خبرگزاری مهر، گروه استانها- اعظم محبی: تغییرات آب و هوایی و دگرگون شدن الگوی بارش در کشور آثار متعددی در حوزه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و غیره بر جای گذاشته است.
یکی از پیامدهای تغییرات آب و هوایی در محدوده شهرها افزایش آبگرفتگی معابر شهری و برون شهری است؛ موضوعی که مشکلات متعددی را برای ایمنی تردد شهروندان، خسارت به اراضی زراعی و تخریب ابنیه و سازه‌های راه‌ها ایجاد می‌کند.
واقع شدن بسیاری از شهرهای شمال کشور در دامنه رشته کوه البرز و شیب طبیعی رواناب‌ها از سوی کوه به مناطق دشتی، تأثیرات تغییر اقلیم را تشدید کرده به نحوی که با وجود عبور رودخانه‌ها از داخل شهرها، شاهد آن هستیم که با کمترین شدت بارش، آبگرفتگی و اختلال در آمد و شد خودروها اتفاق می‌افتد.
علاوه بر تغییر اقلیم، پایین بودن کیفیت فنی سازه‌های راهداری، قدیمی بودن سازه‌ها و همچنین طرح‌های توسعه‌ای شهری هم به تشدید این اثرات مخرب دامن زده است.
توجه نکردن به ظرفیت اکولوژیکی رودخانه‌ها و افزایش ساخت‌وسازها در محدوده آن، یکی از موضوعاتی است که موجب تشدید آثار مخرب بارش‌های رگباری شده به نحوی که بارگذاری‌های غیراصولی در مناطق بالادست میزان رواناب هدایت شده به دالان‌های رودخانه‌ها را افزایش داده که افزایش آبگرفتگی را در پی خواهد داشت.
در آغاز فصل پاییز شاهد بارش رگباری باران در گلستان بودیم که در کمتر از یک ساعت، آبگرفتگی معابر، بر هم خوردن نظم شهری، اختلال در تردد خودروها و قطعی چند ساعته برق را به همراه داشت.
کارشناسان برای کاهش اثرات طوفان اقداماتی همچون طرح جامع جمع‌آوری آب‌های سطحی، اصلاح و بهسازی ابنیه راه‌ها و لایروبی انهار، رفع خطر سقوط درختان و تغییر شبکه هوایی برق به زمینی و استفاده از کابل‌های خودنگهدار را پیشنهاد داده اند و لذا لازم است دستگاه‌های متولی نقاط مستعد خطر را شناسایی و نسبت به رفع آن‌ها اقدام کنند.
برنامه‌ای برای هدایت آب‌های سطحی وجود ندارد
مدیرکل مدیریت بحران گلستان در خصوص اتفاق رخ داده طی روزهای اخیر در استان به خبرنگار مهر گفت: در مواقع پیش بینی خطر و بحران، دستورالعمل‌های ارسالی از تهران به دستگاه‌های متولی ابلاغ شده و در آن‌ها حساسیت لازم را ایجاد می‌کنیم.
عایق شدن سطوح آبگیر، اجرای پل‌های نامناسب و انسداد سطح مقطع رودخانه‌ها باعث خسارت سیل در شهرها می‌شود رسول حسام با اشاره به آبگرفتگی معابر شهری، گفت: هدایت آب‌های سطحی وظیفه شهرداری است و آبگرفتگی در بارش‌ها، ممکن است ناشی از مسائل فنی باشد.
حسام توضیح داد: ممکن است در آن محدوده جداولی پیش‌بینی شده که ظرفیت عبوری این بارش‌ها را نداشته و باید اصلاح شود.
وی با بیان اینکه مطالعات سیلابی شهری باید انجام و وظیفه‌مندی دستگاه‌ها مشخص شود، افزود: شهرداری باید در چارچوب مطالعات، به ساخت شهر اقدام کُند و بروز آبگرفتگی با کمترین میزان بارش، نشان می‌دهد که برنامه مناسبی برای هدایت آب‌های سطحی وجود ندارد.
حسام، بخش دیگری از مشکلات را عدم پاکسازی جداول برشمرد و گفت: جداول اغلب روباز بوده و ممکن است مدخل تقاطع پل‌ها با جداول رسوب گرفته و آب بالا بزند.
وی در خصوص آبگرفتگی در مورد آبگرفتگی معابر بین شهری گفت: ممکن است پل‌هایی که در مسیر جاده وجود داشته پاسخگوی میزان آبی که از بالادست سرازیر می‌شود، نباشد و یا تغییر کاربری‌ها سبب شده که تولید رواناب افزایش یافته و چون این پل‌ها برای ظرفیت خاصی طراحی شده، دچار مشکل می‌شوند.
حسام تاکید کرد: هرچه پهنه را عایق کنیم، تولید رواناب افزایش یافته و چون ابنیه‌های راهداری برای آن حجم از تغییر کاربری ساخته نشده، در نتیجه تخلیه به موقع انجام نمی‌شود.
وی با بیان اینکه به دستگاه‌ها تذکرات لازم داده شده است، افزود: تنظیف رودخانه‌ها بر عهده شهرداری و لایروبی آن بر عهده آب منطقه‌ای است و سازمان برنامه و بودجه باید منابع مالی آن را در اختیار این شرکت قرار دهد.
لزوم توجه به مدیریت سیلاب شهری
برای اطلاع از برنامه‌های آب منطقه‌ای گلستان در خصوص لایروبی رودخانه‌ها با مدیرعامل این شرکت گفتگو کردیم، سید محسن حسینی به خبرنگار مهر گفت: عوامل اصلی وقوع سیلاب، دو پدیده به نام‌های «شدت» و «مدت» بارش هستند.
وی افزود: عوامل تشدید کننده‌ای هم مانند عایق شدن سطوح آبگیر، پل‌های نامناسب، انسداد سطح مقطع رودخانه‌ها و مسائلی از این دست موجب افزایش خسارات سیل در شهرها می‌شود.
حسینی بیان کرد: در گلستان ۳۵ شهر وجود دارد که از آن‌ها رودخانه‌هایی به طول ۶۵۰ کیلومتر عبور می‌کند لذا توجه بیشتر به مقوله «مدیریت سیلاب شهری» ضرورتی بدیهی و فوری است.
وی گفت: شهرها، بخشی از حوضه آبریز هستند که با بالادست و پایین‌دست خود در ارتباط تنگاتنگ بوده و تاثیرپذیری و تأثیرگذاری دارند بنابراین در مطالعات و اجرای طرح‌های مدیریت سیلاب باید «مناطق بالادست شهر»، «محدوده شهر» و «مناطق پایین‌دست شهر» در نظر گرفته شوند.
حسینی افزود: مطالعه و اجرای مواردی مانند آبخیزداری در حوضه‌های بالادست، انحراف سیلاب، مجهز کردن رودخانه‌های طغیانی به سیستم اطلاع‌رسانی و هشدار سیل را می‌توان نمونه‌هایی از مدیریت سیلاب در «مناطق بالادست شهر» دانست.
وی گفت: پس از ایجاد و توسعه شهرها، به دلیل تغییرات در آبراهه‌ها، نفوذپذیری خاک، تراکم جمعیت و غیره، دبی سیلاب چندین برابر افزایش می‌یابد لذا باید سیستم‌های جمع‌آوری و دفع سیلاب محدوده شهرها را اجرا کرد.
حسینی ادامه داد: شهرداری‌ها باید با همکاری دستگاه‌های متولی به این موارد توجه کرده تا شاهد شهرهایی امن در برابر سیل باشیم.
وی عنوان کرد: مطابق قانون شهرداری‌ها و قانون مدیریت بحران، لایروبی رودخانه‌های محدوده شهرها برعهده شهرداری‌ها است البته از امسال مقرر شد بخشی از اعتبارات در این خصوص به شرکت آب منطقه‌ای داده شود تا به شهرداری‌ها در این زمینه کمک کند.
کیفیت فنی ابنیه افزایش یابد
معاون راهداری اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای گلستان نیز به خبرنگار مهر، گفت: پل‌ها و ابنیه‌ای که با بارندگی‌های شدید دچار آبگرفتگی شده شناسایی شده و لایروبی و تنقیح آن‌ها را انجام می‌دهیم.
غلامرضا بیکی با اشاره به چالش‌ها افزود: ظرفیت عبوری ابنیه‌ای که ساخته شده جوابگو نبوده یا با تغییراتی که در سال‌های اخیر ایجاد شده، دیگر پاسخگوی نیاز امروز نیست و ممکن است با تکرار بارش‌های سال ۹۸ این سازه‌ها دچار آبگرفتگی شوند.
وی با بیان اینکه بعد از سیل، در بسیاری از مسیرها آبرو ایجاد کردیم، اظهار کرد: این ابنیه‌ها در شهرستان‌های گمیشان، آق‌قلا، فاضل آباد و مینودشت احداث شده و اگر اعتبارات تخصیص یابد، می‌توانیم مشکلات بیشتری را برطرف کنیم.
بیکی ادامه داد: همچنین لازم است سازه‌های آشغال‌گیر و رسوب‌گیر در حوزه‌های آبخیز ایجاد شده تا تنه درختان به مسیرهای آبی وارد نشود.
بیکی با اشاره به مسیرهای بزرگراهی که با بارش شدید باران دچار آبگرفتکی می‌شوند، گفت: این مناطق بیشتر در محور پلیس راه نوکنده، محور بندرگز به کردکوی، محور کردکوی به گرگان و مینودشت قرار دارند.
وی با بیان اینکه برای راهداری زمستانه آمادگی لازم را داریم، تأکید کرد: باید در محورهای جدید التاسیس، ابنیه فنی خوبی ایجاد شود تا هزینه‌های نگهداری کاهش یابد.
شبکه برق گلستان حادثه‌خیز است
یکی از چالش‌هایی که خود را در طوفان نشان داد، شکستن تیرهای برق و قطعی چند ساعته بود لذا در این خصوص با مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق گلستان گفتکو کردیم، علی‌اکبر نصیری به خبرنگار مهر گفت: شبکه برق استان حادثه خیز بوده و رانش، سیل، بارندگی، برف، طوفان و باد آن را تهدید می‌کند.
نصیری افزود: شبکه برق استان هوایی بوده و در معرض باد و باران است و راهکار آن استفاده از کابل‌های روکش‌دار و یا زمینی کردن بوده که هزینه بالایی دارد.
وی با بیان اینکه ۲۵ درصد شبکه فشار ضعیف به کابل خودنگهدار مجهز شده، گفت: برخی از اتفاقات مانند افتادن شیء خارجی بر روی شبکه در طوفان اجتناب‌ناپذیر است.
نصیری با بیان اینکه طوفان در استان منجر به سقوط و شکستن تیرهای برق شد، افزود: تیرهای فرسوده نیازمند تعویض بوده و شهرداری هم باید در خصوص هرس درختان اقدام کند.
وی بیان کرد: همچنین تنش‌های مکانیکی در فصل تابستان به دلیل قطع و وصل‌های اضطراری سبب شد تا برخی اتصالات سست و در طوفان رها شود که راهکار آن آچارکشی و رفع نقص است.
اجرای سازه‌های غیراصولی بر روی رودخانه‌ها
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گلستان در خصوص وظایف دستگاه‌ها به خبرنگار مهر گفت: یکی از مسائل مهم در داخل شهرها مطالعات جمع‌آوری آب‌های سطحی بوده که در برخی از شهرها انجام و برخی نیمه تمام مانده و در تعدادی از شهرها هم اجرا نشده است.
عفت همدم افزود: این موضوع در جلسه شورای مدیریت بحران مطرح و استاندار دستور داد که برای هشت شهر جدید مطالعات را انجام دهیم که قرارداد آن در چهار شهر امضا شده است.
وی از داشتن مطالعات در ۱۵ شهر استان خبر داد و گفت: شهرداری‌ها موظف هستند احداث هر کانال و جدولی را بر اساس مطالعات جمع آوری آب‌های سطحی انجام دهند.
همدم در خصوص پل‌ها و سازه‌های تقاطعی هم بیان کرد: هر دستگاه اجرایی که می‌خواهد روی رودخانه‌ها سازه‌ای اجرا کند باید از آب منطقه‌ای مجوز دریافت کرده تا ابنیه استاندارد با توجه به دبی و حجم آب عبوری ایجاد کنند.
وی ادامه داد: متأسفانه در سال‌های گذشته سازه‌های تقاطعی غیراصولی بر روی رودخانه‌ها و مسیل‌ها ساخته شده که مقرر شد آب منطقه‌ای، نقاط را احصا و با همکاری دستگاه‌ها در اولویت اصلاح قرار بگیرند.
همدم گفت: تنظیف رودخانه‌ها بر عهده شهرداری‌ها است اما با توجه به قوانین آب منطقه‌ای وظیفه هر اقدام در رودخانه‌ها به شرکت آب منطقه‌ای برمی‌گردد و در این خصوص هم مکاتباتی از معاونت حقوقی ریاست جمهوری داشتیم.
وی افزود: آب منطقه‌ای باید لایروبی رودخانه‌های محدوده درون و برون شهری را انجام دهد و امسال با توجه به اهمیت موضوع به شهرداری‌ها هم تأکید شده که در این موضوع کمک کنند.
شهرهای شمالی به سبب ویژگی‌های خاص جغرافیایی و واقع شدن در اقلیم معتدل و مرطوب به صورت مستمر در دوره‌های چند ساله شاهد وقوع سیلاب و جاری شدن رواناب در سطح شهرها و مناطق مسکونی هستند که این موضوع در سال‌های اخیر منجر به تلفات جانی و مالی پرشمار شده لذا برای پیشگیری در این زمینه به همگرایی نهادهای متولی نیاز است.