به گزارش خبرگزاری مهر، برنامه سوفیا این هفته به مناسبت درگذشت عزیزالله خوشوقت به بررسی آرای حکمی و عرفانی این عارف بالله اختصاص داشت.
محمد جواد ادبی کارشناس مجری این برنامه در ابتدای بحث از حجت الاسلام وحیدی مدرس حوزه علمیه و از شاگردان آیت الله عزیزالله خوشوقت پرسید اساتید در حوزه عرفان عملی و نظری، فقه و اخلاق همیشه با جایگاه های اصلی و اساسی خودشان بزرگانی را تربیت می کنند. زندگینامه آیت الله خوشوقت در محضر بزرگانی نظیر آیت الله بروجردی، امام خمینی (ره) و علامه طباطبایی زینت بخش آموزش هایی است که ایشان دیده است. میان آن آموزش ها و محفل ها و آنچه در درون ایشان به ثمرات عالیه مطلوب معنوی رسیده بود چه نسبتی وجود دارد؟
وحیدی پاسخ داد: حدیث نورانی از امام کاظم (ع) نقل است که فرمودند: لا علم الا بتعلم و تَعلم مِن عالم ربانی.راهی برای علم نیست مگر زانو زدن و تعلم داشتن و تعلم هم فقط از عالم ربانی ممکن است. آنچه که در سیره عملی آیت الله خوشوقت محسوس بود و سفارش ایشان هم بود انس و ارتباط و مجالست از نفس اولیای خدا بود. خود ایشان هم تاکید داشتند که انس با ولی خداست که شما را رشد می دهد. ایشان هرگاه عالم ربانی را می‌دیدند مانند تشنه ای که به دنبال مقصود خود است محضر را مغتنم می دانستند و تعبیر خودشان این بود: «ما خیلی ها را دیدیدم و با خیلی ها انس داشتیم اما دلمان پیش مرحوم علامه گیر کرد.» در واقع یک رابطه عاطفی بسیار ویژه ای با ایشان داشتند و یکبار خاطره ای را تعریف کردند که درجوانی خدمت یکی از علمای ربانی رفتم ایشان فرمودند: «راه خدا را رفتن مثل این است که با مژه بخواهی کوه بکنی.» ایشان می گفتند من دیگر داشتم کلاً ناامید می شدم میخواستم راه را کنار بگذارم که به قم محضر علامه طباطبایی رفتم، ایشان فرمودند خدا کمک می کند، انشاء الله این راه را آهسته آهسته میرویم و این امیدبخشی مرحوم علامه بوده که آیت الله خوشوقت با ایشان انس ویژه ای گرفتند و در این مسیر به تعبیر خود علامه سوار بر کار شدند و جزء کسانی شدند که در زمان حیات علامه، ایشان افراد و طالبان سلوک در تهران را ارجاع به مرحوم آیت الله خوشوقت می دادند.
ادبی در ادامه با علی قدیری فعال فرهنگی و از مسجدی هایی که در محضر آیت الله خوشوقت بوده است گفتگو کرد و گفت: شما با محافلی که ایشان در مسجد داشتند حلقه ی عملی سیر و سلوک ایشان را دیده بودید ساختار رفتار عملی آیت الله خوشوقت چگونه بود که جذابیت متفاوتی برای جوان ها ایجاد می کرد؟
وی گفت: بنده از طریق یکی از شاگردان حاج آقا با ایشان آشنا شدم. بعد از مدتی، خیلی علاقه مند شدم و به ایشان گفتم به حاج آقا بگویید یک درس اخلاق بگذارند. گفتند ما چندبار گفتیم اما ایشان الان حوصله ی این کار را ندارند. یکبار که بنده خدمت حاج آقا بودم گفتم اگر علامه طباطبایی اقای قاضی را پیدا نمی کردند به اینجایی که رسیدند می رسیدند؟ ایشان گفتند هرگز هرگز. گفتم شما اگر علامه طباطبایی را پیدا نمی کردید به این نقطه ای که الان هستید می رسیدید؟ گفتند حاشا حاشا. گفتم حیف نیست ما به شما دسترسی داریم و وضعمان این است؟! و از ایشان درخواست کردم که یک کلاس برگزار کنند و پذیرفتند. ایشان گفتند چند نفر بشوید و بعد از نماز صبح بیایید تا یک مبحثی داشته باشیم. من حتی یک جلسه هم نتوانستم بروم. می‌دانستند که به چه کسی دارند می گویند بعد از نماز صبح بیا!
قدیری افزود: حاج آقا یک ویژگی دیگر هم داشتند و آن هم این بود که صبر و حلم بسیار در مواجهه با جوانان داشتند. ایشان بسیار شوخ طبع بودند. یک ویژگی دیگری که داشتند این بود که حکمت داشتند. ما در بسیاری از زمینه های عادی زندگی نیز با ایشان مشورت می کردیم. من یکبار میخواستم ماشین خوبی بخرم. به حاج آقا گفتم من این ماشین را میخواهم بخرم ایشان فرمودند بیخود! فلان ماشین برای شما کفایت می کند. گفتم حاج آقا من می خواهم سفر بروم و رفت و آمد دارم. گفتند شما در سنی نیستید که این راحتی برای شما ملاک باشد بقیه پول یا خود پول را خرج محروم کن یا به من بده تا خرج محرومین کنم.
در ادامه برنامه حجت الاسلام و المسلمین وحیدی گفت: یک ویژگی دیگر آقای خوشوقت این بود که بسیار زحمت کش بودند. افرادی که بسیار زحمت کش هستند از اساتیدشان زیاد نهیب نمی خورند. ایشان به عنوان شخص غایب خاطراتی را تعریف می کردند که درواقع خودشان را می گفتند که یک کسانی در حرم امام رضا (ع) هزار رکعت نماز را در یک شب خواندند و پنج ساعت طول کشید یعنی ایشان اهل زحمت بودند. نهیب برای کسانی امثال بنده است که باید شخصی آنها را حرکت دهد. بنده از لطافت های علامه طباطبایی بیشتر خاطراتی را به یاد دارم که تعریف می کردند. مثلاً یک بار یکی از دوستان درباره ی تفسیر یکی از آیات قرآن به حاج اقا گفتند که نظر شما با علامه درباره تفسیر این آیه باهم متفاوت است. حاج آقا با حالت تواضعی فرمودند آقا من را مقابل ایشان قرار ندهید.
در ادامه ی برنامه ادبی با هادی عسگری از شاگردان نزدیک آیت الله خوشوقت گفتگو کرد و گفت: آیت الله عزیز خوشوقت شخصیتی از تبار علامه طباطبایی، آیت الله قاضی و میرزا حسین قلی همدانی را در درون خود دارند چقدر آن نمود اساتید در وجود ایشان بازیابی شده بود؟
عسگری گفت: حاج آقای خوشوقت رحمة الله علیه اهل توحید بودند و چیزی که زحمت اولیاء و انبیاء و ائمه علیهم السلام بود را سر لوحه ی زندگی قرار داده بودند و به رعایت تقوا تاکید می کردند. ایشان جمله معروفی داشتند که می فرمودند: هرکسی که هستیم و هر شغلی که داریم اگر بخواهیم محبوب خدا قرار بگیریم اول باید تقوا را رعایت کنیم.یکی از کرامات ایشان این بود که به زبان ساده و عامیانه سخن می گفتند گاهی از طرف افرادی که با این راه آشنا نبودند، متهم می شدند که ایشان که چیز خاصی نمی گوید.
وی افزود: ایشان دائماً بر تقوا، بندگی، ترک گناه، صراط مستقیم تاکید میکردند و می فرمودند هرچیزی که به شما در زندگی می رسد را از خداوند بدانید یا می فرمودند سحر بیدار شوید و بر سر سجاده بنشینید و یاد خدا کنید و گاهی به برخی افراد به تکلف نینداختن را در این امر تاکید می کردند.گاهی می فرمودند تا واجبات را تحویل خداوند نداده اید مستحبات را انجام ندهید که خیلی حواستان پرت شود. تاکید فراوانی بر دعا کردن داشتند و می فرمودند دعا کوه را جا به جا می کند.
ادبی در ادامه گفتگو با حجت الاسلام والمسلمین وحیدی بیان کرد که آیت الله خوشوقت در دستورالعمل های اخلاقی به استمرار عمل در کنار محاسبه نفس بسیار تاکید داشت این دو وجه را چگونه می توان در کنار هم جمع کرد؟
این مدرس حوزه علمیه گفت: ایشان بسیار تاکید داشتند که همه چیز در سایه عمل و تقوا اتفاق می افتد. یک وقتی در محضر ایشان بیان کردم که عارفی گفته است:
زاد راه حرم وصل نداریم مگر
به گدایی ز در میکده زادی طلبیم
این شعر را برای ایشان خواندم و گفتم بعضی با گدایی و برخی با عمل به درگاه خداوند می روند ایشان فرمودند گدایی هم یک نوع عمل است. ایشان باورداشتند که این آیه شریفه وَأَن لَیسَ لِلإِنسانِ إِلّا ما سَعی را باید در زندگی پیاده کنیم. ایشان می فرمودند جز با استمرار بندگی راه پیدا نمی کنید. جوانان بسیاری از ایشان راهکارهایی برای تشرف به محضر حجت بن حسن ارواحنا فداه طلب می کردند و ایشان می فرمودند ادامه ی تقوا و اشتیاق زیاد فرمول این است و ایشان هم به همین طریق این توفیق برایشان حاصل شده بود.متاسفانه موحدان ما گاهی تنبل می شوند و با توجیه توحید دست از تلاش برمی دارند یا تلاشگران ما مشرک می شوند جمع بین تلاش و توحید کار سختی است اما ایشان اینگونه بودند. ما همه چیز را بر گردن عوامل بیرونی می‌اندازیم و کاری انجام نمی دهیم و انتظار داریم یکباره فردی مثل آقای قاضی درب منزل را ما را بزند و بگوید ما را انتخاب کرده است! راه خدا بسته نیست، راه خداوند بزرگ (عریض) و کوتاه است اما انسان راحت طلب است نمی خواهد تلاش کند و می گوید نیست.روایتی از امام صادق (ع) دیدم که فرمودند: خداوند عالمی را از میان شما نمی برد مگر اینکه عالم دیگری را با بیش از علم او در میان شما قرار می دهد.آقای بهجت عصاره ی آقای قاضی بود. آقای خوشوقت عصاره ی علامه طباطبایی بود.
آخرین میهمان این برنامه نیلی از دوستداران آیت الله خوشوقت بود. وی گفت: تفاوتی که ایشان با سایر بزرگان اهل عرفان و سلوک داشتند این بود که در یک مسجد ساده ده ها سال در تهران مستقر بودند. درب منزلشان بر روی مردم باز بود. ساعت ها بعد از نماز با جوان ها می نشستند و گفت و گوی صمیمانه داشتند و عمق معارف اسلامی را به صورت ملموس منتقل می کردند. وقتی ایشان وارد مسجد می شدند همیشه در جیبشان شکلات داشتند و به کودکانی که در آنجا بودند میدادند. یک خاطره ای را از آیت الله مصباح یزدی می خواهم بیان کنم. یک بار به محضر ایشان رفتم و به ایشان گفتم شما هم بحث و هم درس مرحوم آیت الله خوشوقت بودید، برای ما از خاطرات خودتان درباره ایشان بفرمایید.ایشان فرمودند از ویژگی های آیت الله خوشوقت کتوم بودنشان بود و ایشان به نحوی ظواهر کار را ارائه می کرد که ویژگی های عجیب و غریب باطنی ایشان نهان بماند.حدود سال ۸۸ و ۸۹، برخی از عزیزان حوزه ادبیات و هنر انقلاب از رهبر عزیز انقلاب اسلامی سوال کردند که ما هنرمندان را به چه کسی وصل کنیم که آنها را به لحاظ عاطفی بدارد و هم به لحاظ معنوی آنها را بار بیاورد و رشد دهد و مجموعاً هنر کشور را ارتقا دهد، حضرت آقا در آن جلسه فرموده بودند که به آقای خوشوقت در تهران مراجعه کنند و با ایشان بنشینند.این ویژگی ها در کنار بصیرت سیاسی و شجاعت اعلان موضع سیاسی در عین تقوای فراوانشان از ایشان الگوی کم نظیر در تاریخ معاصر ما می سازد.
برنامه رادیویی «سوفیا» سه شنبه شبها ساعت ۲۲ با اجرای محمد جواد ادبی و سردبیری سارا فرجی از شبکه رادیویی گفتگو بر روی موج اف. ام ردیف ۱۰۳.۵ به صورت زنده پخش می شود.