به گزارش خبرگزاری مهر، بیست و یکمین قسمت از فصل شانزدهم برنامه زاویه از ساعت ۲۲ چهارشنبه اول دی با اجرای عطاالله بیگدلی از شبکه ۴ سیما روی آنتن رفت.
در این قسمت علی اصغر پورعزت استاد دانشگاه وعطاالله بیگدلی درباره «کارآمدی و ناکارآمدی علوم انسانی» به گفت‌وگو پرداختند.
چگونگی تاسیس دانشکده‌ای به نام حکمرانی
پورعزت در اینباره گفت: حدود سال ۸۴ بود که ما احساس کردیم به انجمنی علمی نیاز داریم که متخصص در امر اداره باشد. وقتی این کار را شروع کردیم از وزارت علوم مخالفت‌هایی را شنیدیم مبنی بر اینکه چرا مدیریت دولتی باید داشته باشید، انجمن مدیریت داریم و این خود کفایت میکند. این ماجرا گذشت و تلاش‌ها به ثمر نشست و انجمن مدیریت دولتی شکل گرفت در آن زمان من به این مسئله فکر می‌کردم که ما لازم است دانشکده‌ای داشته باشیم که به نام دانشکده حکومت که به طور تخصصی به امر اداره و حکمرانی بپردازد.
وی افزود: این مفهوم به شدت مورد انتقاد افرادی بود که یا نمی‌دانستند این چیست و یا احساس می‌کردند که منابع‌شان تهدید می‌شود تا اینکه در این دوران، وزیر حکیمی پیدا شد و در گزارش‌هایش شاخص‌هایی را گرفت که من متخصص امر اداره می‌دانم اینها چیست با این شکل حکمران‌های خردمندی انتخاب شدند و مجموعه کادر خردمندی با نگاهی به آینده با تمرکز به حل مسئله شکل گرفت و از اولین جملاتی که مطرح کردند به ویژه سید محمد مقیمی گفتند ما دانشکده حکمرانی می‌خواهیم و در همان روزهای اول این امر را به من ارجاع دادند و از من خواستند که اینکار را انجام دهم. او ضرورت را احساس می کرد چرا که مدت‌ها درگیر حل مسئله بود در اجرا، اما اجرای من با اجرای یک فرد سیاستمدار فرق میکند، او به اعتبار رای مردم یک دفعه صعود میکند و پستی می‌گیرد اما ما در مسیر کسب شایستگی برای اجرا مجبوریم مدارجی را طی کنیم.
پورعزت ادامه داد: بحث این مطرح شد که ما در رشته‌های علمی مرزهایی داریم برای مثال عده‌ای متخصص می‌گویند این چایی که روی میز است رنگش باید چه باشد و کلی هزینه می‌کنند تا درباره رنگ و اثر آن روی مشتری نظر می‌دهند و برخی هم بررسی می‌کنند که اگر به همین قند یا نبات اضافه کنیم بیماری زا است یا شفا بخش... سوالی که پیش می‌آید آیا این دو می‌توانند باهم جمع شوند و بگویند من با این وزن و در این سن و با این شرایط روحی و با ۱۵ ساعت کار در روز به این محصول می‌رسم بخورم یا نخورم؟ کدام علم به تنهایی می‌تواند بگوید؟ می‌بینید که برای اینکه درباره این محصول ساده را قضاوت کنیم ما به شیمی، بیوشیمی، درک سیستم‌های عصبی و اثرش روی جسم نیاز داریم و متخصص‌های متعددی باید درباره اینکه این چایی را می‌شود خورد یا نه قضاوت می‌کنند.
این عضو هیات علمی دانشگاه تهران در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نکته که حکمرانی بحثی وسیع است، گفت: چطور می شود در باب مسائل پیچیده اجتماعی به ویژه در سطح حکمرانی و حکومت ما به رشته‌های منفردی که مسائل منفردش را روی میز استادها می‌گذارند اکتفا کنیم. در ضمن گزاره غلطی از طریق برخی از کسانی که اولین کتاب‌های روش تحقیق را ترجمه کردند ایجاد شده که مسئله تحقیق باید محدود باشد. اینها متوجه نیستند که امر حکمرانی مسئله‌اش اساسا وسیع است و کسی که گفته است محدود باشد حد گذاری را گفته است و نگفته است که کوچک باشد و منظورش این بوده که حدود مسئله معرب‌ها و معرف‌ها روشن باشد اما دانشمند ما آن هم در رشته خاصی را اینطور متوجه شده است که محدود باشد یعنی کوچک باشد. منی که متخصص حکمرانی هستم چگونه می‌توانم در مسئله محدود شما کار کنم و برای مثال اثر خوردن چای روی اعصاب و واکنش آن روی برخورد من با کارکنان را بسنجم و بعد آخرش چه شود؟!
خنده‌های روئسای جمهور و بازتاب‌های اقتصادی آن
وی اضافه کرد: مسئله کلان جامعه در باب بودجه را چه کسی بررسی کند؟ تاثیر رفتارهای حکمرانی بر تورم را چه کسی بررسی کند؟ تاثیر خنده و روحیه و نحوه رفتار رئیس جمهور بر پدیده‌های اجتماعی بر اعصاب مردم را چه کسی باید بررسی کند؟ رئیس جمهور خنده‌هایش و عصبانیتش روی مردم اثر دارد و بازتاب‌های اقتصادی دارد این مسائل را چه کسی باید بررسی کند؟ مسائل کلان جامعه نیاز به رویکردی دارد که در یک فضایی بینا رشته‌ای و بلکه چند رشته‌ای بررسی شود و حکمرانی برای حل مسئله و برای ایجاد آشتی بین یافته‌های علمی حوزه‌ای مالتی دیسیپلینری است.
پور عزت در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر بینارشته‌ای بودن حوزه مدیریت گفت: مدیریت دولتی قطعا کارکردهای ارزشمندی داشته و خواهد داشت و این رشته در دانشگاه تهران حفظ خواهد شد. حالا اگر سازه حکمرانی مستقل نشده به دلیلی اینکه وفورش و به این دلیل که شما در همه جای زندگی با آن سر و کار دارید و وقتی شما با وزیر سر و کار دارید کمتر نخست وزیری می‌بینید که همه چیز را حل کند این را بیشتر در قصه‌ها می‌شنوید. وزیر عدلیه وزیر نظمیه و... چون کارکردها مجزا می‌شود و رشته‌های حل مسئله مجزا می‌شوند شما کارکرد رشته حکمرانی را به شکل مستقل نمی‌بینید. در حالی که این وجود داشت. در حوزه تصمیم گیری حکومت آنچه که وزیر عدلیه و نظمیه و رفاه مطرح می‌کردند جمع بندی می‌شد و به تصمیم می‌رسید و آن حوزه تصمیم بینا رشته‌ای و چند رشته‌ای حکمرانی بوده است و در واقع رشته حکمرانی را شما می‌توانید تا شکل گیری اولین قبایلی را که رئیس قبیله‌ای در آن وجود داشت، رصد کنید. به گفته فرانشتاین رشته حکمرانی تاج سر بقیه رشته‌هاست.
وی افزود: در واقع حکمرانی و استفاده از محصولات آنها را امکان پذیر میکند. حالا چه تفاوتی بین حکمرانی وجود دارد؟ می‌توانیم این تفاوت‌ها را نادیده بگیریم و می‌توانیم کمی دقیق‌ترش کنیم. وقتی از حکمرانی سخن می‌گوییم از امر اداره مقداری برد وسیع‌تری را در نظر می‌گیریم درحالی که این امر خود برد بسیار وسیع‌تری دارد. در واقع کار کردهای سیاسی اقتصادی فرهنگی و اداری جامعه را باهم درنظر می‌گیریم. اداری یکی از این کارکردهاست که خورده سیستم اداری جامعه متولی آن است. در کنار این ما خورده سیستم سیاسی داریم که به امر امنیت و تامین سلامت سیاسی جامعه می‌پردازیم. ما خورده سیستم اقتصادی داریم و دانش اقتصادی که باید به تامین رفاه و حفظ سلامت اقتصادی بیاندیشد. کارکردهای فرهنگی را متولیانی در دانش داریم در علوم اجتماعی در هنر که سلامت فرهنگی جامعه را رصد کند. در امر اداره هم مدیریت دولتی داریم حاصل همه اینها می‌تواند در اداره جمع شود و به وجهی شاید دقیق‌تر با واژه حکمرانی در سطح کلان‌تر و وسیع‌تر مطرح شود. یعنی شاید بگوییم ما از شدت ضرورت از آن غفلت کردیم و این غفلت طولانی شد و بیش از یک دهه است که مطرح می‌شود اما جدی گرفته نمی‌شود و حالا که کادر خردمندی آمده و این مسئله را جدی گرفته‌اند وظیفه این است که کمک کنیم.
وی با اشاره به جان‌فشانی نظام مدیریت در کشور ادامه داد: اکثریت این نظام انسان‌های فوق العاده شریفی هستند که به عنوان اجزا نظام خورده سیستم‌ها دارند جان فشانی می‌کنند و اتفاقا از سوء تدبیر در این نظام آسیب می‌خورند. این نظام نمی‌تواند طراح خود باشد.
پورعزت اضافه کرد: وقتی این علوم را دست کم می‌گیرید از این حیث نیست که بالاتر هستید از این حیث است که نمی‌دانید چه خبر است. اگر شما بدانید که با کمترین تغییری در قیمت یک کالا ممکن است انسان‌ها به جان هم بیفتند و شما مدیونید در پیشگاه پروردگار که خلایق را به جان هم انداختید برای این کار. آیا شما می‌توانید براحتی بخندید و تصمیم بگیرید. بنابراین خط مشی گذاری علم بزرگی است و خیلی مهم است. حکمرانی مهم است و اگر دقت نشود و به متخصص مراجعه نشود همه مدیونند. شما در فقه می‌خوانید علما به ما آموختند که شما اگر بدون تخصص در جایی اظهار نظر کنید و باعث آسیب اجتماعی شوید مدیونید هم در پیشگاه خداوند و هم در برابر خلق خداوند. چطور شما بدون اطلاع درباره اداره امر به این مهمی و حکمرانی اظهار نظر می‌کنید؟ چطور ادعا می‌کنید که ما همه مسائل بشری را حل می‌کنیم؟ من بارها با این موجودات مواجه شدم که ادعا کردند ما همه مسائل بشری را حل می‌کنیم که در دانشگاه‌های نوپا با این افراد مواجه می‌شویم و نمی‌توانید در دانشگاه‌هایی که ستون‌های علمی موفق و قابل اعتمادی دارند چنین مواردی را پیدا کنید.