خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: با پیشرفت دنیای تکنولوژی و استفاده از فناوری‌های نوین، روز به روز نیاز به ورود درست و بهره‌ورانه به این دنیا بیش از پیش احساس می‌شود و مشاغل و فعالیتهای مختلف به مرور در حال ورود به فضای مجازی بوده و جای خود را باز می‌کنند. حضور و فعالیت بر بستر مجازی پس از شیوع ویروس کرونا بیش از پیش حائز اهمیت شد؛ در این مدت بسیاری از مشاغل رو به نابودی گذاشتند و بسیاری نیز رشد کرده و ارتقا یافتند از این جهت که در کنار کسب و کار سنتی خود از شیوه‌های نوین نیز بهره بردند و بر بستر فضای مجازی شروع به فعالیت کردند.
صنعت نشر کشورمان نیز از جمله مشاغلی است که بیشتر به صورت سنتی عمل می‌کند؛ هرچند که راه‌های نوینی در این عرصه به وجود آمده اما برخی از اهالی این حوزه معتقد به همان شیوه‌های سنتی هستند و از سوی دیگر نیز آموزش‌های لازم در این زمینه به آنها داده نشده است.
به‌واقع کتاب توسط نویسنده نوشته و به واسطه ناشر منتشر می‌شود تا در نهایت به دست مخاطب رسیده و به فروش برسد. آمار بالایی در زمینه تعداد ناشران و انتشار کتاب در طول سال به چشم می‌خورد اما در مقابل، تعداد شمارگان هر اثر بیش از ۲۰۰ تا ۵۰۰ نسخه فراتر نمی‌رود (به جز چند کتاب استثنا) و باید در این خصوص به مطالعه پرداخت و علت را یافت. افراد بسیاری به غلط سخن از خوانده نشدن کتاب‌ها توسط مردم سخن می‌گویند اما باید به این نکته توجه داشت که ضروری است در این حوزه مخاطب‌سنجی و ذائقه‌شناسی صورت گیرد تا انتشار کتاب هدفمند بوده و عرضه آن نیز هدفمند انجام شود.
نکته قابل توجه دیگر این است که اصولا کتاب‌ها به درستی توزیع نمی‌شوند؛ یعنی عرضه و توزیع کتاب توسط موزعان آنطور که باید و شاید انجام نمی‌شود. از این رو می‌بینیم به عنوان مثال کتاب یک ناشر زنجانی در کتابفروشی‌های پایتخت یافت نمی‌شود و از سوی دیگر نیز اثر ناشر تهرانی در کتابفروشی‌های سایر استان‌ها دیده نمی‌شود. (البته مبحث نبود کتابفروشی در بسیاری از شهرها و روستاهای کشور جای بحث بسیار دارد.) این امر نشان از عدم نیازسنجی و عرضه نابه‌سامان کتاب در کشور دارد که وجود بیماری کرونا نیز شدت آن را دوچندان کرده است.
مسئولان، سالانه نمایشگاه-فروشگاهی با عنوان «نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران» برگزار می‌کردند که برخی از ناشران سراسر کشور (به دلیل فضای اندک شرایط خاصی برای شرکت ناشران در نمایشگاه وجود دارد.) در آن حضور پیدا کرده و آثار خود را عرضه می‌کردند. بازدید و استقبال مردن نیز از این نمایشگاه بسیار بود اما مسافت طولانی و هزینه‌های گزاف سفر و اسکان و... مانع از آن می‌شد تا مردم سراسر کشور بتوانند در این نمایشگاه-فروشگاه حضور داشته باشند و از این جهت باز هم برخی از افراد نمی‌توانستند از آن بازدید کنند. البته باید به این نکته هم توجه کرد که برگزاری این «نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران» یک نمایش فرهنگی است.
به هرحال؛ دوره سی‌وسوم «نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران» که بنا بود سال 1399 برگزار شود به دلیل شیوع ویروس کرونا و لزوم رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی به تعویق افتاد؛ همین امر مسئولان را بر آن داشت تا این نمایشگاه-فروشگاه را بر بستری دیگر اجرا کنند و هدفشان نیز تحقق «عدالت فرهنگی» بود. دوره نخست آن هم سال گذشته برگزار شد که در همان ابتدای امر با مشکلات زیرساختی بسیاری مواجه شد. هرچند که با استقبال بسیاری از سوی مخاطبان و ناشران همراه بود؛ گویی که مخاطبان تشنه کتاب و ناشران نیازمند عرضه این محصول فرهنگی بودند.
از مشکلات موجود در سایت نمایشگاه و قطع و وصل مکرر آن و نبود بسیاری از امکانات و همچنین تخفیف و ارسال رایگان و بن اعتباری خرید کتاب که بگذریم مسئله حائز اهمیت، ارسال و عرضه کتاب به سراسر کشور است. در این نمایشگاه فاصله میان مخاطب و ناشر برداشته شد و زمان اهمیت خود را از دست داد. دومین دوره این نمایشگاه با ارتقای سطح کمی و کیفی (البته تا حدودی) در بهمن ماه 1400 برگزار شد؛ اما مشکل در این دوره افزایش قیمت کتاب و مشکلات اقتصادی و به تبع آن عدم توانایی خرید کتاب و سهم کتاب در هزینه‌های جاری خانواده‌ها بود.
در «نمایشگاه مجازی کتاب تهران»، مخاطب در هر گوشه از کشور می‌تواند از هر ناشر در هرجای ایران کتاب بخرد و رایگان درب منزل خود تحویل بگیرد؛ از این رو این موضوع اهمیت پیدا می‌کند که کتاب به بهترین نحو و با کمک پست توزیع می‌شود. یکی دیگر از موارد مهم این است که با برگزاری این نمایشگاه اطلاعات مخاطب اعم از سن، محل زندگی و... و حتی ذائقه او در خرید کتاب مشخص می‌شود و مسئولان فرهنگی می‌توانند در این زمینه برنامه‌ریزی انجام دهند.
این نمایشگاه نشان داد که مردم کتاب می‌خوانند و از سراسر کشور و در هر سنی نیز کتاب تهیه می‌کنند، همانطور که طبق آمار دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران کوچکترین مخاطب فردی 4 ساله و بزرگترین آن نیز 90 سال داشت؛ در نتیجه عدم دسترسی به کتاب یکی از علل اصلی پایین بودن سرانه مطالعه کتاب در فضای جامعه است.
هرچند برخی معتقدند که برگزاری این نمایشگاه ممکن است به کتابفروشی‌های کشور زیان مالی وارد کند اما باید چاره‌ای برای آن اندیشید و این امر جز افزایش تعداد کتابفروشی‌های سطح کشور و بهبود فرآیند عرضه کتاب ناشران در میان کتابفروشی‌ها میسر نمی‌شود و باید به این امر بیش از پیش توجه کرد.
فاطمه میرغیاثی، خبرنگار حوزه فرهنگ