به گزارش خبرنگار مهر، امروز هجدهم ماه مبارک رمضان است و بر اساس روایات و سنت اسلامی امشب نخستین شب از شب‌های با فضیلت قدر است. شب قدر یا لیلة القدر، شبی باارزش و پرفضیلت نزد مسلمانان و شب نزول قرآن و شب مقدر شدن امور انسان‌ها است.
این شب با فضیلت‌ترین شب سال است که با امور مهم و باعظمتی همانند نزولِ اجمالی قرآن، پیدایش افاضات باطنی و فضای خاصّ معنوی، تقدیر و تعیین سرنوشت‌ها، تدبیر و برنامه‌ریزی‌های جدید و نزول جبرئیل و فرشته‌ها همراه است و شب نزول رحمت الهی و آمرزش گناهان بوده و در آن شب، فرشتگان بر زمین فرود می‌آیند. طبق برخی از روایات شیعه، مقدرات انسان‌ها به امام زمان (علیه‌السلام) عرضه می‌شود.
طبق روایات، عبادت در آن شب، بالغ بر هشتاد سال ارزش و قابل قیاس با سایر شب‌ها نیست. از جمله اعمال شب قدر، غسل، احیا و شب زنده‌داری، خواندن قرآن، خواندن دعاهای ماثور مثل دعای جوشن کبیر، توبه و استغفار و صدقه‌دادن را می‌توان بیان کرد.
محسن زمانی در یادداشتی اختصاصی که در اختیار مهر قرار داده است به بیان فضائل شب قدر پرداخته است که در ادامه می‌خوانیم:
شب قدر از شب‌های باعظمت و با اهمیت سال بوده که قلم‌ها در وصفش ناتوان، زبان‌ها در توصیفش قاصرند و عقل در فهم آن مبهوت و درمانده است.
شبی شکوهمند به سبب نزول قرآن: «إِنَّآ أَنزَلْنَهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ [قدر/۱] ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم.» و شبی بزرگ که پیامبر خدا (ص) آن را چنین ستوده است: «شَهرُ رَمَضانَ سَیِّدُ الشُّهورِ، و لَیلَةُ القَدرِ سَیِّدَةُ اللَّیالی ؛[۱] ماه رمضان، سرور ماه‌ها و شب قدر، سرور شب‌هاست.» و امام صادق (ع) آن را «قلب» این ماه نامیده است: «قَلبُ شَهرِ رَمَضانَ لَیلَةُ القَدرِ ؛[۲] قلب ماه رمضان، شب قدر است.»
بی شک دلیل فضیلت این شب بر شب‌های دیگر به اعتبار اموری است که در این شب رقم می‌خورد و گرنه اجزای زمان یا مکان، درجه و رتبه وجودیشان یکی است و بین آنها تفاوتی وجود ندارد.
در احادیث اسلامی نیز به صراحت بیان شده که در تمام سال شبی به خوبی و فضیلت شب قدر نمی‌رسد. برای نمونه، در روایتی از رسول خدا (ص) آمده است که شب قدر از موهبت‌های خدا بر مسلمانان است و هیچیک از امت‌های پیشین از این موهبت برخوردار نبوده‌اند .»[۳]
ویژگی شب‌های قدر
در بسیاری از احادیث، به عنوان یکی از ویژگی‌های شب قدر، بر این نکته تأکید شده است که تقدیر امور مردم و سامان بخشی اوضاع و احوال آنان در طول سال، در این شب رقم زده می‌شود؛ شبی که سرنوشت و فیصله یافتن همه کارهایی که تا سال آینده پیش خواهد آمد، در این شب فرود می‌آید.
البته سرنوشت انسان در شب قدر و رقم خوردن آنچه در یک سال آینده بر او خواهد گذشت، به معنای آن نیست که او به طور کامل در برابر این سرنوشت، بی اختیار باشد، بدان سان که برای تغییر آن، هیچ کاری از او بر نیاید؛ بلکه او می‌تواند در سایه دعا و توسّل و با انجام دادن کارهای شایسته، مقدّرات حتمی خود را که در شب قدر، رقم خورده‌اند، تغییر دهد. از این رو، امام باقر (علیه‌السلام) فرموده است: «فَما قُدِّرَ فی تِلک اللَّیلَةِ وقُضِیَ فَهُوَ مِنَ المَحتُومِ و للّه ِ عزوجل فیهِ المَشِیَّةُ .[۴] آنچه در آن شب، مقدّر (معیّن) شده، حتمی است و البته خدا می‌تواند در آنها، آنگونه که بخواهد، عمل کند.»
شاهد این معنی در آیات سوره «دخان» است که می‌فرماید: «إِنّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَة مُبارَکَة إِنّا کُنّا مُنْذِرینَ فیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْر حَکیم [دخان ۳-۴] ما این کتاب مبین را در شبی پر برکت نازل کردیم و ما همواره انذار کننده بوده‌ایم در آن شب که هر امری بر طبق حکمت خداوند تنظیم و تعیین می‌گردد.» این بیان با روایات گوناگونی هماهنگ است، آن‌چنان که از امام رضا (علیه‌السلام) منقول است: «خداوند در شب قدر آنچه را که از این سال تا سال بعد پیش خواهد آمد، مقدّر می‌فرماید؛ از زندگی یا مرگ، از خوب یا بد یا روزی. پس آنچه خداوند در این شب مقرر می‌کند، به حتم واقع خواهد شد .»[۵]
دلیل این همه فضیلت برای این شب چیست؟
برکات الهی در این شب زیاد و بسیار نزدیک است. در این شب، رحمت و فضل الهی بر بندگان خدا نازل می‌شود. هم شب قرآن است و هم شب عترت.
در حقیقت، ما در این شبِ منحصر به فرد و در مناجات خود با پروردگار، دو ثقل عالَم هستی، یعنی قرآن حکیم و اهل بیت عصمت و طهارت (ع) را در نزد حضرت حق شفیع قرار می‌دهیم. به همین دلیل است که قرآن به سر گرفتن و اشاره به نام‌های معصومین (ع) از اعمال مشترک شب‌های قدر و خواندن مُکرّر برخی سوره‌های قرآن و دعای سلامتی آقا امام زمان (ارواحنافداه) و زیارت امام حسین (ع) از اعمال ویژه شب‌های قدر است.
استفاده از این فرصت طلایی
انسان‌هایی که قدر زمان و فرصت‌های زندگی را می‌دانند، هیچ موقعیتی را بیهوده و به واسطه کاهلی یا بی توجهی از دست نمی‌دهند؛ چنین افرادی قدر و ارزش شب‌های قدر را نیز دانسته و برای کسب خیرات و برکات این فرصت معنوی تلاش می‌کنند.
از امام باقر (ع) درباره «لیلةالقدر خیرٌ من ألف شهر» پرسیدند. حضرت فرمود: «عمل صالح در شب قدر از قبیل نماز و زکات و انواع کارهای خوب بهتر است از عمل در هزار ماهی که در آن لیلة القدر نباشد .»[۶] شب‌های قدر، اوج پر گشودن در فضای نیایش و بندگی و نهایت شکوفایی رحمت الهی بر بندگان است.»
پی‌نوشت:
[۱]. علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج ۴۰، ص ۵۴، ح ۸۹.
[۲]. کلینی، الکافی، ج ۴، ص ۶۶، ح ۱.
[۳]. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۵ ش، ج ۲۷، ص ۱۹۰.
[۴]. شیخ صدوق، ثواب الأعمال، ص ۹۳، ح ۱۱.
[۵]. شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص ۱۳۳.
[۶]. کلینی، الکافی، ج ۴، ص ۱۵۸، ح ۶.