به گزارش خبرنگار مهر به نقل از سایت دانشگاه شیواجی هند؛ کشور هندوستان ۲.۴ درصد از کل وسعت جهان را شامل می‌شود که بیش از ۱۵ درصد جمعیت را در دل خود جای داده است.
به دلیل فشار بی سابقه جمعیت در این کشور، تقاضای استفاده از منابع طبیعی از جمله آب، زمین (خاک) نیز افزایش یافته است که این امر محیط زیست این کشور را تحت تأثیر قرار داده است.
به همین دلیل زمین‌های تولید محصولات کشاورزی این کشور به سرعت در حال کاهش و جای خود را به زمین‌های لم یزرع می‌دهند که این امر به معنای عدم حفظ تعادل اکولوژیکی و توسعه زمین‌های بایر می‌باشد.
مشکل زمین بایر و تخریب شده، کمبود آب و مدیریت این دو پیچیده و چندبعدی شده است، بنابراین به نظر می‌رسد با توسعه پایدار منابع طبیعی و استفاده از نیروی کار جوان روستایی در حوزه‌های آبخیز و آموزش به مردم می‌توان این مشکلات را حل کرد.
اجرای عملیات آبخیزداری به عنوان بستر طبیعی و هیدرولوژیکی می‌تواند به مشکلات مختلف زیستی و فرهنگی این منطقه پاسخ دهد.
نظارت بر رواناب‌ها و گل و لای موجود در خروجی حوضه‌های آبخیز می‌تواند به حفظ منابع طبیعی (آب، خاک و پوشش گیاهی) کمک شایانی کند. مدیریت حوضه‌های آبخیز شامل حفاظت از خاک در برابر اشکال تخریب آن، احیای زمین‌های بایر و تخریب‌شده، کنترل رسوب، کنترل آلاینده‌ها و جلوگیری از سیل‌ها و غیره می‌باشد.
مفهوم مدیریت حوضه‌های آبخیز در هندوستان به اندازه مفهوم محصولات کشت آبی قدمت دارد و طی قرن‌ها این مفهوم سبب توسعه تانکرها (مخازن) جهت افزایش تولید محصولات کشاورزی برای جمعیت در حال رشد این کشور شده‌است.
حاکمان محلی در مناطق مختلف، براساس در دسترس بودن بودجه، نیازهای مردم، منابع طبیعی موجود در منطقه جهت برآورده کردن نیازهای مردم از جمله نیازهای غذایی آنان به این امر به صور گوناگون می‌پرداختند.
نیاز به حفظ بهتر محیط زیست و منابع طبیعی مانند آب و خاک و توسعه آنها توسط حکمرانان محلی زود تشخیص داده شد وکمک به حفظ آنها از طریق مؤسسات روستایی در مناطق مختلف اجرا شد اگر چه هر از گاهی تلاش‌هایی برای آسیب رساندن به منابع طبیعی صورت می‌گرفت.
پس از استقلال هند، اهمیت مقامات اجرایی در سطح روستا به تدریج در هندوستان به دلیل تغییرات سیاسی کاهش‌یافت که این امر سبب آسیب بیشتر به پوشش گیاهی در نواحی روستایی شد و در نهایت زوال محیط زیست از طریق تخریب خاک را به دنبال داشت.
از این رو، دولت هند و دولت‌های مختلف این کشور با اجرای عملیات آبخیزداری به صور گوناگون از جمله جنگل کاری، اقدامات حفاظت از خاک، برنامه‌های بهره‌برداری از آب را در دستور کار قرار دادند ولی با این حال نتایج مورد انتظار به طور مداوم حاصل نشد.
بنابراین، دولت هند به طور جد برنامه‌های توسعه آبخیزداری را در سال ۱۹۸۳ - ۸۴ برای حفظ و بهره‌برداری از منابع طبیعی و ارتقا و بهره‌وری در بخش کشاورزی و همچنین توسعه اجتماعی – اقتصادی شروع کرد که این امر تاکنون هزینه‌ای ۱۰۰ هزار میلیون روپیه‌ای برای هندوها به همراه داشته است.
برنامه جامع آبخیزداری در هند:
وزارت منابع طبیعی و وزارت توسعه روستایی به کمک دولت هند در حال اجرای برنامه‌های از جمله توسعه آبخیزداری، مقابله با خشکسالی، بیابان زدایی و بهره برداری از زمین‌های بایر و تخریب شده با نگاهی (رویکردی) به حوضه‌های آبخیز هستند.
این سه برنامه براساس قواعد جداگانه، الگوهای مالی و اجزای فنی براساس اهداف مربوطه خود اجرا شدند. در حالی که برنامه بیابان زدایی بر احیای جنگل‌ها تمرکز داشت، برنامه مقابله با خشکسالی بر روی زمین‌های زراعی و خطوط زه‌کشی برای حفظ خاک و حفاظت از رطوبت، جنگلداری کشاورزی، توسعه مراتع، باغبانی و کاربری زمین جایگزین متمرکز بود.
از طرف دیگر برنامه توسعه آبخیزداری روی توسعه چراگاه و مراتع، حفاظت از خاک و مقابله با تبخیر در زمین‌های بایر تحت کنترل دولت و یا بخش خصوصی متمرکز بود البته فصل اشتراک تمام این برنامه‌ها مدیریت پایدار منابع آب و خاک بود که بعدها این برنامه‌ها ادغام و تبدیل به برنامه جامع توسعه آبخیزداری شد.
ویژگی‌های برنامه‌های جامع آبخیزداری که در سه سطح ملی، ایالتی و منطقه‌ای صورت گرفته به شرح زیر است:
- محول کردن قدرت تصمیم گیری به ایالت‌ها: ایالت‌ها اکنون اختیار تصویب و نظارت بر اجرای پروژه‌های آبخیزداری را در حوزه‌های استحفاظی خود و در داخل پارامترهای تعیین‌شده در این رهنمودها را دارند.
- مؤسسات خصوصی: برای مدیریت برنامه‌های حوضه آبخیز، سازمان‌های اجرایی با تیم‌های حرفه‌ای چند رشته‌ای در سطح ملی، ایالتی و منطقه‌ای، اختصاص یافته است.
- کمک‌های مالی به مؤسسات خصوصی: کمک‌های مالی اضافی برای تقویت مؤسسات در سطح منطقه، ایالتی و سطح ملی جهت تضمین حرفه‌ای گری در مدیریت پروژه‌های حوزه آبخیز فراهم خواهد شد.
- مدت‌زمان این برنامه: با دامنه گسترده و انتظارات که از این طرح می‌رود مدت‌زمان پروژه در محدوده ۴ سال تا ۷ سال بسته به ماهیت فعالیت‌ها که در سه مرحله مجزا گسترش می‌یابند، افزایش‌یافته است.
فعالیت‌های اصلی پروژه آبخیزداری در هند عبارتند از:
۱- اقدامات حفاظت از رطوبت خاک، موانع رویشی و غیره .
۲- کاشت درخت چند منظوره ، بوته‌ها ، گیاهان، سبزیجات و توسعه زمین‌های چند منظوره
۳- تشویق به احیای منابع طبیعی
۴- ترویج کشاورزی، جنگلداری و باغبانی
۵- اقدامات حفاظت از چوب
۶- اقدامات مورد نیاز برای انتشار فن‌آوری
۷- آموزش، توسعه و ایجاد سطح آگاهی بیشتر در میان شرکت کنندگان
۸- تشویق مشارکت مردم