خبرگزاری مهر - گروه استانها: خواجه شمس الدین محمد شیرازی متخلص به «حافظ»، از بزرگترین شاعران ایران در قرن هشتم هجری است که از مهمترین اثرگذاران بر شاعران فارسی زبان پس از خود شناخته می‌شود. دیوان اشعار حافظ شامل غزلیات، قصیده، مثنوی و رباعیات می‌شود، اما شهرت اصلی او بیشتر در غزل‌سرایی است. شعر حافظ دارای سه فضای عاشقانه، عارفانه و مدح است که هرکدام در جایگاه خود، خاص و شنیدنی هستند.
به بهانه یادروز حافظ که فرصت مغتنمی برای آشنایی عموم مردم با این سرمایه عظیم فرهنگی است پای صحبت یکی از اساتید حافظ شناسی نشستیم.
محمد جواد دهقانیان استاد دانشگاه شیراز و مدرس مرکز حافظ شناسی اعتقاد دارد شناخت حافظ نباید فقط در خواندن اشعار و برنامه‌های مناسبتی محصور شود بلکه باید ببینیم حافظ به عنوان یک ثروت بزرگ فرهنگی در شرایط امروز چه کمکی می‌تواند به ما بکند؟
شعر حافظ خاصیت درمانگری دارد
وی شعر را به طور کلی به یک پناهگاه تشبیه کرد و گفت: وقتی دچار تشویش فردی یا اجتماعی-سیاسی هستیم می‌توانیم به شعر مخصوصاً اشعار شاعر برجسته ای مثل حافظ پناه ببریم. شعر حافظ چه در عرصه فردی و چه اجتماعی، خاصیت درمانگری دارد.
دهقانیان تصریح کرد: با مرور این اشعار وقتی که ما حس می‌کنیم مشکلات مختلف در اجتماع همیشه تاریخ بوده می‌شود به آینده و حل مشکلات امیدوار بود.
حافظ در این شرایط اصالت را به لذت و درک لحظات می‌دهد. ما همیشه تشویش آینده داریم اما حافظ به دریافتن لحظه و غنیمت شمردن آن تاکید می‌کند. این تمرکز به زندگی در لحظه می‌تواند ما را به آرامش برساند.
این استاد دانشگاه با اشاره به روایت حضرت علی (ع) خاطرنشان کرد: ما سفارش از معصومین داریم که امروز نباید غم فردا را بخوریم. امام علی (ع) هم فرمودند غم‌هایت را تقسیم کن. غم فردا را امروز نخور. یکی از وجوه تمایز شعر حافظ هم امید به آینده است.
دهقانیان ادامه داد: بخش دیگری از شعر حافظ که با عواطف جمعی مردم ایران گره خورده تلاشی است که حافظ برای درک حضور دیگری و به رسمیت شناختن فرهنگ‌ها و آدم‌های دیگر می‌کند.
حافظ بی تعصب به انسان و اجتماع نگاه می‌کند
وی با اشاره به یکی از غزلیات مشهور حافظ بیت «جنگِ هفتاد و دو ملت همه را عُذر بِنِه / چون ندیدند حقیقت رَهِ افسانه زدند» را خواند و گفت: این بیت را به تنهایی در نظر بگیرید. یک فلسفه عمیق شرقی پشت آن است و اشاره به حدیث افتراق منسوب به پیامبر اکرم (ص) درباره انشعاب امت اسلامی به بیش از هفتاد فرقه هم دارد. حافظ می‌گوید همه این فرقه‌ها احتمال اشتباه دارند پس دست از خشونت و جنگ بردارید.
وی ادامه داد: این ۷۲ ملت اسم رمز است. یعنی فرقه‌های مختلف هستید، ۷۲ یک عدد نمادین است. مسئله تکثر است، حافظ می‌گوید با وجود همه تکثرها در جامعه همه شما می‌توانید کنارهم زندگی کنید. او در این ابیات نگاه بی تعصب به انسان و اجتماع می‌کند. این بیت برای همه مردم جذابیت و پیام دارد.
این مدر مرکز حافظ شناسی ادامه داد: در مصرع دوم حافظ می‌گوید: آنچه شما از حقیقت استنباط می‌کنید می‌تواند برداشتی از حقیقت یا حتی افسانه باشد.
دهقانیان با تاکید بر پیام این ابیات به حدیث دیگری از معصومین اشاره کرد و گفت: خیلی از آیات و روایت در اشعار حافظ متجلی شده است. راه‌های رسیدن به خدا به عدد انفاس است، آدم‌های مختلف می‌توانند با راه جداگانه رستگار شوند. چرا باید راه دیگران را سد کنیم و فقط فکر کنیم راهی که ما می‌رویم درست است؟ بهتر است بگذاریم آدم‌ها خودشان راه را پیدا کنند. این بیت با زدودن تعصب، سعی دارد آدم‌ها را به هم نزدیک کند.
این استاد دانشگاه در ادامه گفتگو به فعالیت‌های مرکز حافظ شناسی اشاره کرد و گفت: دوره‌های حافظ شناسی دراین مرکز طی ۲۶ سال گذشته زمینه آشنایی بیش از ۲۰ هزار نفر از ایران و خارج از ایران را با اشعار حافظ فراهم کرده است.
وی ادامه داد: علاوه بر دوره‌های حضوری که به صورت فصلی برگزار می‌شد، کلاس‌های مجازی این اجازه را داد که علاقمندان خارج از کشور هم در دوره‌ها شرکت کنند. در حال حاضر در مرکز حافظ شناسی برای رده سنی مختلف کودکان و بزرگسالان و در غالب کلاس‌ها حضوری برگزار می‌شود و هراستادی سبک خاص خود را دارد.
این استاد دانشگاه بیان کرد: برخی اساتید از جنبه فرهنگی به حافظ شناسی می‌پردازند و برخی از جنبه عرفانی برخی دیگر شعر حافظ را با شعرای دیگر مقایسه می‌کنند و ازاین دیدگاه حافظ را می شناسانند. کلاس هاتنوع خوبی دارد و مخاطبین دوره‌ها را براساس دیدگاه و سلیقه خود انتخاب می‌کنند. مرکز حافظ شناسی تلاش دارد به نوعی حافظ را با نسل جدید پیوند بدهند و نسل جدید را بصورت علمی و عمیق با این میراث عظیم فرهنگی آشنا کند.
اشعار حافظ می‌تواند دست مایه هنرهای مختلف قراربگیرد
دهقانیان تاکید داشت: رویکردهای آموزشی ما باید متناسب بانیاز نسل جدید باشد. از طرف دیگر اگر اشعار و آموزه‌های حافظ دست مایه هنرهای مختلف قراربگیرد و تولیدات فرهنگی، هنری به روز از دل آنها داشته باشیم، این سرمایه عظیم فرهنگی می‌تواند پشتوانه اجتماعی و اقتصادی هم برای جامعه ایجاد کند. در همین راستا ما در تلاشیم انیمیشن‌هایی مبتنی بر اشعار حافظ برای مخاطب جهانی تولید کنیم.
وی مژده داد: اولین انیمیشن تولیدی این مرکز با الهام از بیت «در ازل پرتوِ حُسنت ز تجلی دَم زد / عشق پیدا شد و آتش به همه عالم زد» امسال همزمان با یادروز حافظ از شبکه استانی فارس پخش می‌شود. تولید و انتشار گسترده این نوع محصولات علاوه براینکه تأثیرگذاری فرهنگی در سطح جهانی رقم میزند، می‌تواند عوائد اقتصادی و اجتماعی هم به دنبال داشته باشد.
مثلاً خوشنویسی با سبک‌های جدید مثل نقاشی خط (کالی‌گرافی) از اشعار حافظ هم می‌تواند زمینه ساز آشنایی بیشتر نسل جدید و علاقمندان به شعر و هنر با اشعار حافظ شود. آقای عباس آبهشت و آقای علوی تلاش‌های ارزشمندی در این زمینه دارند که می‌تواند در مناسبت‌هایی مانند یادروز حافظ مورد توجه قرارگیرد.
این استاد خوش ذوق که سناریوی این انیمیشن‌ها را نگاشته، در خصوص روند تولید انیمیشن‌ها نیز توضیح داد: ما طی حدود دوسال ۴ انیمیشن از اشعار حافظ تولید کردیم. چون کار سخت و بدیع بود و نیاز به بودجه داشت زمان زیادی برد.
دهقانیان بیان کرد: ساختن انیمیشن از شعری که روایت ندارد کار سخت‌تری است. همزمان می‌خواستیم این کار جنبه جهانی داشته باشد و فقط برای فرهنگ‌ما تولید نشده باشد به همین خاطر کار سخت‌تر می‌شد. این انیمیشن‌ها بی کلام است و سناریوها بسیار کوتاه و مینی مالیستی هستند. یکی از جذابیت‌های کار ابن بود که مهر و امضای حافظ را باید در سناریو هاحفظ می‌کردیم که دقیقاً همان بیت در ذهن مخاطب بیاید.
وی تصریح کرد: یافتن کسانی که با این محدودیت‌ها کار کنند و در حوزه انیمیشن هم قوی باشند کار ساده ای نبود. ما در این مسیر با دونفر انیماتور و یک نفر ناظر کیفی و چند نفر درحوزه انتخاب اشعار و تدوین نهایی همراه شدیم و ماحصل تلاش این تیم هشت نفره تاکنون ۴ انیمیشن است. در صورت تکمیل تجهیزات می‌توان سرعت و کیفیت کار را تاحد قابل توجهی افزایش داد.
به گزارش مهر اولین خروجی این تیم ادبی هنری در قالب انیمیشن در ویژه برنامه‌های یادروزحافظ در مهرماه ۱۴۰۱ از شبکه استانی فارس پخش خواهد شد.