خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: سائو ونشوان دیگر نویسنده چینی است که کتاب‌ها و تالیفاتش موضوع بیست‌ودومین قسمت پرونده «ادبیات چین» در خبرگزاری مهر شده است. این‌نویسنده متولد سال ۱۹۵۴ است و پیش‌تر کتاب «خانه حصیری» از او با ترجمه ابراهیم عامل محرابی توسط انتشارات ویدا منتشر شده است.
ستاره نغمه دانشجوی زبان چینی دانشگاه تهران در مقاله‌ای که برای انتشار در اختیار مهر قرار گرفته، به معرفی سائو ونشوان و کارنامه‌اش پرداخته است.
مشروح متن این‌مقاله در ادامه می‌آید:
ویلیام فاکنر، نویسنده آمریکایی: بزرگترین ثروت من، داشتن یک کودکی پر از سختی است. این جمله عینا در توصیف سائو ونشوان هم صدق می کند. او در کتاب «کلبه علفی ۱» نوشته است: هیچ‌کس نمی‌تواند از کودکی خود فرار کند.
او از تجربه های دوران کودکی در کتابهای خود بهره فراوانی برده و در حقیقت بسیاری از داستان‌های درون آثار او برگرفته از واقعیات کودکی‌اش است.
زادگاه او جیانگ سو ۲ محلی است بنا شده بر روی رودخانه های کوچک و بزرگ، و خانه هایی که در کنار آب بنا شده اند، آب به بخشی از زندگی و به پس زمینه رمان های او، و به طریقه ی ادراک و زیبایی شناختی او تبدیل شده است. طبیعتی که همیشه به خود متکی و فراهم کننده محیط زندگی است و آن چیزی است که روح آدمی به آن نیازمند است. ردپای آب همچون خون در آثار وی جاری است ، در آثارش نفوذ می‌کند و باعث می‌شود در آثارش فضای زیبایی شناختی ظریف و پالایش شده ای ایجاد شود.
کودکی سائو ون شوان در دشت یا کنار رودخانه، اغلب در زیر سایه ی درختان سپری شده بود، خانه‌سازی با گِل، شاخه های درخت و سبزه ها ،گاهی به تنهایی و گاهی همراه با دوستان کوچکش، بازی های کودکی او را تشکیل می‌داد. در بزرگسالی اگرچه دیگر تمایلی به خانه‌سازی نداشت، اما آن خانه های کوچک هرگز بدست فراموشی سپرده نشدند. همگام با افزایش سن، درک او نسبت به زندگی عمیق تر می شد، اما اینبار ابزار او متفاوت بود. ابزار نه گِل و شاخه درختان و سبزه ها، بلکه کلمات بود.
«هر زمان که شروع به نوشتن می‌کردم، قوه خیال من بلافاصله شروع به کار می‌کرد، خواه با تماشای تلالو امواج آب، خواه با صدای شرشر رودخانه، تنها وجود آب کافی بود که بدانم من در این منظره ی آبی باید به نوشتن بپردازم.به محض اینکه این بستر وجود نداشت، من مانند یک ماهی ِ بدون آب می شدم.»
سائو ونشوان به آب عشق می ورزید، پویایی آب در نوشته های او ظهوری داشت به صورت گذر از تکبر، پاکی و صداقت، روان و آزادانه اما در عین حال دارای جذابیتی غنی در روایتگری؛ پختگی قلم او دچار ناپایداری، تندی کلام یا تضاد نمی شود. بلکه با بیانی سربسته مخاطب را وارد تنش های داستان می کند. بیانگر کنار گذاشتن گرایشات منفی و پدیده های گمراه کننده و در عوض گزینش یکدلی، صداقت و احساس در میان انتخاب های انسان. او می گوید: «من آثارم را به گونه‌ای می‌نویسم که شاعرانه تر از زندگی واقعی باشد . زمان که دشواری ها به سراغم می آمد، از درون آن را پس می زدم، اما سال‌ها بعد همین دشواری ها به ثروت تبدیل شد؛ چیزی که تصورش را نمی کردم» بسیاری از آثار سائوونشوان در توصیف رنج ها، دارای احساساتی عمیق و زیباست و همه این‌ها نشات گرفته از خاطرات کودکی اوست: زمانی که غذایی برای خوردن وجود نداشت و مادر او را برای چیدن علفها و سبزیجات بیرون می فرستاد و آنها را در ماهیتابه‌ای بدون روغن می پخت تا بشقابی غذای سبزیجات تهیه کند. شلوار زمستانی پشمی اش سوراخ شده بود و این باعث شرمندگی او میان هم سن و سالانش می شد.
در میان نویسندگان، رنج های زندگی به صورتهای متفاوتی بیان شده است. در شماری از نوشته ها یادآوری آن خالی از کینه و نفرت نیست، اما در آثار سائو ونشوان رنج دوران کودکی در گرمای مفاهیم شاعرانه محو می شود. عقیده ی اون بر این است که دشواری ها نیز می توانند زیبا باشند ، در دشواری هاست که می‌توان زیباترین جلوه های انسانیت را مشاهده کرد و درواقع "در رنج های بزرگ ، خوبی های بزرگ نیز وجود دارد". بعنوان مثال در کتاب «آفتابگردان های برنزی ۳» شخصیت اصلی داستان زندگی‌ای پر از رنج را به دوش می کشد، اما به ما این نکته را یاد آور می شود که حتی در میان اینهمه زحمت و رنج می توان دنیای زیبای خود را داشت.
با خواندن رمان های او، اغلب دنیای خاطرات کودکی زنده می شود، خاطراتی که فراموش کردن آنها بسیار سخت است:
«آفتابگردون ۴، پسرکی با شنوایی فوق العاده بود، از اولین روزی که متولد شد، پدرش این را دریافت. زمانی که حتی قادر به چرخاندن سرش هم نبود، با چشم های سیاه کوچکش صدا ها را دنبال می کرد. با وزش نسیم ملایم بیرون پنجره یا جابجایی برگ درختان، افتادن قطره های کوچک باران روی زمین، رد پرواز کفشدوزک ها در هوا و ... همگی صداهایی فوق العاده ضعیف بودند. صداهایی که توسط بسیاری هرگز احساس نمی شوند، اما او آنها را به وضوح می شنید و به همان اندازه احساس طراوت و شادابی می کرد.»
( از کتاب "نجیب زادگان : بلوط آتشین ۵")
در توصیفاتی که در نوع نگاه خاص و نوآورانه او وجود دارد، می توان فرود آمدن قطره های تازه ی باران، یا بال زدن پرندگان در هوا را احساس کرد، واز خواندن، حسی اسرار آمیز و مسرت بخش را دریافت و این سبک ویژه ی او در تمامی آثارش است.
در آثار او شواهدی وجود دارد که او پیوسته با نگاهی غمگین اما پر احساس به گذشته نگاه می کند مثلا کتاب «خانه علفی» کاملا برگرفته از کودکی خود اوست که از دید کودکی به اسم سانگ سانگ ۶، داستان دبستانی در سرزمین «یوما ۷» و مردم کوشای اطراف آن را روایت می شود. خانه علفی یک مکان بسیار زیباست که انسان را وادار به یادآوری خاطرات دوردست و رمانتیک کودکی می کند. کتاب «آجر های سرخ ۸ » از نگاه کودکی بنام لین بینگ ۹ ، زندگی رنگارنگ مردم دهکده‌ای جنوبی و بهار یک دوره ی خاص زمانی را توصیف می‌کند. او با استفاده از دنیای پاکی که در نگاه کودک وجود دارد توصیف بی رحمی ها و زشتی های جهان را ممنوع می‌کند، و به موجب این بخشی از تمایلات زیبایی شناختی او در رمانش به تحقق می پیوندد. در این عصر پر از شلوغی، سائو ونشوان امید دارد که از طریق ادبیات، محیطی آرام، زیبا، پر احساس و معنوی را فراهم کند. و این باعث می شود کودکان زیبایی های انسانیت و احساسات واقعی را درک کنند؛ این به معنی نوعی طرز تفکر زیبایی شناسانه ای است که همواره جریان دارد و هنر زیبایی شناسی، گاها از قدرت ایده نیزپیشی میگیرد. او به عنوان یک نویسنده ، دائما در حال بازسازی و نوآوری در خود برای خلق انواع دیگری از آثار است. «نجیب زادگان ۱۰» مجموعه کتابهای ادبیات تخیلی کودکان مثالی از این خودبازبینی است.
برای نوشتن مجموعه کتابهای «نجیب زادگان» او در مدت زمانی کوتاه، بیش از بیست جلد کتاب و مقاله ی انسان شناسی را مطالعه کرد، او معتقد است تخیلات اصلی انسان در دوران کودکی او شکل می‌گیرند و تخیلات ثانویه انعطاف‌پذیری کمتری دارند؛ و منشا پویایی دنیای زنده همین تخیلات است.
سائو ونشوان در باب شیوه ی کار خود این گونه توضیح می دهد که به شیوه ی معمول نویسندگی نمی کند ،در زمان نوشتن او ابدا مخاطب را در نظر نمی‌گیرد، به این فکر می کند که چگونه داستانی شگفت انگیز خلق کند، چگونه داستان جزئیات بیشتری داشته باشد، چگونه هوشمندانه داستان را با طنز ترکیب کند و چگونه فضای داستان ملموس‌تر باشد. در این شیوه نویسندگی مخاطب وجود ندارد.
«نویسنده، باید یک دانشمند باشد.» این یک تعبیر کلاسیک سنتی برای عمق بخشیدن به داستان در چین است. سوالی که اکنون مطرح می شود این است که عمق چیست؟ سائو ونشوان بر این باور است که ادبیات با احساسات انسانی ارتباط نزدیکی دارد، او از متن های سرد و بی حس و روح اجتناب می کند .به عقیده او ادبیات نه برای رفع نیاز های فکری ، که برای اغناء نیاز های احساسی است. از این رو موضوعات و داستان های انتخابی او چه در داستان‌های کوتاه و چه در رمان هیچکدام تنها اثر گذار بر خود نیست. گاها بعضی «تکان دهنده بودن» را بی معنا می‌دانند، چیزی که برای سائو ونشوان اهمیت زیادی دارد. این میراثی است که او از میان آثار کلاسیک بر گرفته و می‌گوید: من به عمق فکر نمی کنم، عمقی که بد نمایش داده شود، باعث دلسردی می‌شود.
در نگاه سائو ونشوان، لوشون در ادبیات، دارای توانایی های غیر قابل رقابت است، او از اولین روزی که نوشتن را شروع کرد دارای نگاه ادبی ویژه خود بود. او می گوید: «مهم نیست که تجارت چقدر قدرتمند است، من چه رمان بنویسم و چه داستان تصویری کوتاه، می‌بایست اثری خلق شود که هنر در آن جریان داشته باشد.» نو آوری در داستان، طرح ریزی متفاوت، توصیفات خاص مناظر ، زبان ساده و... همگی از اهداف و شیوه‌ی او هستند، او می گوید: هنر، تنها چیزی است که توانسته آثار او را زنده نگه دارد. «هنر تیری است که هیچگاه شتابش را از دست نمی دهد ۱۱ و می تواند در فراسوی زمان سفر کند. من شاید خیلی از هنر دور باشم ، اما نه آنقدر که ایمان خودم در نزدیک شدن به آن را از دست بدهم. با هنر، می توان به یک سرزمین بیگانه ورود کرد.»
در دانشگاه، ونشوان به عنوان محقق پژوهش‌های ادبی مشغول بود، کتاب «درباره تفکر ۱۲» که در آن سعی کرده است پدیده‌های ادبی را از دیدگاه فلسفی توضیح دهد، یا کتاب «دروازه رمان ۱۳» حاصل پژوهش های اوست. هرچند اکنون توانایی های علمی او بطور فزاینده ای تحت الشعاع شهرت او به عنوان نویسنده قرار گرفته است.
کتاب «کلبه علفی» و «آفتابگردان برنزی» داستان کشور چین را بازگو می کنند، اما در پس آن موضوعات انسانی نهفته است. به همین خاطر، هر شخصی از هر کشوری می تواند طنین صدای خود را در توصیفات آن پیدا کند." به عقیده سائو ونشوان، پدیده «اصلاحات اقتصادی چین» بعنوان یک پیشینه ی قوی باعث شد چین بتواند دنیا را نگاه کند و دنیا نیز چین را_ و آثار ادبی وی را. او می گوید «دوست دارم تمام عمرم را در این پیشینه سپری کنم و بعنوان یک انسان با پیشینه به فعالیت بپردازم.»
پیش از دریافت جایزه ادبی هانس کریستین اندرسن، آثار وی توجه ملت های زیادی را به خود جلب کرده بود، نزدیک به ۱۰۰ اثر او به زبان‌های انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، روسی، ژاپنی، کره ای، ایتالیایی، عربی و ... ترجمه شده است.
کتاب «آفتابگردان برنزی» دارای بیش از ۳۰ شخصیت داستانی می باشد و کتاب «کلبه علفی» بیش از پانصد بار به زبان های مختلف تجدید چاپ شده است. اخیرا آثار او به طور فزاینده ای توسط ناشران خارجی خریداری می شود. کتاب «کلبه‌علفی» در سال ۲۰۰۷ بعنوان کتاب توصیه ی شده ی سال توسط کتابخانه ملی سنگاپور معرفی شد. کتاب «بلوک‌های سیاه و سرخ» در کره جنوبی بارها با ترجمه‌های متعدد تجدید چاپ و یکی از فصل‌های آن در کتاب درسی دبیرستان تدریس می‌شود.
در مسیر آهسته ی ورود ادبیات چین به جهان، سائوونشوان بدون شک نمونه ای موفقیت آمیز است ، اغلب نویسندگانی که جوایز بزرگ دریافت می‌کنند، پس از آن به ندرت میتوانند آثار باارزش تری خلق کنند، اما برای سائو ونشوان چنین چیزی ابدا مطرح نبود. او پس از دریافت جایزه بین المللی هانس کریستین اندرسن در سال ۲۰۱۶ ، به سرعت شروع به انتشار مجموعه کتابهای «برادران پیکا ۱۴» کرد . در ژوئن ۲۰۲۱، کتاب او «بوم نقاشی ژاله ۱۵» که به همراه گروهی از نویسندگان تالیف شده بود شایسته دریافت بزرگترین جایزه کتاب های تخیلی ویژه کودکان در بولونیای ایتالیا شد. این اولین اثر چینی زبانی است که از زمان شروع اهدای این جایزه، موفق به دریافت آن شده است. یک ماه بعد، کتاب «بدون توقف فرار کن ۱۶» موفق به دریافت جایزه «کتاب اثر گذار سال» در روسیه شد.
کسانی که کتابهای وی را مطالعه کرده اند می‌دانند که پس از کتاب «کلبه علفی»، داستان‌های تمامی آثار او در مکانی اسرار آمیز به نام «سرزمین یوما» اتفاق می‌افتد . تقریبا پس از انتشار کتاب «سایه آتش ۱۷» ونشوان به تدریج چشم انداز خود را از سرزمین یوما تغییر داد. او در این باره می گوید: «هرچه زمان می‌گذشت از اینکه وسعت نگاهم تنها به سرزمین یوما محدود باشد ناراضی تر می شدم، به خودم گفتم که به‌زودی باید سرزمین یوما را ترک و جهانی وسیع‌تر را تجربه کنم!» جدیدترین اثر او «خاطرات خروج از سرزمین یوما ۱۸» نام دارد. شخصیت های داستان او دیگر ساکن سرزمین یوما نیستند، یا اگر افرادی از آن سرزمین باشند، بال‌های خود را می گشایند و در دنیای بی کران سفر می کنند.
پاورقی:
草房子۱-
江苏jiang su۲-
青铜葵花۳-
葵本۴-
大王书：火橡树۵-
桑桑۶-
油麻地۷-
红瓦۸-
林冰۹-
大王书۱۰-
艺术是一支永不会失去动力的箭۱۱-
思维论۱۲-
小说门۱۳-
皮卡兄弟۱۴-
雨露麻۱۵-
永不停止的奔跑۱۶-
火印۱۷-
出油麻地记 ۱۸-