به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «مناسبات عقل و نقل و علم اجتماعی با تأکید بر آرای آیت الله جوادی آملی» اثر سید روح الله سیدی آقاملکی است که به همت پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه در ۲۸۵ صفحه منتشر شد.
دانش اجتماعی عقلی، نقلی و تلفیقی (عقلی - نقلی) از پیامدهای عقل و نقل در سطح علم هستند که موضوع آنها کنش اجتماعی انسان‌ها و مسائل مختلفی است که ذیل حکمت عملی بدان پرداخته می‌شود.
در سطح نظریه نیز انواع نظریه مبتنی بر سطح و هدف، صورت‌های مختلفی دارد. به لحاظ سطح، نظریه‌های عقلی (تجریدی، نیمه تجریدی، تجربه، شهودی)، نقلی و تلفیقی (عقلی - نقلی) و به لحاظ هدف، نظریه‌های توصیفی، تبیینی، تفسیری، انتقادی و هنجاری از دلالت‌های عقل و نقل در تولید انواع نظریه اند.
پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی بر اساس یکی از سیاست‌های بنیادین خویش، محور تأملات و تعاملات نظری و مشوق تعاطی افکار و اندیشه هاست و در این میان همواره از کنار هم نهادن موافقان و مخالفان و تضارب آرا نظریه پردازی و نواندیشی دینی استقبال کرده است.
اثر پیش رو مناسبات عقل و نقل و علم اجتماعی با تأکید بر آرای آیت الله جوادی آملی است که در آن نگارنده کوشیده است دیدگاه‌ها را به عنوان نظریه پایه در مناسبات عقل و نقل و علم اجتماعی برگزیند تا از یک سو به حوزه مبانی معرفت شناختی و پیامدهای آن در علم اجتماعی بپردازد و از سوی یکی از شارحان ملاصدرا را انتخاب کند.
علاوه بر این، گزینش دیدگاه آیت الله جوادی آملی به دلیل نظریه جامع ایشان در حوزه علم دینی و اتصال آن با مبانی معرفت شناختی و ارائه الگوی ایجابی درباره عقل و نقل است. بنابراین، مسئله اصلی کتاب پیش رو بررسی مناسبات و پیامدهای عقل و نقل در علم اجتماعی یا همان حکمت عملی خواهد بود.
ساختار اثر
این اثر در سه فصل تألیف شده است؛ در فصل اول این اثر، مروری بر ادبیات نظریه موضوع صورت گرفته و توضیحاتی در خصوص مکاتب جامعه شناختی، مکاتب تبیینی، مکاتب تفسیری و مکاتب انتقادی ذکر شده و مبانی معرفتی مکاتب جامعه شناختی تشریح و روش مکاتب جامعه شناختی تشریح شده است.
نویسنده در دومین فصل از این اثر به «بررسی چیستی و جایگاه عقل و نقل» پرداخته است؛ در این فصل، نقل گرایی افراطی، مکتب تفکیک، عقل گرایی افراطی و اجتهاد سنتی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و انواع معرفت شناختی عقل تشریح شده و عقل به لحاظ موضوع، تعلقات و منبع معرفت تقسیم شده است.
در ادامه این فصل، انواع نقل (سندی – دلالی، تبیینی – تجویزی، تکلیفی – وضعی، تأسیسی – امضایی، و معرفتی) به تفصیل تبیین شده است.
در سومین و آخرین فصل از کتاب مذکور که با عنوان «ظرفیت های روش شناختی عقل و نقل» تألیف شده، ضمن اشاره به علم اجتماعی عقلی و علم اجتماعی نقلی و علم اجتماعی تلفیقی (عقلی - نقلی)، ظرفیت‌های معرفت شناختی، هستی شناسی و انسان شناختی تشریح شده است.
در ادامه این فصل نیز، انواع انسان، انواع کنش، انواع فرهنگ و انواع جامعه تبیین و ضمن بیان چیستی ساخت و آزمون نظریه و ساخت نظریه و آزمون آن، فرایند ساخت و آموزش نظریه (از منظر علوم اجتماعی مدرن، از منظر علوم اجتماعی اسلامی و از منظر عقل و نقل) مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
سپس، انواع نظریه و سطوح آن (عقلی، نقلی و تلفیقی)، و همچنین اهداف نظریه (توصیف، تبیین، تفسیر، انتقاد و تجویز) بیان شده است.
در قسمت سخن پایانی این اثر، مبحثی با عنوان «عقل و نقل و علوم اجتماعی اسلامی» ذکر شده و به تمایز علوم اجتماعی اسلامی و جامعه شناسی پرداخته شده و در پایان، پیشنهادهای پژوهشی مطرح شده است.