اعتبارات آبخیزداری گیلان قطره چکانی است/ مراتع خط مقدم فعالیت های آبخیزداری

به گزارش خبرنگار مهر،  آبخیز یک واحد منطقی برای برنامه ریزی هماهنگ در استفاده از اراضی و  مدیریت موثر  و پایدار منابع طبیعی و محیط زیست است.

آبخیز یک سیستم پویا و یکپارچه اجتماعی، اقتصادی و بیولوژیکی است که می تواند دارای جوامع شهری، روستایی، جنگلداری، صنایع اصلی و فرعی  و همچنین امکانات تفرجگاهی باشد.

هر نوع  تلاشی که در راستای فاکتورهای آب، خاک، گیاه و هوا  بر اساس سیاست های اجرایی صورت می گیرد، آبخیزداری نامیده می شود.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان در این باره می گوید: آبخیزداری الهی ترین نگاه به طبیعت است و آبخیزدار را می توان پزشک طبیعت نامید.

رحمت الله رحمانی افزود:  یک آبخیزدار خوب با بررسی دقیق و مطالعه علمی حوضه آبخیز به تعبیری دردهای یک حوضه را شناخته و برای درمان آن برنامه ریزی می کند.

وی  اظهارداشت: آبخيزداري يعني تغذيه سفره آب هاي زيرزميني و افزايش توليد محصول، بهره گيري از مجموعه گسترده دانش و تجربه در يافتن راه هاي پيشگيري و رويارويي با فرسايش خاك و سيلاب هاي مخرب، حفظ و احيا آبخيزهاي بحراني، بهره برداري كامل از سرمايه گذاري هاي هنگفت مالي در منابع اقتصادي كشور، بهره برداري مناسب و درست از منابع طبيعي و كشاورزي حوزه هاي آبخيز، تقويت پوشش گياهي و كاهش زيان هاي سيل هاي ويرانگرآبخيزداري، تغذيه سفره آب هاي زيرزميني و افزايش توليد محصول است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان گفت: اعتبارات مربوط به بخش آبخیزداری به تنهایی پاسخگوی نیازها نیست و باید از مشارکت های مردمی در این زمینه استفاده کرد.

سیل در اثر استفاده بیش از حد از منابع طبیعی و از بین رفتن پوشش گیاهی رخ می دهد

وی افزود: سیل دراثر استفاده بیش از حد از منابع طبیعی و از بین رفتن پوشش گیاهی رخ می دهد که با مشارکت آبخیزنشینان رفع خواهد شد.

رحمانی در ادامه توجه به منابع طبیعی را از شاخص های توسعه یافتگی برشمرد و یادآورشد: فرهنگ سازی در زمینه حفاظت از منابع طبیعی باید افزایش یابد.

به هر ترتیب منابع طبیعی گیلان شامل اراضی ملی، جنگل ها، مراتع، اراضی ساحلی، اراضی مستحدث و اراضی موات است که مساحت این اراضی به ترتیب 808 هزار و 112  هکتار، 564 هزار و 712 هکتار، 267 هزار و 311 هکتار، چهار هزار و 589 هکتار، هزار و 645 هکتار، 97 هزار و 864 هکتار است.

کشور ایران دارای پنج ناحیه رویشی  شامل رویشگاه های خزری، ایران تورانی، خلیج عمانی، ارس باران و زاگرس است که وسعت ناحیه خزری 9.1 میلیون هکتار است  (از آستارا تا گلیداغی) که تنها جنگل های واقعی و اقتصادی ایران را تشکیل می دهد.

 جنگل های شمال در استان های گیلان، مازندران و گلستان بصورت نواری با طول  800 کیلومتر و عرض 20 تا 70 کیلومتر استقرار داشته و مناطق وسیعی از کوهستان تا کوهپایه و قسمتی از مناطق جلگه ای را پوشانده اند، جنگل های شمال در دوران سوم زمین شناسی پنج میلیون سال قبل بوجود آمد و به همین دلیل به عنوان یکی از کهن ترین جنگل های جهان به شمار می رود.

گونه های درختی فراوان از قبیل راش، ممرز، بلوط، انجیلی، توسکا، خرمندی، پلت، شیردار، نمدار، ون و سایر گونه ها در جنگل های استان یافت می شود.

مساحت مراتع استان 267 هزار و 311 هکتار بوده که دارای غنای گونه ای فراوانی هستند و نقش مهمی را در دامداری استان ایفا می کنند.

همچنین گیلان با وسعت یک میلیون و 471 هزار و 100 هکتار در مجموع شامل 52 حوزه آبخیز کوچک و بزرگ است، تمامی روان آب های حاصل از بارش باران با شدت های مختلف و جریان های حاصل از ذوب برف همراه با بار ناخالص و آوردهای رسوبی محصول فرآیندهای مختلف و متنوع فرسایش،  ازسوی رودخانه های موجود در این حوزه ها حمل و در نهایت در تالاب انزلی و دریای خزر تخلیه می شود.

به جزء مجموعه حوزه های آبخیز محاط در محدوده استان، حوزه بزرگ سفیدرود نیز در نهایت در دریای خزر تخلیه می شود، از مجموع وسعت حوزه سفیدرود فقط  300 هزار هکتار آن در محدوده استان گیلان واقع شده است.

 سطح حوزه های آبخیز گیلان یک میلیون و 471 هزار و 100  هکتار است که 950 هزار هکتار آن نیاز به اجرای عملیات آبخیزداری دارد.

تعداد حوزه های آبخیز استان 52 حوزه است که بزرگترین این حوزه مربوط به حوزه های آبخیز سفیدرود است که بخش اولی آن از رودخانه های قزل اوزن و شاهرود تغذیه می شود.

گیلان 52 حوزه آبخیز دارد / بزرگترین آبخیز رودخانه سفید رود است

 بزرگترین حوزه آبخیز داخلی به مساحت 169 هزار هکتار  هکتار مربوط به حوزه آبخیز پلرود در شهرستان های رودسر ، سیاهکل و املش و کوچکترین حوزه داخلی استان با 625 هکتار وسعت به نام  حوزه آبخیز کشلی در شهرستان تالش واقع شده است.

یک کارشناس ارشد آبخیزداری در این ارتباط با اشاره به اهمیت اجرای طرح های آبخیز داری گفت: این طرح ها در قالب پروژه های مطالعاتی، بیولوژیکی، مکانیکی و مدیریتی صورت می گیرد.

محمد رفعتی افزود: انجام دقیق این طرح ها در کنترل هرز آب های سطحی و تغذیه سفره های زیر زمینی، رونق اقتصاد و کشاورزی، تامین غذا و پروتئین، تامین علوفه و تغذیه دام، حفظ و تولید خاک، اکسیژن و تلطیف هوا و پالایش آن از گاز های سمی و گرد و غبار نقش مهمی ایفا می کند.

وی همچنین با بیان اینکه بحث آبخیزداری یک بحث کلی و جامع است، اظهارداشت: سه وظیفه اصلی آبخیزداری  شامل عملیات مکانیکی، بیومکانیکی و بیولوژیکی  است.

این کارشناس آبخیزداری با اشاره به اینکه در فعالیت های آبخیزداری  خط مقدم " مراتع " هستند، گفت: حفاظت، توسعه و  احیای  مناطق کوهستانی و یا حوزه های آبخیز بالا دست اهمیت زیادی در  پیشرفت اهداف توسعه ای دارد.

وی افزود: تخریب حوزه آبخیز یعنی از بین رفتن ارزش حوزه شامل پتانسیل تولیدی، خاک و آب همراه با  تغییرات رفتارهیدرولوژیکی سیستم رودخانه در طول زمان است.

رفعتی اظهارداشت:  تخریب حوزه آبخیز از رابطه متقابل عوارض فیزیوگرافیکی، اقلیم و کاربری ارضی ضعیف (جنگل زدایی بیش از حد، کشت نامناسب، تخریب خاک و شیب ها از سوی معدن کاوی، حرکت حیوانات، ساخت رودخانه و انتقال، ذخیره و تغییر جهت  و استفاده  نامناسب از  آب ) ناشی می شود و  به نوبه خود منجر به تسریع تخریب بوم شناختی، کاهش فرصت های اقتصادی و افزایش مشکلات اجتماعی خواهد شد.

وی با اذعان اینکه آبخیزداری باید با همکاری سازمان های مختلف دولتی و همچنین طبقات مختلف اجتماعی مردم انجام گیرد، گفت: عواملی از قبیل احداث جاده، معدن کاوی، زمین لغزش ها، آتش سوزی های طبیعی و سیل همواره فاکتور های موثر بر مدیریت حوزه آبخیز هستند.

این کارشناس آبخیزداری  ادامه داد: توجه به این نکته حائز اهمیت است که وقتی  چالش های جدیدی در راستای آبخیزداری روی دهد، طرح مدیریت نخست باید صلاح شود که مسئولیت آن به عهده طراحان و آبخیزداران است، آنان  باید مسئولان دولتی را متقاعد کنند که آبخیزداری یک فرآیند مداوم و قابل تغییر است.    

نقش طبیعت و منابع طبیعی در حیات اجتماعی و اقتصادی انسان ها غیر قابل انکار است

 با توجه به اینکه نقش طبیعت و منابع طبیعی در حیات اجتماعی و اقتصادی انسان ها و اهمیت ویژه آن در رابطه با کشاورزی و محیط زیست امری غیر قابل انکار است و از سوی منابع تجدید شوند مثل آب، خاک، جنگل و مرتع  نقش مهم و حیاتی در زندگی موجودات زنده جانوری و انسانی دارند بدون شک بدون این نعمت الهی  انسان نمی تواند به حیات خود ادامه دهد.

در برخوردهای غیر اصولی و بی توجهی هایی که در زمینه مرتع، جنگل، حفاظت خاک و آبخیزداری در گذشته اعمال شده است ریشه در سالیان دراز دارد امروز چنان وضعیتی را به وجود آورده است که کمترین تعلل در آن جایز نیست و ادامه روند تخریب این منابع حیاتی و خدادادی با در نظر گرفتن  رشد جمعیت و نیاز روز افزون  به تولیدات کشاورزی و دامی فاجعه به همراه دارد که کمترین آسیب ها بروز گرسنگی در حال و  عدم استقلال کشور در آینده می تواند باشد.

 توجه به این نکته هم ضروری است که حضرت امام راحل در خصوص اهمیت منابع طبیعی تجدید شونده فرموده اند: " منابع طبیعی تجدید شونده یکی از سرمایه های حیاتی مملکت به شمار می روند بنابراین قوام، دوام و رشد ملت ها در طول تاریخ همیشه بستگی به ثروت ملی خدادادی داشته و دارد،.عظیم ترین این نعمت الهی آب های فراوان، خاک های حاصلخیز و به تبع آن جنگل های سر سبز  و اراضی بارور بوده که منشا و مبدا آبادانی، خودکفایی و استقلال کشورها است."

منابع طبیعی از لحاظ جذب توریست و گذراندن اوقات فراغت مردم نیز دارای اهمیت ویژه است بطوری که مناطق تفریحی و جنگلی به دلیل دست یابی آسان برای تمامی آحاد ملت  مورد توجه بوده و موجبات جلب تعداد کثیری از گردشگران و انسان های خسته از  زندگی شهری را فراهم می سازد.

همچنین بحران های زیست محیطی بصورت تخریب جنگل ها، فرسایش خاک، آلودگی  آب و غیره باعث می شود که متولیان حفاظت از منابع طبیعی برای رفع  این بحران ها و پایداری منابع طبیعی تلاش کنند یکی از مصادیق  این تلاش ها بسترسازی  لازم برای مشارکت آحاد جامعه به ویژه  بهره برداران از این منابع  برای حفاظت  آنها است.

البته به این نکته هم  باید توجه کرد که استان گیلان با توجه به اقلیم و شرایط آب و هوایی  و موقعیت جغرافیایی از شرایط فوق العاده  ای در خصوص حفظ  منابع طبیعی برخودار است.

اجرای عملیات آبخیزداری نشانگر سرمایه گذاری مطمئن با كمترین میزان خطر پذیری

معاون عمرانی استاندار گیلان تاثیرات چشمگیر اجرای عملیات آبخیزداری را نشانگر سرمایه گذاری مطمئن با كمترین میزان خطر پذیری و بازدهی بسیار مطلوب برای توسعه پایدار دانست و گفت: هر گونه هزینه كرد در این بخش كمك به حفظ طبیعت و هدیه ای ارزشمند برای نسل های آتی این مرز و بوم خواهد بود.

محمد آقاجانزاده افزود:  تخصیص اعتبار كافی برای مدیریت صحیح و اصولی حوزه های آبخیز همواره مورد نیاز و ضروری است و چشم انداز روشنی را برای جامعه به همراه خواهد داشت.

وی اظهارداشت: سیل یکی از پیچیده‌ ترین و مخرب‌ ترین رویدادهای طبیعی است که بیش از هر بلای طبیعی دیگری جان و مال انسان و شرایط اجتماعی و اقتصادی جوامع را به خطر می‌اندازد.

معاون عمرانی استاندار گیلان گفت:  این پدیده با همه پیچیدگی‌ ها قابل شناخت بوده و می توان برای مهار و کاهش خسارت آن راه‌حل های مناسبی را جستجو کرد.

وی  در ادامه زمینه اجرای عملیات آبخیزداری را یکی از راه‌حل های مناسب در این زمینه دانست و یادآورشد: بکارگیری مدیریت آبخیزداری در عرصه ‌های مختلف بستگی به درجه اهمیت اقتصادی، اجتماعی، زیست‌ محیطی و...این گونه مناطق صورت می‌ گیرد.

به هر حال آبخیزداری به صور مختلف همچون حفظ و تقویت ظرفیت ‌های بالقوه تولید،کاهش خطرات بلایای طبیعی و انسانی (سیل و زمین ‌لغزه)، افرایش بازده ملی سرمایه‌گذاری ها و کاهش رسوبات وارده به سدهای مخزنی می‌ت واند نقش مهم و بسیار مثبتی در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور ایفا کند. با توجه به اهمیت موضوع  مسئولان باید در زمینه تخصیص اعتبارات مکفی به این بخش تلاش مضاعف داشته باشند.