خبرگزاری مهر - گروه دین و اندیشه- فاطمه علی آبادی: بیست و یکم تیرماه سالروز قیام مردم مشهد علیه کشف حجاب به عنوان روز عفاف و حجاب نامگذاری شده است. روزی که دژخیمان رضاشاه مردم معترض به کشف حجاب را در مسجد گوهرشاد به خاک و خون کشیدند.
دستور تغییر لباس و استفاده از کلاه شاپو که به مشهد رسید، علما و مراجع به شدت متأثر گشتند. آیت اللّه حاج آقا حسین قمی و آیت اللّه سید یونس اردبیلی، طی جلسات متعددی، این مسئله را بررسی کردند و اظهار نمودند که تغییر لباس به برداشتن حجاب منتهی خواهد شد. آیت اللّه حاج حسین قمی تصمیم گرفت به تهران برود و با رضاشاه وارد مذاکره شود. هنگامی که به شهر ری رسید، پلیس محل سکونت ایشان را محاصره کرد. خبر گرفتاری آیت اللّه قمی سبب تشدید احساسات و غلیان افکار عمومی گردید.
لذا اجتماع مردم در اطراف مراجع فشرده‌تر و ناگزیر به مسجد گوهرشاد کشیده شد. در آنجا خطبا و از جمله شیخ محمدتقی بهلول به منبر رفتند و مردم را به مقاومت دعوت نمودند. پس از چند روز، سرانجام صبح جمعه ۲۰ تیر ماه ۱۳۱۴ نیروهای نظامی، اطراف مسجد را محاصره نمودند و مردم را در آن مکان شریف به خاک و خون کشیدند.
تأثیر اقتصادی تغییر لباس و کشف حجاب
تأثیر اقتصادی تغییر لباس و کشف حجاب این بود که زمینه استفاده از لباس‌های، لوازم آرایش و سایر فراورده‌های ظاهر فریب سرمایه داری غربی فراهم گردید. با تغییر لباس مردان و زنان به سبک اروپایی، ایرانیان مجبور شدند تولیدات آنها را وارد کشور کرده، سپس تهیه و مصرف کنند و بدین ترتیب، کم صنایع داخلی از قبیل کارگاه‌های نساجی پارچه و… چون نمی‌توانستند با مدهای رنگارنگ پاریس، لندن و نیویورک مقابله و رقابت کنند، از بین رفتند و سرمایه‌های داخلی به جای تولید مجبور به واردات شدند و سرمایه داران استعماری هم درآمدهای سرشاری را به جیب زدند. دفاع زنان ما از لباس و حجابشان در قضیه کشف حجاب رضاخانی، یک حماسه غرورانگیز در تاریخ ملت ماست. ماجرای دردناک مسجد گوهرشاد مشهد و آن جمع کثیری که در مخالفت بابی حجابی رضاخانی، با دست خالی در برابر اسلحه ایستادند و کشته شدند، سند افتخار ملتی است که تا پای جان می‌کوشد از معنویت و فرهنگ الهی خود دفاع کند.
بر همین اساس و به همین مناسبت برای واکاوی چالش‌های امر به معروف و نهی از منکر در حوزه عفاف و حجاب با حجت الاسلام سید اسماعیل باقری فعال فرهنگی در حوزه عفاف و حجاب به گفتگو پرداختیم که حاصل آن را در ادامه می‌خوانید:
*نقش امر به معروف و نهی از منکر در گسترش فرهنگ حجاب و عفاف را تبیین بفرمائید؟
حجاب یا پوشش اسلامی میوه و محصول حیا است. حیا یک امر ذاتی و فطری بوده و در نهاد انسان وجود دارد که شرع مبین اسلام برای حجاب و عفاف، حد و حدود ترسیم کرده است. خداوند متعال در آیات ۳۰ و ۳۱ سوره نور حدود و مقدار پوششی که زن مسلمان باید خود را از نگاه نامحرمان بپوشاند را به طور مبسوط ذکر نموده است و با ذکر نام و نسبت محارم، غیر محارم را مشخص نموده است، همچنین در این آیه حدود نظر و نگاه را نیز مشخص و علاوه بر آن مردان و زنان مؤمن را امر به حفظ پاکدامنی نموده است. در این دو آیه خطاب خداوند متعال به مردان و زنان مؤمن است و وظیفه حفظ عفت شخصی آنان و محدوده آن را به صورت مشروح بیان می‌دارد.
تأثیر اقتصادی تغییر لباس و کشف حجاب این بود که زمینه استفاده از لباس‌های، لوازم آرایش و سایر فراورده‌های ظاهر فریب سرمایه داری غربی فراهم گردید
همچنین در آیه ۱۱۰ سوره مبارکه آل عمران آمده است که «شما بهترین امت هستید که در بین مردم پدید آمده است چرا که شما امر به معروف و نهی از منکر می‌کنید و ایمان به خداوند متعال دارید.» از محتوای این آیه اینگونه برداشت می‌شود اگر امر به معروف و نهی از منکر نباشد ایمان هم دچار افول و نابودی می‌شود چرا که معروف منکر منتشر می‌شود.
در حدیث دیگری علامت مؤمن را عفت می‌داند که می‌فرماید «من عف بطنه و فرجه» با توجه به آیه فوق اینگونه برداشت می‌شود که امر به معروف و نهی از منکر وظیفه همگانی است و هرکس در حد وسع و توان خود با حفظ حدود و شرایط شریعت مبین به این فریضه الهی قیام و عمل کند. در سوره لقمان آیه ۱۷ جناب لقمان به فرزندش چنین نصیحت می‌کند و می‌فرماید: ای پسرکم؛ نماز را برپا دار و امر به معروف و نهی از منکر نما و سختی‌ها و گرفتاری‌های آن را باید به جان خرید. با توجه به آنچه که بیان شد امر به معروف و نهی از منکر وظیفه همگانی است اگر درست به آن عمل شود قطعاً برای بی عفتی و بی حجابی محدودیت زیادی ایجاد می‌شود که می‌تواند کمک شایانی به ترویج و توسعه فرهنگ حجاب و عفاف داشته باشد که نقش مدیریتی حکومت و همچنین اجبار اجتماعی باید باهم باشد. اما مهم‌تر از همه فرهنگ سازی در دو دستگاه و یک نهاد باید بیش از همه به آن اهتمام داشته باشد. نخست سیستم آموزشی است که باید پیش دبستانی‌ها تا مقاطع عالی آموزش، فرهنگ عفاف را در متون درسی و لباس، گفتار، رفتار و دیدگاه افراد نهادینه نمایند و دیگر نهاد مقدس خانواده است که اصلی‌ترین نقش را در این بین دارد و سومی نقش حاکمیت است که بی بدیل می‌باشد.
از مقوله زیبا شناسی و ایجاد جاذبه برای حجاب و تکنیک‌های روانشناختی در کنار فرامین الهی و دستورات دینی باید بهره گرفته شود و ذهن پرسش گر دختر و زن مسلمان نیز باید با دلایل متقن مجاب شود. امروزه دشمن بدترین لباس‌ها و زشت‌ترین و زننده‌ترین پوشش‌ها را در قالب زیباترین تکنیک‌های تبلیغاتی و فشن شو ها به راحتی به خورد مخاطب می‌دهند در حالی که قشر مذهبی برای تبلیغ حجاب در این زمینه تقریباً بی بهره می‌باشد.
*چه عواملی بر امر به معروف و نهی از منکر در حوزه عفاف و حجاب مؤثر است؟
بر کسی پوشیده نیست که امروزه شاید اصلی ترین عامل فرهنگ سازی رسانه‌ها می‌باشد و دولت از این ظرفیت می باید به احسن وجه بهره ببرد دشمن هم با تمام توان در بعد رسانه‌ای تلاش می‌کند اما متأسفانه در جامعه ما از ظرفیت رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و جراید و..... استفاده نمی‌شود و یا نسبت به امر عفاف اهمال کاری می‌شود.
*عملکرد ارگان‌های مرتبط با این مساله در حوزه عفاف و حجاب بعد از پیروزی انقلاب اسلامی چگونه بوده است؟
اوایل پیروزی انقلاب اسلامی به دلیل نبود سازوکار مدون و مناسب در حوزه عفاف و حجاب برخوردها سلبی و قهری بود تا جایی که در دانشگاه‌ها ایده جدایی جنسیت را مطرح کردند. پس از پایان جنگ و سر و سامان گرفتن اوضاع از برخوردهای قهری و سلبی رفته رفته کاسته شد. آنچه در تمام چند دهه اخیر به شدت مورد غفلت واقع شد فراهم نمودن شرایط برای آسان نمودن و تسریع در امر ازدواج است آمارها نشان داده است هر چه سن ازدواج بالاتر برود سرعت گسترش بی بند و باری و بی عفتی بیشتر می‌شود. به عبارتی گسترش فساد با بالاتر رفتن سن ازدواج و گسترش سنت‌های غلط و پرهزینه ارتباط مستقیم داشته و دارد. شاید به جرأت بتوان گفت هیچ عاملی به اندازه ازدواج نمی‌تواند مانع گسترش بی عفتی، فساد و فحشاء باشد.
*آیا امر به معروف و نهی از منکر در حوزه عفاف و حجاب امر حاکمیتی است یا مردمی؟
به نظر می‌رسد برنامه‌ای مدون که تمامی دستگاه‌های دولتی مرتبط با عفاف را به یکدیگر وصل و از ظرفیت کلی آنان در این مهم بهره گرفته شود، وجود ندارد. در مقطع فعلی که دشمن از امپراطوری عظیم رسانه و شبکه‌های اجتماعی و بعضاً مواد آموزشی بر ضد مبانی دین خصوصاً حوزه عفاف و حجاب بهره می‌برد جوانان و جامعه تقریباً بی دفاع مانده و اندک کاری که انجام می‌شود چندان مؤثر واقع نمی‌شود.
دولت باید به جد در زمینه مد و طراحی لباس با توجه به نیاز جامعه و در چهار چوب دین ورود پیدا کند و از گسترش تولیدی‌های متخلف که اقدام به تولید لباس‌هایی با هویت ضد فرهنگ اسلامی ایرانی می‌کنند ممانعت کند و محصولات ضد پوشش را از بازار جمع و با متخلفین با قدرت برخورد کند. همانگونه که در آیه ۱۱۰ سوره آل عمران ذکر شد خطاب امر به معروف و نهی از منکر تمامی مؤمنین است و با توجه به اینکه امر به معروف و نهی از منکر از در بعضی موارد یک امر قهری و یا سلبی می‌باشد و نیازمند حد و تعزیر، قطعاً ورود قاطع حکومت در این موارد باعث پشت گرمی مؤمنین و هراس خاطیان و هنجارشکنان می‌باشد. البته با توجه به فرمایش امام صادق (ع) کسی باید امر به معروف و نهی از منکر کند که نیرومند باشد و فرمانش را ببرند و معروف و منکر را بشناسند.
*امر به معروف و نهی از منکر در حوزه عفاف و حجاب با چه چالش‌ها و فرصت‌هایی روبرو بوده است؟
شاید بزرگ‌ترین چالش امر به معروف و نهی از منکر در برهه فعلی زندگی صنعتی است که شیوه نوینی از زندگی بشر را می‌طلبد. غرب با اندیشه‌های فمنیستی و برابری حقوق زن و مرد، حریم خانواده را شکست و زن غربی را از استثمار مرد و سنت‌های غلط خارج کرد اما از سوی دیگر زن را به تمامی عرصه‌های جامعه وارد و او را از نظام خانواده محروم و از تقید به آن رها کرد و زن را کالایی شیک و مصرفی و ابزاری متنوع و دائم و بی قید و بند در اختیار مرد قرار داد و او را از داشتن یک زندگی آرام به دور از مشکلات بیرون و در کنار خانواده محروم ساخت آنچه از زندگی زنان غربی در رسانه‌های آنان به جامعه اسلامی نشان داده می‌شود یک ویترین زیباست که در ورای آن مکان نامناسبی است که زن غربی در آن دست و پا می‌زنند.
بی پناهی، تنهایی و خلاءعاطفی و استفاده ابزاری از زن تنها گوشه‌ای از معضلات زن غربی است. بنده معتقدم هر امکان و ابزاری ولو کوچک و محدود یک فرصت برای امر به معروف و نهی از منکر است. امروزه در قالب بازی رایانه‌ای، فیلم و کلیپ و انیمیشن و طراحی بازی‌های جذاب و سرگرمی‌ها و طراحی فضاهای آموزشی و متون درسی تولیدات سمعی و بصری و حتی لوازم‌التحریر می‌شود حجاب و عفاف را تبلیغ کرد. وقتی دشمن پاک کن مداد و چسب کاغذ را به صورت ماتیک‌های زیبا طراحی و ارائه می‌کند قطعاً ما می‌توانیم در نقطه‌ی مقابل طرح‌های زیبا را ارائه و حجاب و عفاف را تبلیغ کنیم.
از دیگر مشکلات گرانی پارچه چادری در ایران است که نمی‌دانم اهمال کاری مسئولین است یا خدای ناکرده دست خیانت در کار است. با وجود تلاقی دو فرهنگ غربی و فرهنگ اسلامی و هجمه تمام عیار رسانه‌ای دشمن علیه زن مسلمان امر به معروف و نهی از منکر هم متأسفانه با رویکرد و شیوه سنتی آن می‌باشد
می‌شود در قالب رسانه‌ای، شبکه‌های اجتماعی، نشریات، هنر، فیلم، نوشتار، مستند سازی، شبهه زدایی، تبلیغ فرهنگ اصیل اسلامی، نمایاندن چهره زشت فرهنگ غرب به مقابله با هجمه رسانه‌ای غرب بر خیزند و اندیشه ناب اسلامی را با اندیشه‌های غربی مقایسه و معایب آن بر ملأ سازند.
با توجه به شیوه نوین زندگی صنعتی قطعاً زن مسلمان نمی‌تواند مانند قبل و به شیوه سنتی زندگی کند، در اینجا است که توسط آمران به معروف شیوه‌ی درست رفتار و گفتار و نحوه صحیح تعامل زن مسلمان را در محیط خارج از خانه با نامحرم بیان و ترویج شود. مهمترین فرصت در برهه کنونی استفاده نظام مند و دقیق از ظرفیت خانواده و رسانه و دستگاه‌های آموزشی و فرهنگی است که مؤثرترین راه امر به معروف و نهی از منکر بیداری اذهان و اقناع افکار است.
*چه راهکارهایی برای برون رفت از این وضعیت پیشنهاد می‌شود؟
در قدم اول باید فکری به حال تهاجم رسانه‌ای دشمن در ماهواره‌ها و شبکه‌های اجتماعی و محصولات فرهنگی و آموزشی و محتواهای آن نمود و دوست و دشمن و شیوه‌های مقابله با فرهنگ نرم دشمن را به نسل‌های جوان و آینده آموزش داد.
دیگر اینکه سندی جامع در شورای عالی انقلاب فرهنگی که تمام شمول باشد تدوین و اجرا شود و در نهایت اینکه جایگاه زن مسلمان و حقوق آن با زبان روز و بیان روشن تفهم شود و موانع را که در ابتدا عرض شد بر طرف و راهکار درست سنجیده شود.