب کنند، درست نیست. کتاب «شهید جاوید» یکی از بهترین آثار عاشورایی از حیث تاریخی است. در این کتاب گفته می‌شود که امام برای تشکیل حکومت قیام کرد که نظر خوبی محسوب می‌شود و با علم امام به شهادت هم قابل جمع است. آثار شاخص دوره پهلوی می‌گویند که امام از طریق شهادت سیاسی می‌خواست اهدافش را محقق کند.
تازه‌های بازار نشر
اما به روال همه هفته‌ها در بخش پایانی گزارش سری می‌زنیم به بازار نشر و کتابهای اندیشه‌ای که در هفته پیش منتشر شدند. کتاب «دایرةالمعارف جنبش‌های دینی نوظهور» نوشته جمعی از اندیشمندان، به سرویراستاری پیتر بی. کلارک با مقدمه و ترجمه هادی وکیلی توسط پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر شد. این کتاب با حجمی حدود هزار صفحه، به معرفی و بیان مختصات بیش از چهارصد جنبش دینی معنوی شرقی و غربی در سراسر جهان می‌پردازد و اطلاعات تخصصی موثق و مستوفایی دربارۀ این جنبش‌ها ارائه می‌کند. کتاب «درمانگاه فلسفه» با عنوان فرعی «درس زندگی از زبان فیلسوفان بزرگ» نوشته لورنس دویلرز با ترجمه سامان شهرکی توسط نشر خزه منتشر شد این کتاب دوازدهمین جلد از مجموعه آثار «پیاده‌روی با فلسفه» است که نشر خزه مدتی است آنها را منتشر می‌کند.
کتاب «علوم اجتماعی را بگشایید: گزارشی درباب ساختاربندی مجدد علوم اجتماعی» نوشته ایمانوئل والرشتاین با ترجمه مهدی معافی اثر تازه دیگریست که به تازگی وارد بازار نشر شده و در انتشارات پگاه روزگار نو منتشر شد. این اثر در ادامه پروژه فکری ایمانوئل والرشتاین یعنی نقد علوم اجتماعی مدرن و طرح‌ریزی دانشی اجتماعی و تاریخی جایگزین است. وی در این کتاب با مرور و ارائه خلاصه‌ای از آنچه پیش از این گفته، پیشنهادهایی عملی برای کاربست ایده ایجابی خود ارائه می‌کند.
«پسا اسلام‌گرایی» عنوان اثر جدید آصف بیات، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه ایلینوی آمریکا در حوزه مطالعات اسلام سیاسی در جهان است که به تازگی با ترجمه عباس جنگ توسط انتشارات بزنگاه منتشر شده است. مترجم اثر درباره «پسا اسلام‌گرایی» می‌گوید: این اثر که در بحبوحه بهار عربی و با تمرکز بر جریان‌های اسلام‌گرا در کشورهای اسلامی به نگارش درآمده، روایتی است از روند مواجهه و تحول جریان‌های اسلام‌گرا با اقتضائات و واقعیت‌های حکمرانی روزمره، روایتی که با الهام از تحولات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ایران در دهه ۱۳۷۰ آغاز شده و سپس سعی می‌کند دلالت‌های نامتعین و متکثر این مواجهه را در قالب تحولات جریان‌های اسلام‌گرا و پسااسلام‌گرا در کشورهای مصر، ترکیه، سوریه، سودان، تونس، اندونزی، لبنان، پاکستان و عربستان سعودی شرح دهد. و در آخر هم اینکه کتاب «معجم المصطلحات الفلسفیه» ازسوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی تجدید چاپ شد. حسین لطیفی، پدیدآورنده این اثر در «معجم المصطلحات الفلسفیه» اصطلاحات فلسفی بیش از ۲۰۰ کتاب را که تا اواخر قرن ۱۳ هجری قمری تألیف شده است، استخراج کرده و بر هر یک از آنها شرحی نگاشته است.