خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: در هفته های پایانی سال ۱۴۰۰ به سر می‌بریم و تعداد برنامه‌ها و مناسبت‌ها زیاد شده است و خیلی از پژوهشگاه ها و موسسات در تلاشند تا برنامه‌ای که برای این سال ترسیم وپیش‌بینی کرده بودند را به سرانجام برسانند.
در ادامه مروری به برخی از مهمترین مراسم و نشست‌هایی که در هفته گذشت برگزار شد خواهیم داشت و در پایان هم به روال هرهفته سری به بازار نشر می‌زنیم.
سخنرانی سید حسین نصر در دانشگاه تهران و انجمن آثار و مفاخر تهران
روز هشتم اسفند ماه در تقویم به نام ملاهادی سبزواری نامگذاری شده و به همین مناسبت هم انجمن آثار و مفاخر فرهنگی مراسم بزرگداشت مفصلی با اساتید و اندیشمندان به نام در این حوزه برگزار کرد و هم در رادیو فرهنگ ویژه برنامه ای به این مناسبت پخش شد.
در مراسمی که در انجمن آثار و مفاخر برگزار شد اساتیدی چون سید حسین نصر، مهدی محقق، حسن بلخاری واساتید برجسته دیگری سخنرانی کردند. مهدی محقق در این نشست در خصوص چرایی نامگذاری شرح منظومه ملاهادی سبزواری سخن گفت و توضیح داد که کتاب سبزواری حاوی فلسفه و منطق است که آن را به شعر در آورده و شعر را خودش شرح کرده است به این دلیل که آن را شرح منظومه حاج ملاهادی سبزواری می نامند که یک قسمتش حاوی «منطق» است و یک قسمتش حاوی «فلسفه» است همچنین سید حسین نصر، استاد جرج واشنگتن در این مراسم گفت: «سبزواری» در بین حکمای بزرگ ایران چند خصیصه مشخص دارد که منحصر به خودش است: اولاً ایشان هم حکیم بود و هم عارف؛ یعنی سیر و سلوکِ طویل کرده بود. البته ملاصدرا هم همین کار را کرده بود ولی به طور مشخص بعد از ملاصدرا هیچکس را مانند «حاجی» نداریم که چنین سلوکی داشته باشد. او در سیر و سلوک معنوی و سیر آفاقی بود توام با سیر انفسی که انجام می داد و بعد هم به سبزوار بازگشت و تصمیم گرفت اقامت کند و شاگردان زیادی را هم تربیت کرد.
اما نصر غیر از حضور در این مراسم در نشست دیگری هم در این هفته به صورت مجازی حاضر شد و سخنرانی کرد و آن هم نشستی بود که دانشکده الهیات دانشگاه تهران به مناسبت عید مبعث برگزار کرد. نصر در این مراسم هم از اینکه در میان جمه اساتید دانشگاه حاضر است ابراز خوشحالی کرد و گفت با اینکه از ادانشگاه تهران اخراج شده اما هنوز خودش را دانشگاه تهرانی می داند او همچنین در بخشی از سخنان درباره میزان ارادتش به پیامبر اکرم (ص) گفت: گر چه خداوند متعال به من لطف و عنایت کرده و هم قدرت نوشتن و هم سخن گفتن برای دهه های ممتد و به چند زبان داده است اما هیچ چیز برای من مشکل تر از سخن گفتن یا نوشتن راجع به پیغمبر اکرم صلوات الله علیه نیست. من کی‌ام که راجع به ایشان چیزی بنویسم؟ من این همه کتاب را به آسانی نوشته ام اما وقتی رسیده ام به فصلی درباره پیغمبر اسلام در کتاب اسلام که به بیست زبان ترجمه شده و به زبان عربی هم تحت عنوان إسلام؛ کمالاته و أهدافه منتشر شده، اصلاً قلمم می‌خواست بشکند. بزرگیِ آن شخص و کوچکیِ بنده… حداقل به لحاظ فکری برایم آسان‌تر بود که درباره خدا بنویسم. همیشه وقتی من را برای سخنرانی دعوت می‌کنند هنگامی که از من می‌خواهند درباره ایشان سخنرانی کنم برایم از همه سخنرانی‌ها مشکل‌تر است.
نصر همچنین پیش از آغاز سخنرانی‌ش با موضوع پیامبر اکرم (ص) در این نشست در گپ و گفتی که سید سلمان صفوی داشت از انتشار دوکتاب جدید خود به زبان انگلیسی خبر داد و گفت: ه تازگی کتابی با نام بازگشت به خانه ابدی Return to the Eternal Abode نوشتم که به زبان انگلیسی است و به زودی منتشر می‌شود. دیگری هم شرحی است که سال‌ها پیش بر گُلشن راز نوشته ام و شامل متن گلشن راز و ترجمه انگلیسی من از آن و شرح مفصل آن است. به فارسی اما اخیراً تألیف کتاب نداشته ام و فقط چند مقاله نوشته ام.
دانشکده الهیات دانشگاه تهران اما مدتی است که به واسطه حضور فعال نادیا مفتونی، از اساتید برجسته این دانشکده و مسئول بخش بین الملل آن نشست ها و گفتگوهای خوبی برگزار می‌کند که اغلب این نشست ها هم با افراد خارج از کشور است. در هفته گذشته غیر از گفتگو با سید حسین نصر که از فلاسفه برجسته کشور خودمان در دانشگاه جرج واشنکتن هستند، این دانشکده نشستی هم با عنوان «اسلام و تمدن سازی» با حضور بروس لارنس استاد ممتاز دانشگاه دوک برگزار کرد. بروس در بخشی از این وبینار نقشه‌ای را که دایره های جغرافیایی تمدن اسلامی توأم با درهم آمیختگی های آن دوایر را دربرگرفته بود به نمایش گذاشت و گفت: این نقشه را پرفسور جان وودز به من داد که به خوبی گستره تأثیرات تمدن اسلامی را نشان می‌دهد. اگر هیچ بهره ای از نشست امروز نبرده باشید همین کافی است که بدانید من با هادسون و وودز دیگرانی که می‌گویند «چیزی به اسم خاور میانه وجود ندارد» موافقم. البته که تعبیر خاور میانه در لغتنامه‌های همگانی وجود دارد، البته که این تعبیر در فرهنگ عمومی وجود دارد، البته که این تعبیر در تحلیل‌های سیاسی وجود دارد، اما از منظر تاریخی نام حقیقیِ آنچه مردم «خاورِ میانه» می‌خوانند «غربِ آسیا» است.
برگزاری بزرگداشت روز جهانی آینده با سخنرانی رضا داوری اردکانی
اما مناسبت دیگری که به مناسبت آن مراسمی در فرهنگستان علوم برگزار شد، روز جهانی آینده بود. در این مراسم اساتید مختلفی در دو بخش سخنرانی کردند که سخنران افتتاحیه این مراسم رضا داوری اردکانی، رئیس فرهنگستان علوم بود. وی گفت: آینده نگری در همه جا با توسعه ارتباط دارد کشورها بر حسب اینکه چه نظری به آینده داشته اند راه توسعه را می پیمایند یعنی آینده بینی و آینده نگری هر کشور را باید در تاریخ توسعه اش دید اگر اعتراض شود که اروپای غربی و امریکای شمالی چگونه بدون برنامه و آینده نگری به توسعه رسیده اند پاسخ اینست که آنها در زمانی راه پیشرفت را پیمودند که جهان جدید هنوز چشم انداز قرن هجدهم را در برابر خود و امید رسیدن به جهان صلح و صلاح و امنیت و آسایش را در دل یا در خیال داشت. زمان برنامه ریزی و زمان آینده نگری بر خلاف آنچه غالباً می انگارند زمان آزادی و امید نیست زمان پیشگیری و اضطرار و رهایی از خطر نابودی است و مگر نه اینکه آینده نگری و برنامه ریزی از ابتدا به جهان توسعه نیافته تعلق داشته است. اگر اکنون در جهان توسعه یافته هم از وضع سی سال و پنجاه سال آینده می گویند آینده نگری آنها برنامه توسعه نیست بلکه بیشتر ناظر به آینده تکنولوژی و نحوه بسط قدرت آنست این آینده نگری که آینده نگری تکنولوژی است به دنیای توسعه یافته تعلق دارد زیرا تکنولوژی متعلق به آن جهانست. آینده نگری کشورهای توسعه نیافته آینده نگری برای ورود به نظم تکنیکی و سازمانی جهان جدید است و در آغاز آن باید دید که برای رهایی از آشفتگی سازمانی و اقتصادی اجتماعی کنونی چه می توان کرد و با توجه به امکانهای موجود چه طرحی را می توان تدوین و اجرا کرد که میان کارها و سازمانها نظم و هماهنگی پدید آید. این امر لوازم علمی و فرهنگی و سیاسی خاص دارد که از جمله مهمترین آنها دقت و تعلق خاطر دانشمندان آینده نگر و اعتماد حکومت ها و دولت ها به علم و نظر- تحقیقی دانشمندان است.
مناسبت دیگر اینکه درهفته گذشته، روز هشتم اسفند ماه به مناسبت دومین سالگرد درگذشت آیت الله خسروشاهی مراسم بزرگداشتی برای این مرحوم برگزار شد. حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی تسخیری، معاون ارتباطات و امور بین‌الملل دانشگاه ادیان و مذاهب در این وبینار که «مرد میدان تقریب» نام داشت گفت: بعد از دوره سیدجمال‌الدین و محمد عبده شخصیت‌هایی مانند مرحوم خسروشاهی در تبلیغ اسلام از هیچ تلاشی فروگذار نکردند و هر جا رفت منشا اثر بود؛ زمانی که در واتیکان بود بحث ادیان را رهبری و رابطه بین علمای اسلام و مسیحیت را تقویت و توسعه داد و در مصر هم از زمان آیت‌الله بروجردی، وارد این کشور شده و جایگاه خود را در قلب علمای اسلام باز کرد و ارتباط عمیقی بین ایران و مصر ایجاد کرد.
و در پایان اینکه آیت‌الله محسن اراکی، استاد سطح خارج حوزه و رئیس سابق مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در میانه هفته گذشته با اعضای جمعیت فعالان فرهنگ و هنر رسانه انقلاب اسلامی دیدار کرد و خطاب به این افراد گفت: مهمترین کار این است که بتوانید ایدئولوژی کار فرهنگی را تبیین کنید، یعنی فقه فرهنگ باید روشن شود و افراد با روشن‌بینی وارد این کار شوند و مرحله دیگر مرحله فن و دانش کار فرهنگی است که شامل همه فعالیت‌های مرتبط می‌شود.
چه خبر از بازار نشر
اما سری بزنیم به بازار نشر وتازه های این حوزه در هفته ای که پشت سر گذاشتیم. کتاب «نقد نظریه دین مارکس» اثر کریستین اُکِگبو با ترجمه ابوالفضل فتح آبادی از سوی نشر سیب سرخ منتشر شد.
فتح‌آبادی مترجم این اثر درباره علت ترجمه اثر گفت: یکی از دلایل اصلی ترجمه این اثر، وجود مغایرت‌هایی بود که میان برخی تلقی‌های رایج در جامعه دانشگاهی ایران در مورد آراء جامعه‌شناسان دین از یک سو و خوانش و تفسیر اُکِگبو از این آراء از دیگر سو وجود داشت. به‌عنوان مثال، می‌توانم به دورکیم اشاره کنم که برداشت اکثر- و نه همه- اساتید مدرس جامعه‌شناسی دین در دانشگاه‌های ایران با برداشت و تفسیر اُکِگبو از او دارای تفاوت‌ها و مغایرت‌هایی آشکار بوده است که همین امر، ترجمه اثر اُکِگبو و صدادارکردن آن را به‌عنوان متنی مبدعانه دارای خوانشی نامسلط در میان آثار و تلقی‌های موجود، الزامی می‌نمود.
کتاب «مجموعه مقالات همایش پیامدهای اجتماعی و فرهنگی کرونا» که دستاورد همایش بین‌المللی پیامدهای اجتماعی و فرهنگی کرونا بر حوزه‌های میراث فرهنگی، گردشگری، صنایع فرهنگی خلاق و هنرهای سنتی است و بهمن ما ۱۳۹۹ از سوی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات با همکاری پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد نیز به تازگی به صورت مشترک توسط دو پژوهشگاه نامبرده منتشر شد. کتاب «مجموعه مقالات همایش پیامدهای اجتماعی و فرهنگی کرونا» در پنج بخش شامل مقالات فارسی، فرانسوی، انگلیسی و ترکی استانبولی و نیز گزارشی از ۷۳ پیش‌نشست برگزارشده در این همایش است که در آن بیش از ۲۳۶ محقق داخلی و خارجی درباره ظهور این بیماری کرونا و همه‌گیری آن سخنرانی کرده‌اند. بررسی وضعیت کرونا در ترکیه، افغانستان، آمریکا و فرانسه ازجمله نشست‌های این همایش بوده است.
و در پایان اینکه نشر تگ هم دو کتاب فلسفی با عناوین «هیچکاک فلسفی: سرگیجه و اضطراب‌های بی‌خبری»، نوشته رابرت بی. پیپین، با ترجمه امیر خضرایی منش و «فهم فهم: آشنایی با هرمنوتیک فلسفی گادامر» نوشته علیرضا آزاد منتشر کرده است.