خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ واندیشه: هفته گذشته به خاطر موضوع تقدیم بودجه ۱۴۰۱ توسط رئیس جمهور به مجلس تقریباً همه حوزه ها تحت تاثیر خبرهای مربوط به بودجه قرار گرفت و همه جا صحبت از بودجه و اخبار آن بود و دیگر اخبار زیرسایه پررنگ بودجه قرار گرفت.
اگر بخواهیم اتفاقات و اخبار هفته پیش را از ابتدای هفته آغاز کنیم اینگونه بود که اول هفته با نشست خبری ششمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی آغاز شد. این کنگره یکشنبه هفته آینده ۲۸ آذر ماه در سالن همایش های صدا و سیما افتتاح می شود.
هفته پژوهش و نشست‌های مناسبتی آن
ادامه روزهای هفته هم به مناسبت هفته پژوهش نشست های مختلفی در پژوهشگاه‌ها و اندیشکده های مختلفی برگزار شد و موضوع پژوهش در علوم انسانی مورد بحث اندیشمندان این حوزه قرار گرفت.
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی یکی از اصلی ترین مراکزی بود که درباره این موضوع نشست‌های تخصصی برگزار کرد.
موسی نجفی رئیس جدید پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در مراسم گرامیداشت روز پژوهش این پژوهشگاه گفت: یکی از عناصر پژوهش هم «خلاقیت» است و اگر در پژوهشی «خلاقیت» نباشد، آن دیگر پژوهش نیست و «تقلید» است. وتقلید همان متضاد تحقیق است که در پژوهش‌هایمان باید مراقب این موارد باشیم.
مهدی معین زاده، مدیر پژوهشیِ پژوهشگاه هم در نشست تخصصی دیگری با عنوان «تحول در پژوهش» گفت: پژوهش اصیل پژوهشی برآمده از وضع خود است. این مسئله در فلسفه‌ی قرن بیست این موضوع بسیار برجسته است. «هایدگر» معتقد انسان موضوعی طرح‌افکن است و برای حیات خود طرح می‌افکند و اشیاء و چیزها را ذیل طرحی که برای زندگی خود افکنده است، درک می‌کند.
حسن رحیم پورازغدی هم به مناسبت مراسم گرامیداشت هفته پژوهش و روز وحدت حوزه و دانشگاه در دانشگاه معارف اسلامی قم سخنرانی کرد. وی گفت: حوزه و دانشگاه هنوز تکلیفشان با خودشان روشن نیست و نمی‌دانند باید چه کار کنند. بسیاری از طلاب بحران هویت دارند و نسبتشان با خوشان و جامعه روشن نیست. طرف چند سال به دانشگاه می‌آید و به حوزه می‌رود و بعد کار آزاد راه می‌اندازد.چقدر استعداد در حوزه و دانشگاه داشتیم که آنها را هدر دادیم. این اشکال ما در تمدن‌سازی است. متأسفانه در مدیریت در حوزه و دانشگاه عقلانیت نداریم.
اما در روزهای میانی هفته یک ویدئویی در شبکه های اجتماعی دست به دست یا به اصطلاح وایرال شد که در آن آیت‌الله سید رضی شیرازی (موافق فلسفه اسلامی) و مرحوم آیت‌الله موسوی خلخالی (مخالف فلسفه اسلامی) با یکدیگر پیرامون آرای ابن سینا بحث داغ جدل می‌کنند. سیدرضی در این ویدئو بالحن جالبی خطاب به آیت الله موسوی خلخالی می گوید برو پی کارت. بروید درس بخوانید آقا. این نوع مباحثه علمی نظر بسیاری را به خود جلب کرد و بارها در شبکه های اجتماعی بازنشر شد.
تحقیق کوه‌پیمایی است
دومین همایش ملی «مطالعات روش تحقیق در علوم اجتماعی ایران» از دیگر برنامه هایی بود که در هفته گذشته توسط موسسۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برگزار شد.
مقصود فراستخواه در این همایش گفت: تحقیق یک مسیر خطی ندارد؛ بلکه مکاشفه برای رهایی‌بخشی است. گویی تحقیق کوه‌پیمایی است؛ نمی‌شود برای کوه خط و نشان کشید؛ بلکه باید برای کوه‌پیمایی خلاقیت داشت. محققان جوان باید با حضور در دانشگاه و رصد مسایل جامعه و دانشگاه، روش تحقیق را یاد بگیرند. تحقیق هیچ ساختار مشخص متنی ندارد؛ بلکه متناسب با موقعیت‌های انضمامی شکل می‌گیرد.
نعمت الله فاضلی، از دیگر سخنرانان این همایش هم گفت: فهم مساله تحقیق برای ما بسیار ضروری است و باید بین دانشگاهیان گفت‌وگو در این باره صورت گیرد. ما تلاش می‌کنیم وضعیت موقعیت خود را بازاندیشی کنیم. روش وقتی می‌تواند خود را بازاندیشی کند که نسبت ما با تاریخ، هنر، علم و … مشخص شود و روش باید از درس فراتر برود و تبدیل به ابژه انتقادی شود که در آن کلیات روش مورد بحث باشد. من تلاش کردم در کتابم نشان دهم که چگونه پژوهش مساله محور می‌تواند راهگشای ما باشد و این پژوهش، جای پژوهش روش محور را بگیرد. کل آموزش عالی ایران باید تغییر کند تا روش جای خودش بنشیند. مساله محوری ما ریشه تاریخی دارد. خود پژوهش محور شدن دانشگاه یک فاجعه است چون ما در دانشگاهی به سر می‌بریم که رسالتش این است که رهایی بخش نباشد به همین دلیل آموزش باید اصلاح شود.
کانون اندیشه جوان هم در هفته گذشته سلسله نشست هایی با موضوع دین و فروید برگزار کرد. «جامعه و دین از دیدگاه فروید» و «نسبت علم روان کاوی با آموزه های اسلام» عناوین و موضوعات نشست هایی بود که برگزار شد.
در یکی از روزهای پایانی هفته یعنی چهارشنبه ۲۴ آذر ماه هم دومین جلسه اتاق تحول علوم انسانی با حضور حجت الاسلام لکزایی رئیس اتاق و اعضای آن به صورت مجازی برگزار شد.
حجت‌الاسلام رضا غلامی: به دنبال تحمیل علوم انسانی اسلامی‌به همه دانشگاهیان نیستیم
حجت الاسلام رضا غلامی در این نشست گفت: ما با طرح علوم انسانی اسلامی به دنبال تحمیل علوم انسانی اسلامی‌به همه دانشگاهیان نیستیم. حتی در صورت جاری و ساری شدن علوم انسانی اسلامی‌در بعضی دانشگاهها، نباید آموزش نظریه‌های غیر اسلامی من جمله نظریه‌های غربی و سکولار کنار گذاشته شود. در واقع، ما مخالف تقلید از نظریه‌ها و تابو سازی از آنها هستیم، مخالف کنار گذاشتن نقد هستیم، نه مخالف تعلیم نظریه‌ها. نمی‌توان از پیشرفت‌های علمی دنیا در علوم انسانی خود را بی بهره نگه داشت و فرهنگ اسلامی‌نیز چنین دأبی نداشته و ندارد.
حجت الاسلام منصور میراحمدی، استاد دانشگاه شهید بهشتی، حجت الاسلام احمد شریفی، سرپرست مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه، حجت الاسلام حبیب الله بابایی رئیس پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، حجت الاسلام لکزایی، رئیس اتاق تحول علوم انسانی، معتمدی، سرپرست دانشگاه علامه طباطبایی، شهاب اسفندیاری رئیس دانشگاه صدا و سیما، محمدجواد هراتی دبیر اتاق فکر تحول در علوم انسانی و ابراهیم برزگر استاد دانشگاه از دیگر حاضران و سخنرانان این جلسه بودند.
چه خبر از بازار نشر؟
و اما سراغ کتابهای منتشر شده در هفته گذشته برویم.
کتاب «لاکان راهنمایی برای مبتدیان» نوشته بیونل بیلی اثر تازه ای است که اخیراً با ترجمه هادی یوسفی توسط انتشارات روشنگاه روانه بازار نشر شده است. نویسنده کتاب که لیونل بیلی است در یادداشتی در ابتدای کتاب نوشته است: «از آنجاکه این کتاب برای خوانندگانی فاقد پس زمینه روانکاوی یا روانشناسی در نظر گرفته شده است، ابتدا مفاهیم را تعمدا بسیار ساده ارائه کرده‌ام و سپس برداشت‌هایی را فراهم آورده‌ام که با افزودن لایه‌های پیچیدگی بیان شده‌اند. امیدوارم در پایان چیزی که عاید خواننده می‌شود برداشتی نسبتأ صحیح از ایده‌های او باشد. به‌منظور صراحت و روشنی برخی از کلمات - واقعی، تصویری، نمادین، سوژه، فالوس - را با حروف برجسته نوشته‌ام، اما لاکان هرگز چنین کاری انجام نداده است. این کار برای جلوگیری از هرگونه ابهام، حتی ابهام زودگذر، است زیرا این کلمات معانی متداول دیگری نیز دارند که می‌تواند مانع فهم شود. با برجسته نوشتن این کلمات می‌خواهم این معانی خاص لاکانی را مشخص کنم تا بتوانم بدون خطر سردرگم شدن خواننده، کلمات را با حروف کوچک در معانی دیگرشان به‌کار ببرم.»
کتاب «روشنفکری دینی- تعامل با جمهوری اسلامی ایران» عنوان اثر دیگری است که هفته پیش وارد بازار نشر شد. این کتاب نوشته مسعود پورفرد است و توسط سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شده است.