خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و اندیشه: آبان ماه همیشه یکی از ماه‌های شلوغ و پرهیاهوی سال بوده است. خصوصاً که امسال پس از دوسال رکود به واسطه کرونا مراکز و نهادهای آموزشی دوباره رونق گرفتند و کار خود را آغاز کردند و مناسبت‌های فرهنگی این ماه توسط مراکز و مؤسسات مختلف برگزار می‌شود؛ از برگزاری هفته کتاب تا روز جهانی فلسفه و بزرگداشت علامه طباطبایی.
البته امسال در ایام آبان ماه مراسم بزرگداشت و یادبود چهلمین روز درگذشت علامه حسن زاده آملی را هم داشتیم و مراسم‌های متنوع و متعددی برای این عالم فقید توسط خانه اندیشمندان و چند نهاد علمی- آموزشی دیگر برگزار شد.
اما در هفته‌ای که گذشت نشست‌های مهمی با حضور افراد مهم در حوزه اندیشه برگزار شد که در ادامه هم مروری بر نشست‌هایی که برگزار شد خواهیم داشت و هم مروری بر نشست و اتفاقاتی که در هفته‌های آتی قرار است بیفتد.
سرنوشت تلخ جامعه شناسان کلاسیک در ایران
در سومین همایش خوانش انتقادی جامعه‌شناسان کلاسیک و مسائل اجتماعی ایران: جورج زیمل که توسط انجمن جامعه شناسی با همکاری گروه جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی روز گذشته برگزار شد و بخش دوم آن هم امروز به صورت مجازی برگزار می‌شود، یوسف اباذری که مدتها بود خبری از آن نبود سخنرانی کرد. وی در این همایش گفت: معرفی جامعه شناسان کلاسیک در ایران سرنوشت تلخی پیدا کرده و محدود به کتابهای درسی مانند ریتزر شده است.
اباذری در بخش دیگری از این سخنرانی بیان کرد: امروز مایکل جکسون یک ایده دینی سکولار شده است. این مفهوم از آن جهت اهمیت دارد که برخی بین امر قدسی و سکولار تمایز قائلند در حالیکه اینها می‌توانند به راحتی از هم گذرکنند. به طور مثال خواننده راک یا پاپ می‌تواند به راحتی به یک امر دینی تبدیل شود.
این استاد جامعه شناسی همچنین در جایی دیگر از سخنان خود اضافه کرد: در ایران تحقیقات به راه خودش می‌رود و نظرات جامعه شناسان بزرگ هم به راه دیگر.
حضور بیشتر زنان در کلاب هاوس
نشست دیگری که در خبرگزاری ایبنا برگزار شد، جلسه نقد و بررسی کتاب «تحول معرفت‌شناختی فضای مجازی» اثر عبدالله صلواتی بود. علی گرانمایه‌پور و رضا ماحوزی به عنوان ناقد در این جلسه حضور داشتند و گرانمایه پور در پایان ین جلسه گفت: نگاه معرفت‌شناسی راهی برای ما باز می‌کند که به جای نگاه هراسناک، سلبی و تئوری توطئه دریابیم خانواده ایرانی چه رویکردی در فضای مجازی دارد؟ فضای مجازی سال‌هاست بخشی از فضای واقعی ماست و انسان آنچه را که به دلیل مقاومت‌های فرهنگی، سیاسی و … نمی‌تواند درباره‌اش صحبت کند در فضای مجازی می‌گوید. بنابراین جنبش فمنیستی در فضای مجازی با قدرت در حال گسترش است و در این فضا تضادها، آمال و آرزوها، رویاها و.... می‌بینیم. کلاب هاوس را ببینید! متوجه می‌شوید که چه قشری در این فضا حضور دارند؟ مثلاً زن‌ها در این فضا بیشتر حضور دارند. در مطالعه معرفت‌شناسی ما با رویکرد پدیدارشناسی هم مواجه می‌شویم تا نادیده‌ها را ببینیم.
قرآن یک کتاب ضد استکبار است
حسن رحیم پور ازغدی، عضو حقیقی شورای عالی انقلاب فرهنگی که در این دوره به خاطر درگذشت پدرش کمتر در جلسات و سخنرانی‌ها حاضر می‌شد، روز گذشته چهارشنبه ۱۲ آبان ماه در سازمان دارالقرآن الکریم قرآن، به مناسبت سیزدهم آبان، سالروز مبارزه با استکبار جهانی سخنرانی کرد.
وی گفت: قرآن اساساً یک کتاب ضد استکبار است. سوال می‌شود که قرآن با استکبار چه کاری دارد. پاسخ این است که کل قرآن ضد استکبار است؛ شما حتی یک آیه از قرآن نمی‌توانید پیدا کنید که برای مهار استکبار انسان نباشد؛ حتی آیه‌ای که از غسل و وضو می‌گوید. انبیا آمدند برای اینکه این روح استکباری را در انسان مهار کنند و عدالت نظام تکلیفی جامعه شود و فلسفه دین هم این است. وقتی می‌گویند برای تعلیم کتاب و حکمت آمده‌ایم، می‌خواهید انسان را از استکبار در برابر خدا و استکبار در برابر دیگر موجودات دور کند. وقتی می‌گوید هدف خلقت عبودیت است، عبودیت در واقع همان نفی استکبار است. نمی‌شود که هم عبد و هم مستکبر و تسلیم آن باشیم.
کانون اندیشه جوان هم در روزهای دوشنبه، سه شنبه و چهارشنبه دهم، یازدهم و دوازدهم آبان سه نشست با موضوع هویت ایرانی به صورت مجازی برگزار کرد. این نهاد اندیشه‌ای در خصوص چرایی برگزاری این سلسله نشست‌ها توضیح داد که جامعه ایرانی در دو قرن گذشته تحت تأثیر اندیشه‌های ناسیونالیسم و شاهد بروز گفتمان‌های هویتی متعددی بوده که در هر مقطع زمانی به اشکال مختلف اجرا شده است و به مرور زمان به بحران هویتی سوق پیدا کرده است. به همین دلیل شناخت جامع و دقیق ابعاد متعدد هویت ایرانی از اهمیت اساسی برخوردار است. سیدجواد میری، سیدحسین شهرستانی و محسن صبوریان سخنرانان این نشست‌ها بودند.
خاطره جمشیدیها از اینکه چرا رشته جامعه شناسی را انتخاب کرد
اما غلامرضا جمشیدیها، استادتمام دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در نشست رونمایی از کتاب تازه خود با عنوان «حقوق بشر آمریکایی از منظر اندیشه امام خمینی» گفت: به‌خاطر علاقه به اندیشه‌های دکتر شریعتی پا در رشته جامعه‌شناسی گذاشتم و در مسیر مطالعات جامعه‌شناسی به دنبال یک تئوری بودم که جواب سوالاتم را بدهد، ولی درس‌های جامعه‌شناسی هم بازخوانی تاریخ غرب است، نه چیز دیگر و این درس‌ها جواب سوالات مرا نداد تا اینکه در مقطع دکترا به نظریه‌ای رسیدم که با نظر امام‌خمینی هم تطابق داشت و آن هم نظریه «دولت و تمدن» بود؛ به این معنی که هر جا دولتی باشد، تمدن هم هست و برای اصلاح جامعه باید دولت‌ها اصلاح شوند.
هفته آینده چه خبر است؟
در پایان هم اینکه ششمین دوره طرح ملی «گفتمان نخبگان علوم انسانی» عصر روز گذشته، چهارشنبه ۱۲ آبان ماه در تالار فردوسی دانشکده ادبیات با حضور سعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و حداد عادل، ئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی افتتاح و از شش اثر در حوزه علوم انسانی هم رونمایی شد. در این مراسم پیام‌هایی از آیت الله جوادی آملی و وزیر علوم نیز قرائت شد. دوره‌های آموزشی این طرح از روز شنبه ۱۵ آبان ماه به صورت مجازی با حضور اساتید برجسته حوزه علوم انسانی برگزار می‌شود که برای اطلاع از برنامه‌های این دوره می‌توانید به خبر مشروحی که پیش از این منتشر شده است مراجعه کنید.
اما همانطور که اشاره کردیم ماه پیش رو، ماه شلوغ و پرمناسبتی است و در هفته‌های آتی چندین مناسبت اندیشه‌ای مثل روز جهانی فلسفه و روز بزرگداشت علامه طباطبایی را خواهیم داشت که برنامه‌هایی هم با این موضوع قرار است برگزار شود.
به عنوان نمونه گروه فلسفه دانشگاه شهید مطهری همایش برخط «آینده فلسفه در ایران» را روز چهارشنبه ۱۹ آبان ۱۴۰۰ با حضور اساتیدی چون آیت الله عبدالله جوادی آملی، استاد فلسفه و حکمت اسلامی حوزه علمیه قم، رضا داوری اردکانی، رئیس فرهنگستان علوم، سیدمصطفی محقق داماد، استاد دانشگاه شهید بهشتی و رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم، سیدحمید طالب‌زاده استاد فلسفه دانشگاه تهران و دبیر شورای تحول علوم انسانی و علی پایا، استاد فلسفه کالج اسلامی لندن و عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور برگزار می‌کند.
خانه اندیشمندان هم برای روز ۲۷ آبان ماه برنامه‌ای را با حضور اساتید فلسفه تدارک دیده است که جزئیات آن متعاقباً اعلام می‌شود.
همچنین قرار است سلسله نشست‌های میان رشته‌ای با موضوع «قرآن و علوم انسانی» به همت دانشگاه شهید بهشتی برگزار شود که اولین نشست از این سلسله نشست‌ها روز سه شنبه ۱۸ آبان ماه ساعت ۱۳ الی ۱۵ با حضور دکتر خسرو باقری استاد دانشگاه تهران برگزار خواهد شد. جلسه دیگر این نشست با عنوان «قرآن و علوم شناختی» سه شنبه ۲۵ آبان ماه ساعت ۱۷:۳۰ الی ۱۹ با سخنرانی حجج الاسلام علیرضا فاطمی نیا و محمد سادات منصوری برگزار می‌شود. برگزاری جلسه «قرآن و اقتصاد» نیز با حضور عادل پیغامی ساعت ۱۷:۳۰ الی ۱۹ است. یکی دیگر از این نشست‌ها با عنوان «اسلوب قرآن در بیان تاریخ» است که یکشنبه ۱۶ آذرماه ساعت ۱۷:۳۰ الی ۱۹ برگزار می‌شود.جلسه «زیبایی شناسی و قرآن» سه شنبه ۳۰ آذرماه با حضور قاسم مرزی برگزار خواهد شد. نشست «قرآن و فلسفه» نیز سه شنبه هفتم دی ماه ساعت ۱۷:۳۰ الی ۱۹ با حضور احد فرامرز قراملکی برگزار می‌شود.علاقمندان می‌توانند برای شرکت در این نشست به آدرس اینترنتی www.sbu.ac.ir/webinar مراجعه نمایند.
همایش بین‌المللی «الهیات عملی» هم که به همت دانشگاه امام صادق (ع) و با مشارکت مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران اسفند ماه سال جاری برگزار می‌شود فراخوان مقاله داد. علاقه مندان می‌توانند جهت کسب اطلاعات بیشتر، به سامانه کنفرانس به نشانی www.practicaltheologyfa.isu.ac.ir مراجعه کنند.
تازه‌های بازار نشر
طبق روال همیشه در بخش پایانی گزارش مروری به تازه‌های نشر و کتابهای جدید در حوزه نشر خواهیم داشت.
همانطور که چندین بار نام علامه طباطبایی در این گزارش آمد خوب است که کتابی هم مرتبط با این عالم فقید معرفی کنیم. کتاب «علم‌النفس فلسفی علامه طباطبایی» نوشته حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالحسن غفاری از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شد. علم‌النفس فلسفی درباره نفس و عوارض آن گفت‌وگو می‌کند.
اثر دیگری که اخیراً منتشر شد، کتاب «هانا آرنت؛ آخرین مصاحبه و دیگر گفت‌وگوها» ترجمه هوشنگ جیرانی بود که از سوی نشر خزه منتشر شد. این کتاب، مجموعه‌ای است از چهار گفت‌وگو با این نویسنده و نظریه‌پرداز برجسته آلمانیِ قرن بیستم که در سال‌های ۱۹۶۴، ۱۹۷۰ و آخرین آن پیش از مرگ او در سال ۱۹۷۳ انجام شده‌اند.
و در پایان اینکه کتاب «فارابی و بنیان‌گذاری فلسفه سیاسی اسلامی» نوشته محسن مهدی، فیلسوف پرآوازه عراقی ایرانی با ترجمه محمداحسان مصحفی به همت انتشارات حکمت منتشر شد. مهدی در این کتاب نشان می‌دهد که فارابی با بهره جستن از سنت یونانیِ فلسفه سیاسیِ بازمانده از افلاطون و ارسطو و جای دادن این سنت در بستر فکری و اجتماعی اسلامی، چگونه فلسفه سیاسی اسلامی را بنیان گذاشت و اساساً چگونه خط سیر اندیشه سیاسی در اجتماع مسلمانان را دگرگون کرد.