خبرگزاری مهر -گروه دین و آئین- نگار احدپور اقبلاغ: در آستانه عید نوروز ۱۴۰۱ هستیم و روزهای تعطیلات عید، انس با کتاب و کتاب خواندن می‌تواند یکی از تفریحات مفید و سودمند باشد. در ادبیات کودک و نوجوان به ویژه در سال‌های اخیر، موضوعات مذهبی حضور پررنگ و چشمگیری داشته و شاعران و نویسندگان، اقبال زیادی به نگارش داستان و سرودن شعر با مضامین دینی نشان داده‌اند. ادبیات کودک و نوجوان مخصوصاً به زبان شعر که جنبه تأثیرگذاری‌اش به دلیل آهنگ و قافیه آن و نیز کوتاه بودنش نسبت به داستان، متجلّی تر است، رسانه‌ای جذّاب و کم هزینه برای فرهنگ هر جامعه می‌باشد. با این وجود در برخی از موضوعات دینی، اشعار کمی توسط شاعران سروده شده است و همچنین برخی از محتوای اشعار به خوبی نتوانسته‌اند مفاهیم دینی را ارائه نمایند. در خصوص کتاب‌های داستانی دینی و مذهبی کیفیت خروجی‌ها با نیاز جامعه نسبت منطقی با هم برقرار نکرده است.
با سید علی کاشفی خوانساری شاعر، نویسنده و سردبیر سابق فصلنامه نقد کتاب کودک و نوجوان در این خصوص به گفتگو نشستیم که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید:
کاشفی خوانساری، در نقد وضعیت چاپ و نشر کتب دینی و مذهبی در حوزه کودک و نوجوان گفت: اگر بخواهیم راجع به وضعیت انتشار کتاب‌های دینی کودک و نوجوان صحبت کنیم، باید کمیت و کیفیت را مدنظر قرار دهیم، از نظر کمی وضعیت این حوزه قابل قبول است، به این معنی که درصد کتاب‌های مذهبی موجود در میان کتاب‌های کودک و نوجوان بالاست و ناشران کتب متنوعی را منتشر می‌کنند و می‌توانیم بگوییم که از نظر کمی در این حوزه با مشکلی مواجه نیستیم.
کیفیت آثار دینی در حوزه کودک و نوجوان مطلوب نیست
وی افزود: اما از نظر کیفی می‌توان منابع موجود را نقد کرد، در حقیقت کیفیت آثار دینی و مذهبی در حوزه کودک و نوجوان چندان مطلوب نیست و بسیاری از این کتب از نظر محتوا، فنون ادبی، نگارشی، تصویرگری و کتاب آرایی ضعیف هستند، یعنی بخش عمده‌ای از کتب دینی کودک و نوجوان، کتاب‌های ضعیف و کم ارزش ارزیابی می‌شوند.
کاشفی خاطرنشان کرد: از طرفی تنوع موضوعی در این زمینه ضعیف بوده و ناشرانی که صرفاً سود اقتصادی مدنظرشان بوده تنها به سلیقه بازار توجه کرده و در موضوعات محدودی فعالیت کردند. به عنوان مثال، در زمینه قصه‌های قرآنی، زندگی پیامبر (ص)، زندگی چهارده معصوم (ع)، واقعه عاشورا و… انبوهی از کتب تکراری و مشابه را در بازار شاهد هستیم، در حالی که در بسیاری از موضوعات از جمله اصول دین، اعتقادات و فروع دین، کتب‌های محدودی داریم.
انبوه کارهای مشابه در حوزه ادبیات دینی
وی خاطرنشان کرد: در خصوص احکام دین، شاید اشاراتی به نماز و روزه در کتب کودکان شاهد باشیم، اما در خصوص سایر فروع دین، در خصوص فرهنگ و تمدن اسلامی، شخصیت‌ها و رویدادها و سنت، کتاب‌های اندکی داریم.
وی تصریح کرد: البته این آسیب شناسی همیشه توسط منتقدین مطرح و تذکر داده شده و در عین حال در سال‌های اخیر روند مناسبی را طی کرده و در زمینه سبک زندگی اسلامی، توحید، عدالت، معاد و آثار زیادی وارد عرصه رقابت شدند. خوشبختانه کتب غیرداستانی و مرجع در این زمینه نیز به میزان قابل توجهی افزایش یافته و می‌توانیم ادعا کنیم که از نظر کیفی، جریان کتب دینی در حوزه کودک و نوجوان رو به رشد است.
حوزه دین و مذهب در ادبیات کودک و نوجوان ژانر فاخری نیست
کاشفی با بیان اینکه محتوای ضعیف کتب دینی کودک و نوجوان سبب ورود ناشران غیرحرفه ای به این حوزه شده گفت: همین امر عامل دلسردی نویسندگان قوی و حرفه‌ای و متأسفانه کم اقبالی جشنواره‌های ادبی و مجله‌های تخصصی به این حوزه شده و جمیع این عوامل باعث شده حوزه دین و مذهب، ژانر و نوع فاخری از ادبیات کودک و نوجوان محسوب نشود.
نگارش کتب دینی در حوزه کودک، یک بحث میان رشته‌ای است
وی با اشاره به اینکه مشکلات این حوزه متعدد و متنوع است، گفت: پرداختن به حوزه دین و مذهب در ادبیات کودک و نوجوان یک بحث میان رشته‌ای است و کسی می‌تواند در این زمینه خوب فعالیت کند که اولاً «ادبیات کودک و نوجوان» و دوماً «دین و مذهب» را به خوبی بشناسد؛ متأسفانه بسیاری از این کتب توسط افرادی پدید می‌آید که یکی از این دو ویژگی یا گاهی اوقات هر دو ویژگی را ندارند، یا متخصص ادبیات کودک نیستند یا مطالعات و اطلاعات دینی کافی ندارند و یا در هیچیک از این دو حوزه تخصص ندارند.
کاشفی افزود: برای چنین مباحث میان رشته‌ای، نیاز به آموزش و فرهنگ سازی است، به نحوی که علاقه‌مندان حوزه دینی از جمله طلاب و فضلای دینی و یا کسانی که در رشته‌های علوم دینی تحصیل می‌کنند، با ادبیات کودک و اصول و قواعد آن آشنا شده و هم نویسندگان و دانشجویان ادبیات کودک با آموزش‌های دینی و ادبیات دینی آشنا شوند، می‌توانیم امیدوار باشیم که این روند بهبود یابد.
زمینه سازی رشد مهمترین نقش مسئولین در بهبود حوزه چاپ و نشر کتب دینی
وی خاطرنشان کرد: مهمترین نقشی که مسئولین در نگاه کلی می‌توانند در این زمینه ایفا کنند، زمینه سازی رشد و فراهم آوردن پیش نیازهای رشد است، به عبارتی زمانی که جشنواره‌های تخصصی کتاب دینی برگزار شده و کتب دینی خوب معرفی و شناخته شود و یا مجلات تخصصی در این زمینه به صورت مستمر به نقد کتب دینی بپردازند، می‌توانیم امیدوار باشیم که کارهای قوی و ضعیف نقد و معرفی شده و بدین ترتیب جریان رشد و اصلاح در این زمینه شکل بگیرد.
این پژوهشگر حوزه ادبیات کودک و نوجوان گفت: برگزاری دوره‌های آموزش تخصصی، انتشار مجلات خاص در زمینه مطالعات ادبیات دینی کودک و نو جوان، برگزاری همایش‌ها و سمینارهایی با این هدف، می‌تواند در ارتقای وضعیت موجود مؤثر باشد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: مسئولین باید توجه کنند که برشمردن معایب و اشکالات یک کتاب دینی، به منزله مخالفت با دین و مذهب نیست و اتفاقاً شخصی که دلسوز و علاقه مند به دین است در این زمینه سخت‌گیری می‌کند تا جامعه آثار بی کیفیت و بی محتوای کمتری را شاهد باشد.