خبرگزاری مهر -گروه دین و اندیشه-نگار احدپور اقبلاغ: امروز هجدهم ذی الحجة روز عید ولایت و امامت، عید غدیر خم است. درباره فضیلت عید غدیر احادیثی از معصومان نقل شده است از جمله پیامبر (ص) فرموده اند: روز غدیرخم برترین عیدهای امت من است و آن روزی است که خداوند در آن روز دین را تکمیل و نعمت را بر امت من تمام کرد و اسلام را به عنوان دین برای آنان پسندید.حسان بن ثابت اولین کس بود که در حضور پیامبر اکرم (ص) و در روز غدیر به گرامیداشت این روز در میان جمعیت مسلمانان حاضر در غدیر خم برخاست و اشعار خود را که با اجازه پیامبر سروده بود با صدای بلند خواند.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در غدیرخم، برای بیان مقام حضرت علی علیه السلام این آیه را تلاوت فرمود. و خود علی علیه السلام نیز برای حقّانیت خویش، بارها این آیه را می‌خواند.ابوذر که خود شاهد ماجرا بوده است، در مسجد الحرام برای مردم داستان فوق را نقل می‌کرد.کلمه «ولی» در این آیه، به معنای دوست و یاور نیست، چون دوستی و یاری مربوط به همه مسلمانان است، نه آنان که در حال رکوع انفاق می‌کنند.در بعضی از روایات، ولایت امام علی (ع) شرط قبولی ایمان و اعمال دانسته شده است.
به مناسبت این روز فرخنده و با فضیلت با حجت الاسلام و المسلمین جواد محدثی، نویسنده و پژوهشگر برجسته نهج‌البلاغه به گفتگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:
حضرت علی (ع) الگوی بی نظیر علم، تقوا، ایمان و شجاعت
حجت الاسلام و المسلمین محدثی، در گفت و گو با مهر، با بیان اینکه مهمترین محور خطبه غدیر، مسئله امامت و ولایت است، عنوان کرد: مهمترین اثر تربیتی در واقعه غدیر، مسئله معرفی الگو به جامعه است.
وی افزود: باید توجه داشت که اولاً مردم، زندگی و سیاق رفتارشان در جامعه ناظر به حاکمان و مسئولانشان است، به همین جهت فلسفه اجتماعی و سیاسی اسلام، بر مبنای امامت و ولایت بنا شده است. یعنی شایسته‌ترین، لایق ترین وبا فضیلت ترین افراد در جامعه، حق این را دارند که بر جامعه حاکم باشند و پیشوا و الگوی مردم به حساب بیایند، در این راستا پیامبر اکرم (ص) در خطبه غدیر، حضرت علی (ع) را معرفی می‌کند، با توجه به سوابق ایشان و اینکه در ایمان، در علم، تقوا، شجاعت و در همه کمالات در اوج قرار داشتند، وقتی ایشان را به عنوان پیشوا و جانشین خود مطرح می‌کنند، یعنی به جامعه الگو معرفی می‌کنند و اینکه چه معیارهایی را در انتخاب و گزینش اشخاص برای حکومت بر جامعه باید مدنظر داشت.
موقعیت مکانی و زمانی خاص واقعه غدیر
محدثی با اشاره با اتمام حجت رسول خدا (ص) با مردم در واقعه غدیر خاطرنشان کرد: پیامبر (ص) در خطبه غدیر با مردم اتمام حجت کرد و گفتنی‌ها را گفت تا مردم در حیرت و ضلالت نمانند، این درس دیگری از خطبه غدیر است که چه بسا، اگر حرف‌هایی در موقعیت و مکان مناسب گفته نشود و پیام رسانی و اطلاع رسانی انجام نشود، ممکن است جامعه به انحراف کشیده و اندیشه‌ها گمراه شوند، اینکه در آن موقعیت و در جای خاصی به نام غدیر خم و در زمان حجه‌الوداع، این اتفاق صورت گرفت، در حالی که عده زیادی، که نقل شده بالغ بر صد هزار نفر از حج باز می‌گشتند، در منطقه غدیر خم که محل جدا شدن کاروان‌ها بود و عده‌ای به سمت شام، عده‌ای به سمت یمن، عده‌ای به سمت عراق و عده‌ای به سمت مصر و عده‌ای همراه پیامبر (ص) به مدینه بازمی گشتند، و اگر از اینجا می‌گذشتند، دیگر فرصت تجمعی نبود، که پیام را به همه برسانند، پیامبر (ص) دستور دادند، همه توقف کنند، آنهایی که جلوتر رفته‌اند، بازگردند و آنهایی که عقب تر هستند، با آن منطقه برسند، تا در جمعی جامع و کامل حضرت، پیام خودشان را که امامت و ولایت امیرالمومنین (ع) است برسانند.
امامت علی (ع) فرمانی است از جناب پروردگار
وی تصریح کرد: نکته دیگری که در خطبه غدیر پیامبر (ص) وجود دارد، عهده و پیمان گرفتن از مردم بر این اعتقاد و امامت و ولایت است. ایشان با بیان سوابق خودشان و اینکه آنچه تاکنون گفته‌اند، از خدا بر او نازل شده و این مسئله نیز از فرموده‌های خداوند است و از پیش خودشان نیست و در راستای بیان رهنمودهای الهی است. عنوان کردند، بنابراین مردم هم ملزم هستند که بپذیرند و اگر نپذیرند، در واقع به پیامبر بی احترامی کردند.
این پژوهشگر تاریخ اسلام بیان کرد: در خطبه غدیر پیامبر (ص) بیش از ۱۰ بار تاکید و تکرار می‌کند که امر امامت حضرت علی (ع) از جانب خداونداست و او برگزیده پروردگار و منتخب خداوند است و من از پیش خودم نمی‌گویم، من مأموررم که پیام خدا را برسانم که این اتمام حجتی باشد بر افراد.
تاکید بر دوری از بخل و حسد در پذیرش ولایت حضرت علی (ع)
وی افزود: یک نکته دیگری که در بخشی از خطبه غدیر مطرح است این است که حضرت پیش بینی می‌کردند که برخی‌ها ولایت علی (ع) را براساس انگیزه‌های نفسانی و خصلت‌های منفی که یکی از آنها حسد بود، نپذیرند، به همین علت در جایی از خطبه می‌فرمایند که ای مردم، ابلیس، آدم را از بهشت خارج کرد، همان ابلیسی که حاضر نشد به امر خدا عمل کند و بر آدم سجده کنده و مطرود خدا شد، در بهشت هم آدم و حوا را وسوسه کرد تا اینکه آنها از دستور خداوند سرپیچی کنند و از بهشت رانده شوند، پیامبر (ص) می‌فرماید که خداوند، ابلیس را به خاطر حسدی که داشت، از بهشت بیرون کرد، شما مراقب باشید، نسبت به علی علیه السلام، حسد نورزید که اگر حسد بورزید، اعمالتان همه تباه و نابود می‌شود.
درس غدیر برای امروز ما اولاً درس وحدت است، برخلاف اینکه تصور می‌شود، طرح مسائل غدیر، ممکن است اختلاف افکن باشد، تعیین یک امام و جانشین پیامبر (ص)، کسی که می‌تواند محور وحدت جامعه باشد، می‌تواند جامعه را به وحدت بکشد
اشاره به فضائل اخلاقی حضرت علی (ع) درخطبه غدیر
محدثی عنوان کرد: نکته دیگر این است که در جای جای خطبه غدیر پیامبر اکرم (ص) به فضیلت‌های اخلاقی حضرت علی (ع) اشاره می‌کند و این یعنی، همان نمونه و الگو دادن، که اگر بخواهیم خوب باشیم و در مسیر اهل بیت (ع) حرکت کنیم، اگر بخواهیم زندگی ما قرآنی و اهل بیتی باشد، چگونه باید باشیم، اگر دنبال وصف ویژگی و خصلت می‌گردید که همرنگ و همسو با اهل بیت باشید، پیامبر (ص) در خطبه غدیر، خصلت‌های زیبای حضرت علی (ع) را در علم، ایمان و تقوا و جهات دیگر مطرح می‌کند، می‌خواهد بگوید که اینها معیارهای فضیلت و برتری انسانی هستند و اگر مردم بخواهند در عرصه کمالات پیشتاز باشند، دستورالعمل و الگو، همان صفات حضرت علی (ع) خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه اگر حاکم و مسئولی عادل، پاک و متعهد باشد، این خصلت‌ها، و اگر مسئولان و حاکمان فاسد باشند، این فساد به بدنه جامعه هم سرایت می‌کند، گفت: همه اهمیت غدیرخم و نصب علی (ع) به امامت بر می‌گردد به همین امر، چراکه ما دیدیم، امت اسلامی غفلت و کوتاهی کردند و به وصیت و نصب پیامبر (ص) بی اعتنایی کردند و گرفتار کسانی شدند که اخلاق فاسد و تفکرات جاهلی داشتند و جامعه را عقب بردند.
بی اعتنایی به وصیت پیامبر (ع) امت اسلامی را به عقب راند
محدثی افزود: در مدت ۲۵ سالی که حضرت علی (ع) از خلافت و امامت مسلمین دور بودند، ۲۵ سال جامعه به عقب برگشت و در دورانی که حضرت به امامت و خلافت رسیدند، دوباره از ابتدا شروع کردند با بدعت‌ها مقابله کنند، منطق روشن دین را به مردم نشان بدهند، راه درست را تبیین کنند و می‌دانیم که این امر چه اندازه هزینه بر است.
وی تصریح کرد: درس غدیر برای امروز ما اولاً درس وحدت است، برخلاف اینکه تصور می‌شود، طرح مسائل غدیر، ممکن است اختلاف افکن باشد، تعیین یک امام و جانشین پیامبر (ص)، کسی که می‌تواند محور وحدت جامعه باشد، می‌تواند جامعه را به وحدت بکشد، اگر مردم زیر بار پذیرش این امر نروند، دچار تفرقه می‌شوند که شدند.
محدثی در پایان گفت: در تمام جامعه اسلامی، فرقه‌های زیادی به وجود آمدند و این اتفاق از زمانی آغاز شد که عده‌ای به غدیر به اعتنایی کردند و به توصیه پیامبر (ص) عمل نکردند و این مصیبت برای عالم اسلام به وجود آمد. امروز ما می‌توانیم در سایه فرهنگ غدیر به وحدت فکری و ملی و موفقیت‌هایی برسیم که در سایه رهبری لایق و الهی می‌تواند برای جامعه فراهم بیاید.